این روزها در این‌جا و آن‌جا تیترهای ریز و درشتی از مسأله بحران آب و خطرات ناشی از کم‌آبی دیده‌ایم. البته معمولاً این تهدید‌ها را جدی نمی‌گیریم و معتقدیم که مرگ فقط برای همسایه اتفاق می‌افتد و حتی ککی ما را نخواهد گزید، ولی در حقیقت خطر به گونه‌ای جدی است که نبايد آن را نادیده گرفت.
كوهدشت و مناطق اطراف آن با قدمتی چند هزار ساله و تمدنی کهن با آثار تاریخی ثبت شده که جای هیچ حرف و حدیثی باقی نمی‌گذارد که این منطقه به عنوان یکی از نخستین سکونت‌گاه‌های بشری شناخته شده که توانسته به تدریج مراحل تکامل خود را از دوره پارینه سنگی، میان سنگی، نو سنگی و شهرنشینی را پشت سر بگذارد. و از معدود سرزمین‌هایی بوده که انسان برای اولین بار به اهلی کردن حیوان و استفاده از آن برای کشاورزی پرداخته است.
همچنین شهرستان ما طی جنگ تحمیلی صدمات و خسارات زیادی متحمل شده و بسیاری از خانواده‌ها عزیزان و سرپرستان خود را فدای این آب و خاک کرده‌اند. با نگاهی اجمالی به وضعیت و امکانات شهرستان هیچ چیز محسوس‌تر از مظلومیت و نادیده گرفته شدن این همه تاریخ و تمدن و رشادت نیست.
كوهدشت با داشتن نیروی جوان مستعد و تحصیل‌کرده و با داشتن افرادی که در سراسر کشور در زمینه‌ها و تخصص‌های مختلف حرف بسیار برای گفتن دارند، بی‌شک از نظر درصد بیکاری یکی از رتبه‌های نخست را در کشور دارد.
از این رو، منبع اصلی درآمد مردم شهرستان را کشاورزی تشکیل می‌دهد که این منطقه با داشتن آب و هوایی مناسب و خاک حاصلخیز، استعداد ویژه‌ای برای کشاورزی دارد. کوهدشت درصد بالایی از تولید محصولات کشاورزی و باغات استان را به خود اختصاص داده است.
قسمت اعظم زمینهای کشاورزی منطقه بصورت دیم کشت میشوند که با توجه به کاهش بارندگی‌های سال‌های اخیر حتی برخی کشاورزان به کاشت محصول در زمینهای خود مبادرت نورزیده‌اند، که به طور مشخص میزان تولید و کیفیت محصولات شهرستان کاهش چشم‌گیری داشته است.
البته تنها زمینهای دیم منطقه با مشکل مواجه نیستند، بلکه زمینهای آبی نیز این خطر را احساس می‌کنند. سال‌های اخیر با برداشت بی‌رویه از سفره آب زیرزمینی و آبیاری غیر اصولی و غیر‌علمی و همچنین کشت محصولات آب دوست، آبخوان منطقه با بیلان منفی روبرو بوده و وضعیت بحرانی دارد.
طی بررسی و مطالعه چاه‌های پیزومتری موجود در مناطق مختلف شهرستان، سطح آب زیر زمینی در تمام نقاط دچار کاهش شدید بوده که میانگین کاهش در کل مناطق طی یک سال(از شهریور سال 92 تا شهریور سال 93) حدود 2 متر می‌باشد که با در نظر گرفتن ضریب ذخیره آبخوان و همچنین مساحت محدوده بیلان شهرستان، مقدار کسری ذخیره آبخوان در طی این یکسال حدود 15 میلیون متر مکعب آب محاسبه می‌شود که جای تأمل و البته تأسف دارد.
گذشته از این پمپاژ بی‌رویه و برداشت بیش از حد آب از سفره آب زیر زمینی می‌تواند خطراتی به دنبال داشته باشد که ممکن است منجر به نابودی کل منطقه شود. به این صورت که پمپاژ آب باعث کاهش فشار آب منفذی در حوزه شده و بر اثر فشار عمودی لایه و طبقات بالایی اطراف حوزه در نهایت باعث نشست زمین خواهد شد. خطر فرو نشست و شکاف دشت‌ها اکنون به یک مسأله‌ی جهانی تبدیل شده و امروزه در خیلی از مناطق این پدیده مشاهده شده است.
همچنین باید توجه داشت که حتی اگر میزان بارندگی در سال‌های آینده مناسب باشد این حجم از دست رفته آب زیرزمینی به هیچ صورت جبران نخواهد شد. به این دلیل که با برداشت بیش از حد آب از آبخوان و با گذشت زمان تخلخل اولیه رسوبات تشکیل دهنده‌ی سفره کاهش یافته و سفره توان ذخیره سازی آب و تغذیه طبیعی را از دست خواهد داد. که حتی با انجام طرح‌های تغذیه مصنوعی نیز به سختی می‌توان بخش کوچکی از هدر‌رفت ذخیره آبخوان را جبران کرد.
با این روند در سال‌های آینده با مشکل جدی حتی برای تامین آب شرب شهرستان مواجه خواهیم بود، و این یعنی زنگ خطری برای استمرار حیات و شرایط زیستی در کوهدشت.
می‌دانیم که بشر اولیه در هزاران سال قبل برای گذران زندگی به کشاورزی و زراعت پرداخته، با تمام این تفاسیر آیا منصفانه است که این مردم محروم را حتی از این حداقل و از ابتدایی‌ترین روش برای امرار معاش منع کرد؟
اما چگونه می‌توان با وجود مشکلات و بحران آب باز هم این منطقه را از طریق کشاورزی سرپا نگه داشت؟
بدون شک وضعیت کنونی آب زیرزمینی به گونه‌ای نیست که بتواند جوابگوی نیازهای شرب، بهداشت و کشاورزی منطقه باشد، اما چگونه می‌توان هم بحران آب را مدیریت کرد و هم از صنعت کشاورزی منطقه حمایت نمود؟
برخی راهکارها مانند برخورد و جلوگیری از برداشت‌های غیر مجاز، کم کردن میزان بهره‌برداری از طریق بهبود روش‌های آبیاری، تغییر الگوی کشت در منطقه و جایگزینی محصولات با نیاز آبی کم به جای محصولات آب دوست، نصب کنتور هوشمند برای چاه‌های کشاورزی و صنعتی و همچنین به کارگیری تمهیدات لازم جهت جلوگیری از هدر رفت آب در شبکه‌های آبیاری، می‌توانند برداشت و پمپاژ بی‌رویه آب های زیرزمینی را کاهش دهند اما قطعأ باید به فکر یک منبع آبی دیگر برای تامین آب کشاورزی باشیم.
خوشبختانه شهرستان کوهدشت از وجود دو رودخانه‌ی بزرگ کشکان و سیمره بهره‌مند است که از پر‌آب‌ترین رودخانه‌های استان و غرب کشور هستند، اما متاسفانه این رودخانه‌ها بدون منفعتی برای شهرستان از آن عبور کرده و در جنوب استان به هم پیوسته و سرشاخه اصلی رودخانه کرخه را تشکیل می‌دهند.
قابل ذکر است که رودخانه ی سیمره با دبی حدود 105 متر مکعب در ثانیه که طبق محاسبات آب منطقه‌ای استان، میانگین خروجی آب این رودخانه به خارج از استان در دراز مدت حدود 3.4 میلیارد متر مکعب برآورد شده است و در مورد رودخانه‌ی کشکان این مقدار برابر 1480 میلیون متر مکعب می‌باشد.
اکنون این سوال پیش می‌آید که چرا یک منطقه با داشتن چنین وضعیتی و بهره‌مندی از چنین رودخانه‌هایی باید شرایطی بحرانی از نظر آب داشته باشد؟ چرا با داشتن رودخانه‌هایی با این حجم از خروجی آب سطحی باید کماکان به صورت فاجعه‌باری از آب زیرزمینی استفاده کنیم؟
همان طور که می‌دانیم در سال‌های اخیر خبر‌های ضد و نقیضی از احداث سد معشوره بر روی رودخانه‌ی کشکان به گوش خورده که خبر ساخت این سد مجادلاتی را بین استان خوزستان و استان لرستان ایجاد کرده است. البته امیدواریم کوهدشت این بار چوب بی‌توجهی 
مسوولین در این زمینه را نخورد و حداقل استان خوزستان هر آن‌چه را که برای خود می‌پسندد برای دیگران هم بپسندد.
مسوولین در این زمینه را نخورد و حداقل استان خوزستان هر آن‌چه را که برای خود می‌پسندد برای دیگران هم بپسندد.بدون شک هر روز که ساخت این پروژه به تعویق بیافتد به نابودی این منطقه و این تاریخ و تمدن نزدیک‌تر خواهیم شد، و ای کاش معشوره نوش داروی بعد از مرگ سهراب نباشد.
ارسال کننده:
حمزه آزادبخت / كوهدشت
کلیک کنید
دیدگاه‌ها