وحید حاج سعیدی: با توسعه فن‌آوری اطلاعات و دسترسی مردم به اطلاعات علمی به ویژه اطلاعات پزشکی از یک و بالا رفته هزینه ویزیت پزشکان و... ، انتخاب پروسیجر یا شیوه درمانی به صورت خودسرانه و به تبع آن تجویز و مصرف انواع دارو‌ها افزایش چشمگیری پیدا کرده است.

در این رویکرد مردم بدون اینکه از عوارض دارویی یا تداخلات دارویی اطلاعات داشته باشند، با بروز کوچکترین عارضه اقدام به خودردمانی کرده و انواع و اقسام دارو‌ها را مصرف می‌کنند. تا جایی که از این لحاظ در دنیا در رنکینگ نخست قرار داریم و ایرانیان سه برابر مردم سایر کشور‌ها قرص و دارو مصرف می‌کنند.

در واقع دنیای اطلاعات که در فضای مجازی به راحتی در دسترس هستند به عنوان یک فرصت محسوب می‌شوند در کشور ما به یک تهدید تبدیل شده است و استفاده نا صحیح از این فرصت مشکلات فراوانی را برای مردم به وجود آورده است و خوددرمانی باعث تحمیل هزینه و و فشار کاری به دولت در خصوص درمان مجدد این افراد می‌گردد.

بر اساس علم پزشکی، خوددرمانی به فرآیندی گفته می‌شود که فرد بدون توصیه پزشک و بی‌آن که اطلاعات اولیه از بیماری‌اش داشته باشد اقدام به مصرف انواع دارو‌ها کند در حالی که خود مراقبتی نوعی مهارت زندگی و شناسایی و پیشگیری از بروز عواملی است که سلامت را به خطر میاندازند. متأسفانه هنوز بسیاری از خانواده‌ها ترجیح می‌دهند دکتر خودشان باشند و هزینه‌ای بابت سلامتی پرداخت نکنند. حتی گاهی این موضوع به تجویز دارو به دیگران هم منتهی می‌شود در حالی که پیشگیری و توصیه برای انجام چکاپ‌های دوره‌ای و منظم و جدی گرفتن خود مراقبتی معمولاً بحث مورد علاقه افراد در دورهمی‌های خانوادگی و دوستانه نیست.

در سال‌های خود درمانی به یکی از چالش‌های اساسی وزارت بهداشت بدل شده چرا که در کشور تقریباً همه خانواده‌ها به طور روزانه مصرف‌کننده دارو هستند! جالب‌تر اینکه ایرانی‌ها ۱۰ تا ۵۱ درصد مجموع دارو‌های کشور را بدون مشورت با پزشک و خودسرانه مصرف می‌کنند. این در حالی است که میزان مصرف خودسرانه دارو در دیگر کشور‌های جهان تنها ۲ تا ۳ درصد است. مسکن‌ها، قطره‌های چشمی و آنتی بیوتیک‌ها به ترتیب بیشترین میزان مصرف خودسرانه را به خود اختصاص می‌دهند.

به گواهی آمار ۱۰ درصد افرادی که به مصرف خودسرانه و غیرمنطقی دارو می‌پردازند عوارض شدید دارویی را تجربه می‌کنند و پوست، تنفس و قلب آن‌ها دچار مشکل می‌شود لازم است بدانید مطالعات جدید نشان می‌دهد که مصرف زیاد استأمینوفن (که یکی از رکوردداران مصرف بی‌رویه دارو در کشور ما نیز هست)؛ همچنین دارو‌هایی که برای درمان سرماخوردگی و قرص و اسپری‌هایی که جهت رفع گرفتگی بینی استفاده می‌شود را می‌توان به عنوان علل تأثیر‌گذار بروز‌ایست قلبی نام برد.

هر چند بیشتر افرادی که خودسرانه دارو مصرف می‌کنند، آگاهی اولیه‌ای از داروی مصرفی دارند ولی این آگاهی به حدی نیست که به استفاده صحیح از دارو و پیشگیری از تداخلات دارویی و نیز عوارض نامطلوب آن منجر شود. به عنوان مثال برخی دارو‌ها اثر یکدیگر را خنثی کرده و گاهی ضد هم عمل می‌کنند. مثلاً در فردی که به بیماری فشار خون بالا و بیماری ریوی مبتلاست، مصرف داروی کاهش‌دهنده فشار خون، بیماری ریوی را تشدید می‌کند. همچنین دارو‌های کورتونی که برای درمان بیماری مزمن انسدادی ریوی تجویز می‌شود، قند خون را افزایش می‌دهد و برای دیابتی‌های مبتلا به این بیماری مضر است. همچنین عملکرد دارو در بدن افراد مختلف متفاوت است و دارو برای هر فردی باید به طور اختصاصی تجویز شود. بنابراین هرگز داروی خود را با کسی شریک نشوید و از داروی افراد دیگر استفاده نکنید چون ممکن است عوارض مرگباری داشته باشد. البته این همه داستان نیست و استفاده از دارو‌های تاریخ مصرف گذشته، دارو‌های تقلبی و دارو‌هایی که در ماهواره و صفحات مجازی تبلیغ می‌شوند از دیگر خطرات استفاده خودسرانه از دارو است.

برنامه‌ریزی، آموزش، بالا بردن آگاهی مردم در خصوص عوارض دارویی از طریق رسانه ملی و حتی بیلبورد‌های تبلیغاتی، آموزش در مدارس و... می‌تواند در کاهش خود درمانی در افراد جامعه تأثیر‌گذار باشد. ‌امید با بالا رفتن آگاهی مردم در خصوص راه‌های خود مراقبتی راه بر خود درمانی بسته شود و فرهنگ استفاده بهینه و مناسب از دارو در بین مردم نهادینه شود.

دیدگاه‌ها