استاندار لرستان  اخیراً در جلسه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی لرستان که با حضور رؤسای اتاق‎های بازرگانی سراسر کشور در استانداری لرستان برگزار شد اظهار داشت: «استان لرستان دارای نقاط ضعف و نقاط قوت است و یکی از ارزش‌های استان پر آب بودن آن است که بعضی وقت‌ها از کمبود آب هم می‌نالیم...»

مهندس هوشنگ بازوند ضمن اشاره با قابلیت‌های متعدد استان در ارتباط با بحث توریسم، تصریح  کرد: «لرستان دارای 5 هزار اثر تاریخی و فرهنگی طبیعی است که 2 هزار و 300 اثر آن در فهرست آثار ملی ثبت شده است و با توجه به توپوگرافی منطقه و وجود رودخانه‎های بسیار زیادی که تقریباً حدود 2500 کیلومتر است از ظرفیت‎های خوبی برخوردار است».

وي با بیان این که لرستان پایتخت پل‎های تاریخی ایران است عنوان کرد: «بیش‌ترین پل‎های تاریخی کشور در لرستان وجود دارد و بیش‌تر آن‌ها مرمت شده است و از لحاظ طبیعت و در گردشگری هم دارای رتبه خوبی است، به طوری که سال گذشته به عنوان پایتخت ژئوتوریسم کشور لقب گرفت.»

ابزوند تصريح كرد: «‌علاوه بر آن ژئو پارک‌های خوبی داریم که دریاچه گهر دورود به عنوان یکی از این ژئو پارک‌ها با وجود داشتن گردشگرهای ویژه از زیرساخت‎های نامناسب رنج می‌برد...» (منبع: خبرگزاري تسنیم)

مهندس بازوند که دارای مدرك فوق‌لیسانس برنامه‌ریزی توریسم و دانشجوی دکترای برنامه‌ریزی شهری منطقه‌ای است، علی‌رغم برخی انتقادات وارده (عمدتاً در ارتباط با روند چرخش مدیران‌) از جمله افرادی است که به مفهوم واقعی متعهد و متخصص است.

نگارنده تیرماه 1390 طرحی در رابطه با "معرفی قابلیت‌ها و تبدیل منطقه پلدختر لرستان به ژئوپارک ملی" ارائه و به مدیران وقت در سطوح ملی و محلی تقدیم نمودم، اما متاسفانه هیچ پاسخی از مدیران وقت دریافت نکردم. مع‌الوصف با توجه به امید ایجاد شده در مردم و انتطار تحول مثبت در این استان (از جمله مسأله توریسم)، تعمیق بخشیدن به بحث ژئوتوریسم و مسأله ژئوپارک و این عبارت که «... ژئو پارک‌های خوبی داریم که دریاچه گهر دورود به عنوان یکی از این ژئو پارک‌ها از زیرساخت‎های نامناسب رنج می‌برد» ضمن بازنویسی یادداشت منتشر شده خود (‌شماره ۱۸۲ هفته‌نامه سیمره) پیرامون ژئوپارک پیشنهادی (پلدختر)؛ از استاندار محترم و اداره کل میراث فرهنگی استان مصرانه تقاضامندم مسأله معرفی و ساماندهی ژئوتوریسم و ژئوپارک را در استان لرستان به طور جدی پی‌گیری نمایند تا شاهد تحولی بزرگ در زمینه جذب توریست و منافع متعدد و البته ماندگار آن باشیم.

«...در این نوشتار ابتدا تعریفی از "ژئوپارک" ارائه می گردد، سپس مبحث مربوط به زمین‌شناسی و برنامه "شبکه بين‌المللي ژئوپارک" به اطلاع می‌رسد.

در ادامه شرح مشاهدات عینی خود را جهت اطلاع خوانندگان ارائه می‌نمایم. باشد که این نوشتار باعث شود مدیران ارشد استان، مدیر کل میراث فرهنگی استان، رؤسای دانشگاه‌ها (با توجه به رشته‌های مرتبط) و سایر دلسوزان به فکر ثبت این میراث ماندگار باشند.

ژئوپارک (geopark) مخفف پارک زمين‌شناسي (Geology Park) مي‌باشد و به سرزمين‌هايي که پديده‌هاي زمين‌شناسي بي‌همتا و تاريخچه تکامل زمين‌شناسي مشخص دارند گفته مي‌شود. به عبارت ديگر ژئوپارک سرزميني است که يک يا چند جايگاه مهم از نظر علمي(نه تنها زمين شناختي، بلکه باستان‌شناسي، اکولوژيکي يا فرهنگي) را در خود جاي داده است.

معرفي يک ژئوپارک بر اساس مواردي همچون تکامل و شکل زمين، چشم‌انداز زمين(Natural landscape)، تشکيلات زمين‌شناسي، خاک‌شناسي، کاني‌شناسي، سنگ‌شناسي، فسيل‌شناسي، باستان‌شناسي، ميراث فرهنگي، زيست‌محيطي و مناطق با ارزش از نظر گونه‌هاي جانوري و گياهي مي‌باشد.

ژئوپارک ميراث به جاي مانده از فعاليت‌هاي طبيعي و بشري در کره زمين است. در اين ميان هر کشوري که از تاريخ کهن و پيچيدگي‌هاي زمين‌شناختي بيش‌تري برخوردار باشد، پتانسيل مناسبي را در توسعه‌ی اين صنعت به همراه خواهد داشت. هدف اصلي از ايجاد ژئوپارك‌ها، حراست و حفاظت از ميراث زمين است كه در معرض صدمات ناشي از فعاليت‌هاي انساني قرار دارد.

در پاسخ به نياز روز‌افزون به يک نهاد بين‌المللي براي شناخت سرزمين‌هايي که از نظر زمين‌شناختي و علوم زمين جالب توجه هستند، يونسکو طرحي به نام برنامه «شبکه بين‌المللي ژئوپارک» ايجاد نمود. اين شبكه بستري براي تشريك مساعي متخصصين و دست‌اندركاران ميراث زمين خواهد بود.

يکي ديگر از نتايج اين طرح، گسترش ژئوتوريسم مي‌باشد. ژئوتوريسم در همراهي با اکوتوريسم، پديده‌هاي زمين‌شناسي و زيست‌محيطي را به خدمت آرامش روحي انسان‌هاي کنجکاو در مي‌آورد و آنان را در سفري جذاب، لذت‌بخش و پرخاطره به کشف ناشناخته‌هاي جهان هستي و نزديکي با طبيعت و غوطه‌ور شدن در جاذبه‌هاي طبيعي آفرينش فرا مي‌خواند.

از زماني که يونسکو طرح شبکه بين‌المللي ژئوپارک را به اجرا درآورد، شاهد آن هستيم که تعداد زيادي از مکان ها در سراسر دنيا از جمله کشورمان شناسايي گرديده و به عنوان ژئوپارک معرفي شده اند تا مورد حمايت و حفاظت قرارگيرند. ايران از جمله سرزمين‌هايي است که بدليل تاريخ کهن و تنوع محيط زمين‌شناسي پتانسيل‌هاي فراواني براي معرفي ژئوپارک‌های متعدد را دارا مي‌باشد.

گزارش مشاهدات عینی نگارنده: «... در این گردش علمی به یاد ماندنی به اتفاق دانشجویان بر فراز صخره‌ای مشرف به مصالح تخریبی 11 هزار سال پیش بزرگ‌ترین زمین لغزش دنیا، موسوم به "زمین لغزش سیمره" (‌واقع در حوالی تنگ فنی در ضلع جنوبی شهر پلدختر) قرار گرفتیم. لحظات به یاد ماندنی بود؛ باد نسبتاً ملایمی می‌وزید و خبری از گرمای طاقت‌فرسای خردادماه در این منطقه نبود...

الف- دره‌های طولی: زاگرس یکی از واحدهای ژئوفیزیکی کشورمان است که به واحد جنوب غرب نیز شهرت دارد. این واحد یک‌پارچه ترین توده کوهستانی ایران است. یکی از اشکال مورد مشاهده که به وفور مشاهده گردید دره‌های پر پیچ و خمی بود که به صورت طولی معمولاً روی پهلوی طاقدیس‌های نامتفارن ایجاد شده‌اند. این عارضه به صورت اصلی و فرعی در حوزه رودخانه کشکان به چشم می‌خورد.

مکانیزم تشکیل دره‌های طولی بیش‌تر در ارتباط با عملکرد فرسایش رود خانه ای در امتداد درز و شکاف‌های تکتونیکی می‌باشد. پس از این که فرسایش آب لایه‌های سخت آهک پهلوی طاقدیس در امتداد طبقات را شکافته، لایه‌های سست زیرین را تعقیب کرده و به تدریج در محل دره‌های عمیق را به وجود آورده است. به طور کلی رشته‌های طویل به شکل تیغه که توسط دره‌های عمیق طولی از هم جدا شده‌اند، چشم انداز غالب منظر زمین در این منطقه است.

ب-لغزش لایه‌های زمین‌شناسی (موضوع زمین لغزش سیمره): لغزش لایه‌های زمین شناسی از فرایند‌های دامنه‌ای است کهدر قلمرو زاگرس اتفاق می‌افتد و تقریباً می‌توان آن را از پدیده‌های خاص زاگرس میانی به شمار آورد. در این منطقه آب حاصل از بارش باران یا برف از طریق درز و شکاف‌های لایه‌های آهک رویی نفوذ کرده و به لایه‌های غیر‌قابل نفوذ "مارن" و "شیل" در زیر می‌رسند.

لایه‌های سست مارن یا شیل با جذب آب به حالت خمیری و لغزنده در می‌آیند و این امر موجب ناپایداری لایه‌های آهک رویی می‌شود. در جایی که شیب دامنه زیاد باشد یا در اثر فرسایش کنار رود پی دامنه خالی گردد و یا این که تکان ناشی از زلزله به وقوع بپیوندد، لایه‌های آهک در اثر نیروی ثقل به طرف پایین حرکت خواهند کرد که نمونه آن در زاگرس میانی بارها اتفاق افتاده است. چنین فرایندی ممکن است به صورت آرام یا ناگهانی صورت گیرد. در صورتی که این پدیده ناگهانی باشد لایه‌های فروریخته در برخورد با سطح زمین متلاشی شده و به صورت بلوک‌های خرد شده به اطراف پراکنده می‌شوند.

به هرحال، پدیده لغزش سیمره که ناشی از تکان‌های ناشی از زلزله بوده بزرگ‌ترین پدیده لغزش یک‌پارچه لایه‌های زمین شناسی در دنیا معرفی گردیده است. این لرزش در دامنه شرقی کبیرکوه مشرف به دره سیمره در نزدیکی پلدختر به وقوع پیوسته است. (زلزله‌های اخیر در منطقه مورموری استان ایلام در چند کیلومتری وقوع این زمین لغزه می‌تواند گواهی بر وقوع این پدیده زمین‌شناسی باشد)

 در این پدیده لایه‌های آهک آسماری به ضخامت 300 متر در طول حدود 14 کیلومتر از دامنه شرقی کبیر‌کوه به طور ناگهانی به طرف ناودیس سیمره حرکت کرده و در برخورد با سطح زمین به کلی متلاشی شده است. (مصالح تخریبی این پدیده را در کنار جاده "تنگ فنی" و منطقه "چل جایدر" می توان مشاهده کرد) شدت برخورد به حدی بوده که قطعات خرد شده تا شعاع 15 کیلومتری به اطراف پراکنده شده‌اند. این قطعات که حجم بعضی از آن‌ها به 25 متر مکعب می رسد از روی طاقدیس کوه مهله گذشته و تا آن سوی دره سیمره پرتاب شده‌اند. حجم مواد فرو ریخته شده را حدود 20 کیلومتر مکعب تخمین زده‌اند. این مواد در سطحی معادل 100 کیلومتر مربع پراکنده شده‌اند. تشکیل دریاچه‌های متعدد از پیامدهای بعدی این زمین لغزش بوده که بقایای بعضی از این دریاچه‌ها هنوز در محل باقی مانده‌اند.(تالابهای پلدختر) گفتنی است دریاچه اولیه تشکیل شده در پشت زمین لغزش، طولی برابر با 80کیلومتر و عمقی حدود 182متر تخمین زده شده است.

ج- سایر مشاهدات: مشاهده پدیده‌هایی نظیر فرسایش ورقه‌ای، فرسایش شیاری، فرسایش خندقی، گالی‌ها (نوع پیشرفتهفرسایش خندقی)، آهک‌های آسماری(‌آهک‌هایی که مقاومت بیش‌تری دارند)، سازند گچساران، مشاهده فرسایش کناره‌ای در جوار کشکان (بابا خوارزم)، تراس‌های آبرفتی کنار رود خانه و مارن‌های لجنی از دیگر مواردی است که به جرات می توانم بگویم در هیچ جای ایران نمی‌توان آن‌ها را به طور یک‌جا دید که این موضوع توجه هر فرد علاقه‌مند به طبیعت و علاقه‌مند به دانش جغرافیا و علوم ژئوماتیک را به خود جلب می‌کند.

مشاهداتی که شرح آن رفت را در کنار پل‌های متعدد تاریخی از جمله پلدختر، آبشارهای فصلی و دائمی نظیر افرینه، زیارتگاه‌ها از جمله مرقد علامه جزایری غارهای کوگان و کلماکره، کشفیات جدید منابع نفت و گاز قرار دهید تا اهمیت موضوع روشن گردد.»

با توجه به توضیح اجمال پیرامون قابلیت‌های این منطقه، آیا منطقه پلدختر قابلیت تبدیل شدن به یک "ژئوپارک ملی" و به تبع آن "پارک ژئوتوریسم" را دارد یا خیر؟ نا گفته پیداست هر منطقه از استان لرستان قابلیت‌های خاص خود را دارد که باید به طور جداگانه مورد مطالعه و مداقه قرار گیرد.

شهرستان کوهدشت به عنوان یکی از نخستین سکونتگاه‌های انسانی در دنیا، قابلیت‌های بسیار غنی و فراوان تاریخی- فرهنگی و شهرستان الشتر قابلیت‌های فرهنگی و طبیعی متعدد از جمله چشمه‌ها و منابع آب زیر‌زمینی دارد که در فرصت‌های بعد به آن‌ها خواهیم پرداخت.

دیدگاه‌ها