۵- اثر تخریبی به فراموشی سپردن نقش عوامل جغرافیایی یا اقلیمی در اردو‌های تمرینی.

*بخش نخست: کلیه پژوهشگران و دانشمندان فیزیولوژی و دیگر علوم ورزشی پیوست، با پژوهش‌های فراگیر و دامنه‌دار سالیان سال خود به ما آموزش داده‌اند که تمام عوامل یا پارامتر‌های جغرافیایی مانند ارتفاع از سطح دریا، اندازه دمای سردی، اعتدال یا گرمی هوا، رطوبت و خشکی هوا، اختلاف ساعت بیولوژیکی و دیگر ویژگی‌ها با توجه به اصل تفاوت‌های فردی، در کنش و واکنش‌های تمرینی و مسابقه‌ای قهرمانان ورزشی و حتا افراد غیر ورزشکار نقشی اثرگذار و مستقیم دارند.

بی‌توجهی به این عوامل به‌ظاهر ساده و پیش‌پاافتاده است که اغلب، باعث می‌شود بسیاری از بزرگان کشتی ما در المپیک‌ها و دیگر میدان‌های مهم جهانی «خودشان» نباشند! عوامل اقلیمی در کارکرد تمام نظام‌ها یا سیستم‌های سه‌گانه انرژی، فرایند عوامل هفتگانه عضلانی، دستگاه تنفسی و قلب و عروق، آمادگی روان حرکتی، سوخت و ساز کالریکی بدن، چگونگی خواب و استراحت، تنظیم هورمون‌ها و کیفیت گردش خون و عمل کرد دستگاه مرکزی و محیطی مغز و اعصاب، تنظیم گرمای درونی و پوستی اندام‌ها و دیگر تغییر‌های بدنی، نقش تعیین‌کننده دارند.

شوربختانه در ۷۳ سال سابقه تاریخی المپیادی و المپیکی ورزش کشورمان، به ویژه کشتی هیچ‌گاه از سوی رئیسان فدراسیون و کادر‌های فنی به شکلی جدی و حتا کلی به این موضوع بسیار مهم اثرگذار در طراحی و اجرای برنامه‌های تمرینی و مسابقه‌ای، توجه نشده و به کلی از آن غافل بوده‌اند!؟.

در تاریخ فدراسیون کشتی، یک پژوهشگر، نمی‌تواند اسناد یک جلسه‌ی اختصاصی ۳۰ دقیق‌های یا حتا صورت‌جلسه‌ای معمولی درباره بررسی و تحلیل عوامل جغرافیایی مکان تمرین‌ها و مسابقه‌های هدف، به‌ویژه در المپیک‌ها پیدا کند!.

دو برگ سند پیدا نمی‌کنیم که در بازی‌های المپیک ۱۹۶۸ مکزیکوسیتی، چرا و چگونه قهرمان بزرگ و دارنده ۳ مدال طلا و یک برنز جهان و بدون باخت در فاصله ۸ سال المپیک ۱۹۶۰ رم تا مکزیکو، یعنی پهلوان دلاور منصور مهدی‌زاده، هنگام مبارزه با حریفی که اغلب مغلوب او بوده، در وسط تشک دچار سندروم هیپوکسی و نارسایی و حمله قلبی شده و به بیمارستان فرستاده می‌شود؟ ...! و ده‌ها پرسش علمی دیگر...

نگارنده در مدت بیش از ۳ دهه گذشته به گواهی بایگانی یا آرشیو ارزشمند روزنامه و مجله پیش‌کسوت و با اعتبار کیهان ورزشی، همچنین اولین روزنامه و مجله تخصصی معتبر و کم مانند جهان کشتی با نام‌های روز ورزش و کشتی با مدیر مسوولی استاد فرزانه‌ی شجاع و شیدای کشتی، صدرالدین کاظمی با همکاری خردمندانه فرخ نام و یاد استاد تورج لارودی و دیگر کارشناسان آگاه، در این زمینه با نگارش مقاله‌های علمی، بار‌ها و بار‌ها هشدار جدی داده‌ام. درباره‌ی المپیک‌های ۱۹۸۸ سوول، ۱۹۹۲ بارسلون، ۱۹۹۶ آتلانتا و... دراین باره راه کار پیشنهاد داده‌ام، بار‌ها با طرح ده‌ها پرسش علمی مانند با توجه به برگزاری مسابقه‌های المپیک در شهر‌های بندری سوول، سیدنی، بارسلونا و... چرا اردو‌های تمرینی کشتی‌گیران را با تمرکز در تهران، گاهی در همدان، نهاوند و دیگر شهر‌های با ارتفاع ۱۱۰۰ تا بیش از ۱۸۰۰ متر از سطح دریا و با اقلیم متفاوت با مکان بازی‌های المپیک برگزار می‌کنید؟ ...!

و ده‌ها پرسش دیگر در این باره که تاکنون هیچ مسوولی از فدراسیون یا هیچ‌یک از سرمربیان گذشته ما در فرآیند طراحی و اجرای پروتکل‌های تمرینی و مسابقه‌ای خود به این مهم هیچ اشاره‌ای نکرده‌اند؟ ...!

پس از ده‌ها سال، این پرسش‌های بدون پاسخ بازهم درباره‌ی شرکت کشتی‌گیران و حتا ورزشکاران دیگر رشته‌های انفرادی و گروهی در توکیو ۲۰۲۰، شوربختانه به قوت خود باقی و تازه هستند! ...؟

پرسش نگارنده از رئیس محترم فدراسیون به عنوان یک کشتی‌گیر نخبه در این باره این است که: خداوکیلی در فرایند بیش از سی و چند سال دوران قهرمانی و پسا قهرمانی خود و دیگر قهرمانان، به ویژه برای آمادگی شرکت در المپیک‌های سیدنی و آتن یا دیگر مسابقه‌های جهانی مهم مانند نیویورک و... چند بار و چند دقیقه درباره‌ی این موضوع بسیار مهم، مدیران و سرمربیان و دیگر کارشناسان درون و برون فدراسیون با شما سخن گفته و چاره‌اندیشی کرده‌اند؟!.

در همین المپیک توکیو ۲۰۲۰ (۲۰۲۱)، خودتان به‌عنوان رئیس فدراسیون و مشاور فنی غیررسمی اما اثر‌گذار در امور فنی به‌ویژه کشتی آزاد، چند بار و چند دقیقه درباره‌ی نقش جاذبه زمین و فشار هوا و فشار سهمی اکسیژن و دیگر ویژگی‌های اقلیمی تهران و توکیو، سخن شنیده و راه‌کار دریافت کرده‌اید؟! ...

برای پاسخ‌گویی به این نقطه‌ضعف آموزشی بسیار مهم ورزش کشورمان، نگارنده در فصل ششم کتاب «علم و کشتی» در سال ۱۳۸۸ پس از کاربرگ‌های ارزشیابی سلامت پزشکی قهرمانان، جدول ویژگی‌های اقلیمی مکان‌های تمرین و مسابقه را طراحی و تدوین کرده‌ام و در کلاس‌های مختلف یا در گپ و گفت‌های با برخی دوستان کادر‌های فنی وقت تیم‌های ملی در این باره سخن گفته‌ام. (جدول پیوست که در کتاب... آنالیز چیست؟ و آنالیزور کیست...؟ نیز مورد استفاده قرار گرفته است.)

آیا ندانم‌کاری‌ها و سهل‌انگاری‌های ۷۳ ساله بس نیست؟!. آیا شوک المپیک توکیو ما را هوشیار خواهد کرد؟! یا اینکه به سنت، استعداد‌های نخبه‌ی خود را باز هم قربانی تجربه‌های ناموفق و غیرعلمی خود خواهیم کرد؟ ...!

در این نگارش جای این نیست، به شکل آموزشی به ویژگی‌ها و نقش ارتفاع، گرما و سرما و رطوبت نسبی هوا، در محیط‌های متفاوت کم تا پرفشار، فشار هوا و فشار سهمی اکسیژن (PO۲) و دیگر گاز‌های نادر موجود در هوا و دیگر عوامل و پاسخ‌های فیزیولوژیکی دستگاه‌های بدن (تنفسی، قلبی عروقی، متابولیکی، هورمونی و...) برای سازگاری با این عوامل محیطی سخن بگوییم.

اما برای ساده کردن بحث، درباره نقش این ویژگی‌های اقلیمی در تهران به عنوان مرکز اردو‌ها و تمرین تیم‌های المپیکی کشتی فرنگی و آزاد و حتا تمام ۱۷ رشته‌ی ورزشی دارای سهمیه شرکت در بازی‌های المپیک توکیو ۲۰۲۰ (۲۰۲۱)، اشاره‌های کوتاهی می‌کنیم.

الف - ویژگی‌های کلی و شرایط محیطی مرکز یا مکان تمرینی تیم‌های ملی کشتی فرنگی و آزاد ایران در سال‌های ۲۱ -۲۰۲۰ میلادی. مکان مسابقه: توکیو تاریخ مسابقه: مرداد ماه (اوت)، شهر تهران با متوسط ارتفاع ۱۱۸۹ متر از سطح دریا، با اقلیم نیمه‌خشک و با میانگین دمای ۳۵ درجه در تابستان است.

کلان‌شهر توکیو در شرق ژاپن در جزیره هون شو (Honsho) با متوسط ارتفاع ۴۰ تا ۵۰ متر از سطح دریا، به دلیل هوای پرفشار اقیانوس آرام، دارای آب و هوای نیمه گرمسیری و بسیار مرطوب است. تابستان‌هایی گرم و مرطوب و شرجی و زمستان‌هایی خنک دارد، میانگین دمای آن در ماه اوت (آگوست) یا مردادماه ۳۵ -۴۰ درجه با رطوبت شدید و شبیه حمام بخار است. اختلاف ساعت توکیو با تهران 1.2 5 تا 1.2 4 ساعت، جلوتر از تهران است.

از طرفی می‌دانیم که فشار هوا در مکان‌هایی که در سطح دریا هستند مانند توکیو، ۷۶۰ میلی‌متر جیوه (mmHg) است. این فشار در گرما و سرما نیز دچار تغییر می‌شود و ثابت نمی‌ماند. در این ارتفاع، فشار سهمی اکسیژن (PO۲) برابر با 159.2 میلی‌متر جیوه است.

در ارتفاع مکان‌هایی با ۱۰۰۰ متر از سطح دریا، فشار هوا mmHg ۶۷۴ و فشار سهمی اکسیژن 142.2 mmhg است. در نتیجه اختلاف ارتفاع تهران با توکیو، بیش از ۱۱۵۰ متر است؛ یعنی اختلاف فشار هوای مکان تمرین کشتی‌گیران (و تمام رشته‌های شرکت‌کننده در المپیک توکیو)، mmHg ۹۲ و فشار سهمی اکسیژن (بدون در نظر گرفتن هوایی که با سوخت مازوت مدیریت می‌شود!؟) در تهران mmHg 21.4 کم‌تر از فشار هوا و فشار سهمی اکسیژن در توکیو است. به جدول نگاه کنیم:

شهر	ارتفاع   (m  )	کیفیت هوا	میانگین دما (درجه)	فشار هوا    ( mmHg)	فشار سهمی اکسیژن (mmHg)	اختلاف ساعت
تهران	1189	گرم و نیمه خشک	35	668	137.8	4:30تا5:30-
توکیو	40	گرم و مرطوب	40 - 35	760	159.2	4:30تا5:30-
اختلاف	1159	متضاد	5+	92	21.4	4:30تا5:30-

 

      

این جدول مقایسه‌ای شرایط محیطی مکان‌های تمرین و مسابقه‌ای کلیه ورزشکاران ایران در تمام ویژگی‌ها اختلاف قابل‌ملاحظه، معنادار و دارای تفسیر، هستند. در دو متغیر اصلی، فشار هوای تهران ۸۸ درصد و فشار سهمی اکسیژن آن 86.6  درصد شهر توکیو است؛ یعنی به ترتیب 12 و 13.4 درصد فشار‌های هوا و سهمی اکسیژن تهران کم‌تر از توکیو است.

تفسیر همین دو متغیر این است که فشار تمرین‌های بیشینه تهران در هر یک از اردو‌های پانزده‌گانه، 12 و 13.4 درصد تا بیشینه فشار توکیو اختلاف داشته‌اند. به سخن شفاف‌تر، المپین‌های ما در تهران به دلیل شرایط محیطی، نمی‌توانسته‌اند برابر فشار بیشینه لازم در توکیو تمرین کنند. این موضوع درباره‌ی کل سازگاری‌های بدن، قلب و عروق و... و کل متغیر‌های تمرینی مانند VO۲ max، ضربان قلب بیشینه، عوامل آمادگی عضلانی و انرژی و... قابل‌گسترش است.

از زاویه‌ای دیگر، اوج فشار‌های تمرینی قهرمانان مظلوم ما در تمام اردو‌ها، هیچ‌گاه به اوج فشار‌های مسابقه‌ای توکیو نرسیده است!؟.

بی‌توجهی و غفلت وزارت ورزش، کمیته ملی المپیک، فدراسیون‌ها و کادر‌های فنی شرکت‌کننده در المپیک توکیو، با وجود فراوانی مدرک دار‌های دکترا و فوق آن، در برنامه‌ریزی برای سازش‌پذیری یا انطباق شرایط مکان تمرین با شرایط مکان مسابقه هیچ‌اندیشه و راهبردی نداشته‌اند! ...؟

این یعنی، تعطیل کردن یکی از اصول و پایه‌های علم تمرین به نام اصل سازش‌پذیری یا انطباق!.

سازش‌پذیری ۳ قهرمان برنده مدال طلای المپیک از میان ۶۵ ورزشکار رشته‌های انفرادی و گروهی، به عنوان استثنا‌ها و نه قاعده، با توجه به تفاوت‌های فردی و ضریب سازش‌پذیری ژنتیک بالاتر آن‌ها و برخی متغیر‌های دیگر نسبت به دیگران، قابل ارزیابی فیزیولوژیکی، فنی و روانی و محیطی است.

با نگرش از دیدگاه سازگاری‌های فیزیولوژیک با تغییر‌های محیطی، در می‌یابیم که قهرمانان کشورمان در تمام رشته‌های ورزشی که در المپیک توکیو شرکت کرده‌اند، بدون هیچ شک و تردیدی، کم‌یابیش با توجه به اصل تفاوت‌های فردی خود، کنشگری‌های فیزیولوژیکی روان و بدنشان در گرما و رطوبت نسبی بسیار بالای توکیو و اختلاف فشار‌های هوای سپهری یا بارومتریک 92 , 21.4 میلی‌متر جیوه‌ای آن نسبت به تهران، تأثیر جدی پذیرفته و زیر فشار بالاتر از تهران قرار گرفته‌اند.

همین تغییر‌های اقلیمی به اضافه چهار ساعت و سی دقیقه اختلاف ساعت بیولوژیکی تهران با توکیو، همراه با دیگر عوامل مانند پدیده‌های پرواززدگی (jeT laT) و... نقش منفی و بازدارنده‌ی خود را در رسیدن به اوج (peak) آمادگی ورزشکاران نشان داده است.

در این بزنگاه است که برد تیم ملی والیبال مردان ایران در مبارزه نخست که جسم و روانشان در وجه غالب شرایط تهرانی داشت، موفق به شکست تیم صاحب‌نام لهستان می‌شود؛ و به تدریج که شاخص‌های فیزیولوژیکی بدنشان در حال تغییر و نه تهرانی است و نه توکیویی در میان شگفتی عموم، به تیم‌های ضعیف‌تر و اغلب مغلوب خود مانند کانادا و ژاپن هم می‌بازد.

این جاست که کارشناسان آگاه، نقش شرایط اقلیمی را در فرایند تمرین و مسابقه مورد ارزش‌یابی علمی قرار می‌دهند؛ اما ناآگاهان و بیگانگان با ریزه‌کاری‌های علم برنامه‌ریزی تمرین و مسابقه، در تحلیل‌های سطحی خود، این موضوع را به انواع کژراه‌ها و گم راه‌ها و حتا تا ماورای طبیعت و متافیزیک و جن‌گیر و رمال و چه و چه هم می‌کشانند! ...؟

در این آوردگاه میان علم و سنت است که کارشناسان آگاه به خود حق می‌دهند که از وزیر ورزش و رئیس کمیته ملی المپیک و ده‌ها کارشناس آن‌ها، رئیسان و کادر‌های فنی فدراسیون‌ها به‌ویژه فدراسیون کشتی بپرسند که:

چرا نسبت به یکی از اصول کلیدی علم طراحی و برنامه‌ریزی تمرین یعنی اصل سازش‌پذیری یا تطابق، بی‌توجهی کرده و آن را نادیده گرفته‌اید؟ ...! و در این هنگامه، آسیب‌های فراوانی به فرآیند آمادگی فراگیر و مطلوب و نتایج در خور قابلیت‌های موجود اغلب کشتی‌گیران، تکواندوکاران، والیبالیست‌ها و به اعتبار ورزش ایران وارد شده و هزینه‌ها و سرمایه‌های معنوی و مادی گزافی از ورزش و نسلی دیگر از ورزشکاران با استعداد درخشان کشورمان به هدر رفته است! ...؟

با توجه به این موضوع و در واقع «طرح درس» کلیدی است که می‌توانیم یکی از دلایل مهم این که علی‌رضا نجاتی، محمدعلی گرایی، هادی ساروی، رضا اطری، مرتضا قیاسی، مصطفا حسین‌خانی، محمدحسین محمدیان، ‌امیرحسین زارع و تا اندازه‌های محسوسی، حسن یزدانی و شوربختانه، حتا سرمربیان و دیگر اعضای گاه در کشتی‌های حساس، عصبی و برافروخته کادر‌های فنی که در شرایط بحرانی و گره‌گاه‌ها، گاه تمرکزشان به هم می‌خورد، «خودشان» نبودند، همراه با دیگر عوامل فنی، جسمانی، مهارتی و روانی را، همین نادیده گرفتن «اصل سازش‌پذیری» فراگیر برنامه‌های تمرینی با شرایط مسابقه‌ای بدانیم.

بحث آسیب‌ها و زیان‌ها به ورزش و نسل‌های مستعد کشورمان به‌جای خود، در اینجا چون ما به عنوان مسوول نه خودمان از علم تمرین آگاهی لازم و کافی داریم و نه به هشدار‌های چندین ده‌ساله اهل علم و خرد گوش می‌دهیم، خیلی هنر کنیم، برای پاس داشت آبرو و جایگاه خودمان هم شده باید برویم سر کلاس درس‌های مربی‌گری بنشینیم و در شبانه‌روز چندین ساعت درباره‌ی راه برد‌ها و عوامل اثربخش در تمرین‌ها و مسابقه‌ها مطالعه، ‌اندیشه و پژوهش علمی داشته باشیم. چه مدال دار چه بی‌مدال؛ اما پی علم دویدن و دانش‌اندوزی خردورزانه برای مدال‌آوران سرافراز دنیای قهرمانی زیبنده‌تر و راهگشاتر خواهد بود.

به‌جای مرده باد و برخورد‌های دور سازنده و زنده‌باد برای توجیه آوردن افراد مشابه یا بسیار کم دانش‌تر از قدیمی‌ها و برخی صفر کیلومتر‌ها در دایره مربی‌گری، به آموزش علمی مدیران به‌ویژه سرمربیان و دیگر کادر‌های فنی همراه دارای استعداد مربی‌گری اهمیت دهیم و برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری کنیم.

دیدگاه‌ها