ایرانیان باستان از همیشه تا هنوز آب را گرامی داشته‌اند. به گاه خشکسالی نذر و نیاز کرده و به هنگامه‌ی بارش، جشن و سرور.

برگزاری جشن‌هایی همچون خُردادگان، تیرگان، آبانگان و آیین‌هایی مانند گلابریزان، آبریزگان، جشن نیلوفر، بئی‌بارُو- (عروس باران)، عروس قنات، اسب بَحری، گاروا و ... در تاریخ این سرزمین، مصادیق بارز این مدعاست. تصور بَغ‌بانوی آناهیتا برای نگاهبانی و فراوانی آبها، از دیگر جلوه‌های تقدس آب در ایران نیمه‌خشک و کم‌آب به شمار می‌رود. آنچنان که در مصر، «هارپی، ایزدبانوی رود نیل»، در بابل و سومر، «اِئا و اِنکی، ایزد آبها»، در یونان باستان، «پوزئیدون» و در هندوستان، «خدابانوی سَرَسوَتی» را می‌شناسیم.

موریل روکیسر می‌گوید: «جهان هستی، نه از اتم‌ها که با افسانه‌ها بنا شده است. آب نیز چنین است؛ نه فقط ترکیبی از مولکول‌های اکسیژن و هیدروژن، بلکه مضمون مجموعه‌ای از قصه‌هاست. طراح و معماری که آب را در مجموعه‌ی خود وارد می‌کند، گنجینه‌ای از خصوصیات فیزیکی، اسطوره‌ها و تمثیل‌ها را به خدمت می‌گیرد که به کار او قدرت و غنا می‌بخشد. ارتباط کنونی ما با آب، میراث پیوند کهن انسان با آن است. گذشت قرن‌ها، تمثیل‌ها را قوّت بخشیده و آن را از جزر و مد هزاره‌ها مصون نگاه داشته است. آب آن‌طور که در طبیعت است، پاک و مقدّس خوانده می‌شود و از مراقبت و مواظبت آدمی برخوردار است. گرچه رفتارهای پیچیده آب در معادلات ساده نمی‌گنجد، اما آگاهی از صفات آن یکی از پایه‌های مهم طراحی با آب است».

تحقیقاتی که ارتباط معماری و آب را معیّن می‌کند، هر چند پدیده‌های جذاب فیزیکی و طبیعی را در نظر دارد، اما نباید مفاهیم ذهنی، اسطوره‌ها و سنّت‌ها را نیز نادیده بگیرد. اگر معماری و آب با دقت و به شیوه‌ای خلاق در هم آمیزند، نیروی نهفته‌ای که از این آمیزه متولد می‌شود؛ وصف نشدنی و نامحدود است. دنیای آب به ناگریز از تمامی فرهنگ‌ها گذر کرده و هر فرهنگ با زبان و شیوه خود، آن را در طراحی محیط زیست و مسکن جای داده است.

 در این میان، آ‌ب‌شهر خرم‌آباد که شکل‌گیری کهن‌شهر سیماش در دوران ایلام باستان و خرّمی و آبادی کنونی خود را از سرابها و چشمه‌ساران دیرینه‌اش دارد، از نعمت آب بهره‌ی فراوانی برده است، اما دریغ که همچون دیگر سرمایه‌هایش، مغفول مانده و کمترکسی ارزش آنها را می‌داند. فراوانی آب در آب‌شهر به غایت زیبای خرم‌آباد، به حدّی است که می‌تواند در تمام جنبه‌های زیباشناسی خرم‌آباد نقش بی‌بدیلی ایفا کند.

اگر اغراق نگفته باشیم، مقدار آبی که از پنج سراب و دو رودخانه‌ی همیشه جاری دره خرم‌آباد هدر می‌رود، برای آبادانی چند شهر کفایت می‌کند. کافیست بدانیم مقدار تخلیه‌ی آبی که فقط از طریق ۷۶۲ چشمه‌ی شهرستان خرم‌آباد تخلیه می‌شود سالانه حدود یکصد میلیون مترمکعب است؛ ولی هیچگاه نتوانسته یا شاید نخواسته‌ایم از این نعمت وافر الهی بهره‌برداری نماییم.

آیا وقت آن نرسیده که معماران و شهرسازان «دیار مِهر و مفرغ» که دل در گرو توسعه و پیشرفت لرستان و خرم‌آباد دارند، آب را در معماری و شهرسازی تعریف نمایند و در طرح‌های پیشنهادی خود وارد نمایند؟

به بیان ساده‌تر، بازی با آب یا چرخش آب در پارک‌ها، معبرها، کوچه‌ و خیابانها، ایجاد آب‌نماها، آبشارهای مصنوعی با استفاده از توپوگرافی موجود و صدها طرح و ایده‌ی خلاقانه، می‌تواند منجر به خلق پدیده‌های معماری نوین با الهام از نمادهای فرهنگی و مضامین اسطوره‌ای شود که طراوت، شادابی، زیبایی و آرامش را برای جامعه به ارمغان آورد.

 

 

به بهانه‌ی روز جهانی آب، ۲۲ مارس