بازار طلافروشان خرم‌آباد واقع در میدان گپ (بزرگ) به‌عنوان یکی از محله‌های تاریخی بازار بزرگ شهر خرم‌آباد مربوط به خریدوفروش طلا و جواهرات است. این بنا در گذشته به تاریکه بازار نیز شهرت داشته است. فضای گنبدی و سنتی این بازارچه سرپوشیده نوستالژی زیبایی از بازارهای قدیم ایرانی را به تصویر می‌کشد. زمانی که اقوام مختلف ایرانی با لباس‌های زیبای محلی و ایلیاتی در حال خرید مایحتاج بودند و هر لهجه و هر سوغات از مکانی خاص با عطر و بویی از اخلاق و منش ایران و ایرانی بودن همراه بود.
در سرگذشت تاریخ لرستان با استقرار اقوام و قبايل در مناطق امروزي، شهرنشيني و مدنيت نيز از رشد و توسعه برخوردار شد كه در اين ميان با توجه به داشته‌های فرهنگي و طبيعت بكر در اين سرزمين، شهر كنوني خرم‌آباد به مركزي براي دادوستد و سكونت شهروندان تبديل شد. بازار طلافروشان خرم‌آباد ابتدا کاروانسرا بوده که در سال ۱۳۵۳ مرحوم ساکی شهردار وقت خرم‌آباد با تملک حجره‌های داخلی کاروانسرا نسبت به مرمت و احیای این کاروانسرا اقدام نمود و به‌مرور زمان زرگران مابقی حجره‌ها را تملک کردند و سرانجام به بازار طلافروشان معروف شد. درنهایت این بنای تاریخی در دهه ۷۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و هم‌اکنون بازارچه پررونق خریدوفروش طلا و جواهر در خرم‌آباد محسوب می‌شود.
کاربری پیشین بازار زرگران فعلی
کاروانسراها به دو نوع درون و برون‌شهری تقسیم می‌شوند. وجود کاروانسراهای برون‌شهری با توجه به قرارگیری لرستان در مسیر راه شاهی که دو پایتخت شوش و همدان را به هم متصل می‌کرده توسط سیاحان و مورخان گزارش شده است؛ اما نزدیک‌ترین کاروانسرای برون‌شهری به محل کنونی شهر خرم‌آباد که متعلق به دوره صفوی بوده کاروانسرای گوشه است.
در دوره قاجار از وجود دو کاروانسرای درون‌شهری خرم‌آباد بیشتر نامبرده شده، موسوم به شاه‌عباسی در شرق پل گپ که پس از مرمت توسط مظفر الملک به کاروانسرای محسنیه مشهور گردید و اکنون به طور کامل ویران شده و اثری از آن بر جای نمانده و کاروانسرای میرزا سید رضا در میدان گپ خرم‌آباد.
بانی کاروانسرای میرزا سید رضا، میرزا سید رضا حسینی تفرشی بوده که در سال ۱۲۹۵ (احتمالا) آن را بنا نموده است.
كاروانسراي ميرزا سيدرضا در بافت قديمي شهر خرم‌آباد و به دليل قرارگرفتن در مسير خروجي شهر به سمت شهرهاي غربي در اين منطقه بنا شده و در آن روزگار پذيراي كاروان ها و قافله‌های مختلف بوده است.
طبق نظر باستان شناسان لرستانی ميرزا سيدرضا از اهالي تفرش بوده كه در زمان حضور در خرم‌آباد اين كاروانسرا را احداث کرده و محلي براي اطراق ميهمانان و عشاير كوچرو و همچنين محلی براي اجرای آیین‌های سنتي و عزاداري مردم شهر در آن دوره بوده است.
معماری بازار زرگران
این کاروانسرا شامل دو راسته بازار با جهات شمالی- جنوبی و شرقی- غربی بوده و به صورت سرپوشیده بوده که نقطه اتصال این دو راسته به باراندازی بدون سقف ختم می‌شود. مساحت این کاروانسرا نزدیک به ۳ هزار متر مربع بوده که که داری دو درب ورودی در اضلاع شمالی و جنوبی و با چشم‌اندازی رو باز در گذشته دارای ۷۲ حجره بوده و در حال حاضر حدود ۶۷ حجره از آن باقی مانده است.
سرگذشت کسبه این کاروانسرا
این کاروانسرا در طول حیات خود سرنوشت‌های مختلفی را تجربه کرده، در زمانی راسته های آن، محل کسب سراجان، برزگران، آهنگران و خیاطان و در زمانی هم سربازخانه قشون دولتی در عهد پهلوی دوم بوده است.
زرگران همه حجره‌های کاروانسرا را تملک کردند
سرانجام در سال ۱۳۵۳ مرحوم ساکی شهردار وقت خرم‌آباد با تملک حجره‌های داخل کاروانسرا نسبت به مرمت و احیای این کاروانسرا اقدام نمود. بعد از مرمت این بنای تاریخی حجره‌های دو راسته آن را به زرگران شهر اختصاص داد و حجره‌های داخل بارانداز آن را در اختیار قالی و عتیقه‌فروشان واگذار کرد؛ اما به‌مرورزمان زرگران مابقی حجره‌ها را تملک کردند و این‌گونه بود که به بازار طلافروشان معروف شد.
این بنای تاریخی در ۱۶ شهریورماه سال ۱۳۷۶ به شماره ۱۹۲۳ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
تهیه و تنظیم: یعقوب دالوند
کلیک کنید
دیدگاه‌ها
روحش شاد