سفارت نامه فطن السلطنه یا لرستان در عصر احمدشاهی تازه‌ترین کتاب ساسان والی زاده، روزنامه‌نگار و پژوهشگر پرکار لرستانی است که حقایق تازه‌ای را در واپسین سال‌های عصر قاجار در لرستان آشکار می‌سازد.
والی زاده که در یک سال اخیر دو کتاب تحسین شده «سفرنامه مقصود جهان» و «سفارت نامه موفق الدوله» درباره لرستان را تصحیح و منتشر کرده بود با انتشار این کتاب سه‌گانه جدید خود درباره لرستان را تکمیل نمود. اگر چه والی زاده پیش از این نیز آثار ماندگار و ارزشمندی را راجع به لرستان تألیف و منتشر ساخته است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به «نامه لرستان»، «سفرنامه معین السلطان» و «شناختنامه نویسندگان لرستان» اشاره کرد.
یکی از مشکلات پژوهشی لرستان در دهه‌های اخیر فقدان منابع اولیه و عدم تصحیح نسخ خطی پیرامون لرستان بود که با همت والی زاده این جریان شکل بالنده‌ای یافته است.
محمدعلی مجد -كه بعدها به فطنالسلطنه معروف شد- از فعالان سياسي و كارگزاران دوره احمدشاهي و پهلوی است كه علاوه بر حكمرانی شهر و استان‌‌های مختلف، همواره در جايگاه بازيگری سياسی و فعالی اجتماعی نقش‌‌آفريني كرده است.
محمدعلي مجد در واقع از اهالي قزوين است. تولد او به 1275 خورشيدی و درگذشتش به سال 1357 در سن 82 سالگی و در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی صورت گرفت. مدفن او در جوار شاهزاده حسین قزوین قرار دارد.
او از طبقه دولتمردان و زمین‌داران بزرگ ایران بود که در دوره‌هایی هم با روحانیت ایران و حتی امام خمینی (ره) مکاتبه و مراوده داشت. مبنای این ارتباطات تقابل با سیاست‌های پهلوی به خصوص در زمینه زمین بود.
فطنالسلطنه زندگی پر فراز و فرودی را تجربه کرد. فطانت و کیاست و نیز امین بودن و سخت‌کوشی، او را در سال‌های نخست عمر محل اعتماد و سپس اعتبار قرار داد. لقب فطنالسلطنه را بی‌سببی به او اعطا نکردند که گریزی به این هوش و تلاش او بود. در این دوران قلم کنکاش‌گر و نگاه علمی او باعث تألیف و انتشار مقالاتی شد که با تحسین اهالی فضل هم مواجه شد.
این کتاب حاصل یکی از همین قلم برداشتن‌هاست. به هر روی مجموعه نوشتار او در یازده شماره مجله معتبر فلاحت و تجارت در سال 1297 خورشيدي به طور مسلسل منتشر شد و نقش بارزی در ارائه تصویر واقعی‌تری از لرستان ایفا کرد. این تصویر مهم‌ترین و نخستین منبع جامعی است که در آن «جغرافیای پلتیکی، احصائی و ثروتی» لرستان استخراج و «منتشر» شد. به عبارتی پیش از گزارش فطنالسلطنه ما هیچ مجموعه مدون و مفصلی درباره استعداد، جغرافیا، سپهر سیاسی و ظرفیت‌های طبیعی لرستان در ابعاد ملی در دست نداریم که در زمان خود انتشار یافته باشد. اگر چه چند سفرنامه از دوره فتحعلی‌شان تا همین عصر در دست است اما فراموش نشود آن آثار در قالب نسخه خطی و محصور در کنج کتابخانه‌ها باقی مانده بودند و از دسترس کافه مردم و حتی خواص دور بوده‌اند اما این اثر در یک سده پیش از این در جریده‌ای پر خریدار انتشار یافته و اقبال یافته بود.
چنانکه گفته شد این کتاب که مؤلف خود نام «لرستان امروز» بر آن نهاده بود حاصل دوره جواني اوست كه در سن بیست‌ودوسالگی هنگامي كه از طرف اداره فلاحت و تجارت مأمور لرستان مي‌‌شود به نگارش درآمده و به تدريج در دوره احمدشاه در مجله فلاحت و تجارت درج گرديد.
مؤلف که خود از اهمیت اثرش آگاه بوده است در مقدمه مجموعه گزارش‌هایش می‌نویسد: «بدیهی است خوانندگان مجله فلاحت و تجارت متوجه زحمات مصنف شده و خدمت ایشان را در راه معارف ایران تقدیر خواهند کرد». البته چنانکه خواهد آمد چاپ مقالات لرستان امروز و برخی مقالات اقتصادی دیگر برای فطنالسلطنه بی‌اجر نماند و به خاطر همین مقالات نشان درجه دو علمی را از طرف وزارت معارف و اوقاف دریافت کرد.
لرستان عصر احمدشاهی لرستانی است که دیگر حاضر به انقیاد دودمان قاجار نبود و سر به بی‌نیازی و خودسری کشیده و از سویی فقر و تبعیض و ظلم حاکمان آن‌ها را عاصی ساخته بود.
تصحیح و انتشار این کتاب را دو سود خواهد بود. هم یکی از آثار مهجور ولی درعین‌حال ارزشمند درباره تاریخ و جغرافیای لرستان بازکاوی می‌شود و هم از پس آن چهره محمدعلی مجد یا فطنالسلطنه از پس غبار فراموشی بازنمایی می‌شود.
کتاب سفارت نامه فطن السلطنه یا لرستان در عصر احمدشاهی با چاپی نفیس در ۲۱۲ صفحه به قیمت ۱۰۰ هزار تومان از سوی انتشارات هاویر منتشر شده است.
توجه: هرگونه استفاده از مطلب با ذکر منبع و نام نویسنده، نشانه‌ی احترام شما به تلاش آن‌ها است.
کلیک کنید
دیدگاه‌ها