نَقل است اولین باری که برادرانِ خیامی (مالکانِ شرکتِ ایران ناسیونال) در دهه 1340 قصد داشتند برای مونتاژ و تولید خودرو با یک شرکتِ خارجی قراردادی وضع کنند، این محمدرضاشاه پهلوی بود که میلِ خود را به شرکتِ انگلیسیِ تالبوت نشان داد تا خودروی پیکان در خط مونتاژ و تولید قرار بگیرد!
پیکان اسم ایرانی یک ماشینِ انگلیسی به معنای فلش بود که شرکتِ تالبوت آن را تولید می‌کرد و پس از آن زمان تا 40 سال، در خط تولید ایران ناسیونال (ایران خودروی بعد از انقلاب) قرار گرفت! جالب آنکه آن زمان تالبوت، خود در حال ورشکست شدن بود و بازارهای اروپایی را از دست داده بود!جالب‌تر آنکه وقتی بردرانِ خیامی با این سؤال مواجه می‌شوند که چرا شما به‌عنوان یک شرکت خصوصی، طبق نظر خود عمل نکردید و نظرِ شاه را بر نظر خود تحمیل کردید؟ پاسخ ساده‌ای میدهند که: «چون خیلی چیزها در زندگی دست آدم نیست!»
در همان زمان که شاه ایران، بر اساس ذوق‌زدگی و عدم تخصص شرکت ایران ناسیونال را مجبور به قرارداد با یک شرکت ورشکست شده انگلیسی می‌کند، شرکت هیوندای کره جنوبی که هم‌زمان و حتی چند سال دیرتر با ایران ناسیونال شروع به کار می‌کند، به دنبال برترین شرکت‌های تولید خودروی جهان می‌گردد و اولین قرارداد کاری خود را با شرکت خودروسازی فورد می‌بندد. فورد یک شرکت خودروسازی آمریکایی نسبتاً موفق در روزگار خود بود.
نکته این است که شاه یا نخست‌وزیر یا هیچ مقام دولتی دیگری، نظر خود را بر شرکت هیوندای تحمیل نمی‌کند؛ بنابراین اولین و مهم‌ترین تفاوت هیوندای و ایران ناسیونال در همان گام ابتدایی در دخالت شاه ایران نمایان می‌شود. هیوندای و ایران‌خودرو شرکت‌های خصوصی بودند. هیوندای خودش تصمیم می‌گیرد که با فورد کار کند، ولی ایران ناسیونال نمی‌تواند خودش تصمیم بگیرد؛ بنابراین تولید پیکان ثمره تصمیم شاه است.
هم‌اکنون شرکت هیوندای کره جنوبی با 57 هزار کارمند سالانه حدود 6 میلیون خودرو تولید می‌کند و بسیاری از بازارهای جهانی را به تسخیر خود درآورده است، اما ایران خودرو با 61 هزار کارمند صرفاً 500 هزار دستگاه خودرو در طول سال تولید می‌کند! آن‌ها صرفاً برای مصرف داخلی!
به‌راستی چرا شرکت هیوندای توانست در طول این مدت، به‌عنوان یک برند ممتاز در سطحِ دنیا مطرح شود اما ایران‌خودرو از تولید تمام لوازم جانبی یک پراید هم درمانده است؟ چرا با وجود اینکه تعداد کارمندان ایران‌خودرو از شرکت هیوندای چند هزار نفر هم بیشتر است اما تولیدات هیوندای 5/5 میلیون خودرو، بیشتر است؟
در این نوشتار کوتاه به برخی از دلایل این تفاوت عظیم اشاره می‌کنیم.
شاید یکی از مهم‌ترین دلایل رشد شرکتِ هیوندای کره جنوبی این بوده است که کشورش هیچ‌گاه دچار شوک اقتصادی نشده است. کره جنوبی نه انقلابی به خود دیده است و نه دچار یک جنگ طولانی و فرسایشی شده است؛ اما مردم ایران بزرگ‌ترین انقلاب قرن را در سال 1357 تجربه می‌کنند. پس از انقلاب، شرکت ایران ناسیونال که تا آن زمان خصوصی بود، تغییر نام می‌دهد و با نام ایران‌خودرو، ملی اعلام می‌شود و به‌عنوان زیرمجموعه دولت به کار خود ادامه می‌دهد. در همان سال‌های ابتدایی انقلاب دوران خلاء قدرت و هرج‌ومرج‌ها پیش می‌آید و پس از آن نیز یک جنگ فرسایشی 8 ساله، بر ایران تحمیل می‌شود. طبیعتاً این وضعیت تأثیر خودش را بر صنعت نوظهور خودرو نیز نشان می‌دهد.
در همان دورانی که صنعت خودروی ایران زیر بمب و موشک بود، شرکت هیوندای به دنبال کشوری می‌گشت تا اولین صادرات خود را به آنجا صادر کند!
پس از دوران جنگ تحمیلی ایران‌خودرو می‌خواهد که خودش را بازسازی کند؛ اما با کدام مدیریت؟ مدیریت دولتی! شاید یکی دیگر از مهم‌ترین دلایل ضعف ایران‌خودرو در مقایسه با شرکت هیوندای، همین مورد باشد.
ناگفته پیداست هر جا که دولت، مدیریت یک کار اقتصادی را در دست بگیرد همواره با افزایش هزینه و ناکارآیی همراه است! به همین دلیل است که در کشورهای توسعه‌یافته دنیا، دولت‌ها صرفاً وظیفه نظارتی دارند و در کار شرکت‌های تولیدی و اقتصادی دخالتی نمی‌کنند!
برای پاسخ به اینکه چرا مدیریت دولت در اقتصاد همواره با افزایش هزینه و ناکارآیی همراه است به مثال ساده زیر دقت کنید:
1- یک فرد با پول خودش می‌خواهد کالایی را برای مصرف خود، بخرد. طبیعتاً فرد در این وضعیت خیلی دقت می‌کند که با کمترین هزینه، بهترین کالای ممکنی را که می‌تواند تهیه کند، بخرد.
2- حالت دوم اینکه فرد با پول خودش، می‌خواهد کالایی را برای شخص دیگری بخرد. در این حالت شخص به میزان حالت اول به هزینه و خط بودجه خود فکر می‌کند تا کمتر هزینه کند (چرا که پول از جیب خودش هزینه می‌شود) اما چون کالا برای دیگری است به‌اندازه مورد اول به کیفیت کالا فکر نمی‌کند!
3- حالت بعدی اینکه فرد با پول دیگری، می‌خواهد کالایی را برای خود، بخرد. در این وضعیت فرد همانند حالت اول، به کمتر بودن هزینه فکر نمی‌کند (چراکه پول از جیب دیگری خرج می‌شود!) ولی به دنبال بهترین کالای ممکن برای خود است.
4- حالت آخر این است که فرد با هزینه دیگری، می‌خواهد کالایی را برای دیگری، بخرد. در این حالت فرد هم برای کمتر بودن هزینه و هم برای با کیفیت بودن کالا، به‌اندازه مورد اول دقت نمی‌کند! چرا که هم پول و هم استفاده از کالا، برای دیگران است!
این حالت چهارم تعریف ساده یک کار اقتصادی دولتی است؛ یعنی هر کار اقتصادی یا تولیدی که دولت متولی آن باشد، هم پرهزینه‌تر و هم بی‌کیفیت‌تر از زمانی است که یک بخش خصوصی همان کار را انجام می‌دهد!
حال به‌راحتی می‌توان دلیل ضعف و ناتوانی شرکت ایران‌خودرو را در مقایسه با شرکت هیوندای دریافت!
دیگر راز موفقیت کره‌ای‌ها پس از برنامه‌ریزی استراتژیک و برندینگ، بخش تحقیق و توسعه است. آن‌ها شش مرکز بزرگ تحقیق و توسعه را در کشورهای کره جنوبی، آلمان، ژاپن، هند و در نهایت ایالت کالیفرنیا در آمریکا راه‌اندازی کرده‌اند و بودجه‌های کلانی را برای طراحی و دست‌یابی به فناوری‌های مختلف خودرو هزینه می‌کنند. متأسفانه در کشور پهناور ایران با وجود داشتن سرمایه‌های انسانی ارزشمند این کار صورت نگرفته است!
اساساً این کار زمانی صورت می‌گیرد که احساس نیازی در این زمینه برای مدیران ایران‌خودرو احساس شود؛ اما تا وقتی‌که مدیران ایران‌خودرو، دولتی هستند و حقوق خود را از جایی دیگر می‌گیرند و منافعشان وابسته به تولید خودروی با کیفیت و کم‌هزینه نیست، این کار صورت نخواهد گرفت!
کشور عزیز ما هم در منابع و معادن و هم در نیروی کار و دانش روز، با توجه به میزان دانشگاه‌های صنعتی سراسر کشور از شریف گرفته تا تبریز و اصفهان، از رقیب کره‌ای خود جلوتر است، اما آنچه آن‌ها را در این رقابت برنده کرده، مدیریت قوی و نگرش جهانی برای از بین بردن ضعف‌هاست. اینکه هیوندای با 57 هزار نفر نیروی انسانی در سال حدود 6 میلیون دستگاه خودرو تولید می‌کند، در برابر ایران‌خودرو با 61 هزار نفر نیروی انسانی و تولید ۵۰۰ هزار دستگاه خودرو، فقط نشان از میزان کارآیی و بازدهی کارکنان یک مجموعه دارد...
مصطفی شکری – دکترای اقتصاد بین‌الملل
کلیک کنید
دیدگاه‌ها
رانا قیمتش صدبرابر پیکان هست اما بدنه ضعیف وظاهر بدقیافش حال آدم به هم میزنه
یافته خواهشاً بچاپ
متاسفانه مساله بسیار ریشه ای تر از اینی هست که شما میفرمایید.
با شما موافقم مقایسه شما منطبق بر واقعیت هاست بعضی ها همه مشکلات را به گذشته ربط میدهند
مطلب عالی بود. استفاده کردیم. واقعا که صنعت خودرو با انحصار رشد نمی کند.
سپاس