زبان‌هایی می‌توانند زنده و پویا بمانند که از همه توان درونی خود بهره ببرند؛ یکی از ویژگی‌های برجسته زبان فارسی ترکیب‌پذیری این زبان است به این صورت که می‌شود از پیونددادن دو یا سه واژه مستقل (اسم، فعل و یا حرف) واژه‌ای تازه ساخت و یا با آوردن "وند‌"های  زبان فارسی، واژه‌ای  تازه با معنی تازه ساخت ؛ مانند این ترکیب‌ها:

🔹دو واژه دل +  پرداز = دل‌پرداز؛  که نظامی گنجوی شاعر بلندآوازه پارسی‌گو گفته است:

ازین اندیشه لختی باز می‌گفت

حکایتهای دل‌پرداز می‌گفت.

.

🔹 و یا از دو واژه مستقل نظر+ بازی= نظربازی؛ که معنایی مستقل دارد و حافظ گفته است:

در نظربازی ما بی‌خبران حیرانند

من چنینم که نمودم دگر ایشان دانند

🔹 و از دو واژه مستقل دل+شکسته=دل‌شکسته؛ که در رباعی منسوب به ابوسعید آمده است:

گفتی که به دل‌شکسته‌گان نزدیکم

ما نیز دلِ شکسته داریم ای دوست

🔹 از ترکیب سه اسم مستقل، یک اسم تازه ساخته می‌شود مانند: شتر + گاو + پلنگ که اسم ترکیبی "شترگاو پلنگ" از آن به دست آمده است.

🔹 از ترکیب "وند" ها( پیش‌وند، میان‌وند و پس‌وند) می‌توان بی‌نهایت واژه و ترکیب تازه ساخت مثل:

هم + سفر= همسفر ( پیش‌وندی)

سر+ تا + پا= سرتاپا ( میان‌وندی)

گل+ زار= گلزار ( پس‌وندی).

 

اسفند ۱۴۰۰

 محمدجعفر محمدزاده

دیدگاه‌ها