زبان فارسی زنده است.

🔸 گزاره غلطی مطرح شده است که زبان فارسی در گروه زبان‌های در حال مرگ یا رو به خاموشی است. این سخن پژوهیده‌ای نیست و تکرار و تأکید بر آن کینه‌ورزانه و ضدملی است.

می‌خواهم به این گزاره غلط پاسخ دهم. گفته‌اند چون فارسی‌زبانان در فضای توسعهٔ فناوری نیستند و جهان آینده جهان توسعهٔ فناوری است و آن‌ها نمی‌توانند پابه‌پای توسعه گام بردارند پس زبان فارسی از پویایی باز‌خواهد‌ایستاد. در ادامه خواهید دید که زبان فارسی در این پیش‌فرض نمی‌گنجد.

نخست که زبان فارسی پی و پایه محکم و شکوهمندی دارد و ادبیاتش از چنان استحکامی برخوردار است که نخواهد گذاشت بنای آن خلل یابد؛ پایه‌هایی چون شاهنامه فردوسی، گلستان و بوستان، تاریخ بیهقی، سفرنامه ناصرخسرو، قابوسنامه، خمسه نظامی، دیوان حافظ، رباعیات خیام و صد‌ها اثر فاخر و ماندگار از صد‌ها شاعر و سخنور و دانشمند پارسی‌گوی دیگر که از بیش از هزار سال گذشته تا کنون زنده و پویا مانده‌اند و هنوز هم جان‌های تشنه معرفت را سیراب می‌کنند.

کافی است به زبان و فرهنگ عامه نگاهی بیندازیم. خواهیم دید که چه اندازه مفاهیم ارزشمند در فرهنگ گفتاری و نوشتاری آن‌ها از گنجینه‌های زبان و ادبیات وجود دارد که نه تنها رنگ کهنگی نمی‌گیرند، بلکه خود سرچشمه‌های تازگی و پویایی هستند و صد‌ها و هزار‌ها گفتار کوتاه و زیبا از این دست ورد زبان و همراه زندگی مردم پارسی‌گوست. کافی است به رسانه‌ها، کتاب‌ها، در و دیوار، تابلو‌ها، خیابان‌ها و جاده‌ها، وسایل نقلیه و... نگاهی بیندازیم، خواهیم دید که تا چه اندازه شعر و ادبیات با زندگی این مردم آمیخته است. این‌ها فقط از ادبیات کهن فارسی نیست، بلکه از شعر و ادبیات معاصر نیز از این دست فراوان می‌بینیم که در متن زندگی مردم جاری است. نیما، پروین، شهریار، اخوان، سهراب، قیصر، شفیعی، ابتهاج، فروغ و ده‌ها شاعر و سخنور افغان و تاجیک چون قهار عاصی، کاظمی، بدخشانی، بارور، گلرخسار و... نیز آثار ارزشمندی را تقدیم زبان کرده‌اند و این زایش و نو شدن همچنان ادامه خواهد داشت. این نیست مگر به مدد آن پایه و پی محکم و ظرفیت و زیبایی واژگانی، دستوری، معنایی و آوایی زبان فارسی حتی برای غیرفارسی‌زبانان.

پس دانستیم که تولید واژه و ادبیات و محتوا به حوزه فناوری محدود نمی‌شود. گرچه در این حوزه هم مهم است و البته ما وظیفه داریم که با واژه‌گزینی بهنگام، نیاز‌های روز زبان را به موازات توسعه برآورده کنیم و از زبان مراقبت کنیم و آن را بپیراییم.

🔸روشن است که در حوزهٔ فارسی زبانان، توسعه فناوری با سرعتی که در کشور‌های توسعه‌یافته اتفاق می‌افتد نیست اما تولیدات زبانی منحصر به این نیست. در سینما، مطبوعات، کتاب، رسانه

شبکه‎‌های اجتماعی و شبکه جهانی اینترنت فارسی‌زبانان پرکار و پرتلاشند و فارسی را در زمره زبان‌های پرکاربرد در اینترنت معرفی کرده و زنده نگه داشته‌اند.

و البته باید دانست که شرط تأثیر این حضور، تولیدات فاخر و از جنس متن مرغوب است.

کار‌های مرحوم علی حاتمی در تلویزیون چون هزاردستان و زبان فاخر او بر پرده نقره‌ای، خود بوستان و گلستانی است که در زمره تولیدات فاخر زبانی به حساب می‌آیند که به حیات زبان کمک می‌کنند و البته که سینمای جلف نفس به زبان آسیب رسانده است. موسیقی فاخر، عکس‌نوشت‌ها و دیگر تولیدات فضای مجازی، طنز در مطبوعات و... همه آثار فرهنگی دیگر نیز اگر فاخر باشند و به ارزش‌های زبان توجه کنند به حفظ و بقای زبان میانجامند.

فردوسی را تا امروز زبانش حفظ کرده که بخش زیادی از بار تاریخ و فرهنگ یک ملت را به دوش کشیده است؛ هنوز هم هستند کتاب‌های تاریخ ایران و سرگذشت‌نامه‌هایی به فارسی که از عصر فردوسی و پیش از او مانده و در قفسه‌های کتابخانه‌ها خاک می‌خورند که چون زبان فاخر ندارند حتی نتوانسته‌اند خود را حفظ کنند، چه رسد به زبان فارسی و فرهنگ یک ملت....

🔸فراوش نکنیم زبان فارسی گذشته از پیشینه‌ای که دست‌کم به هفتصد سال پیش از میلاد می‌رسد، در چهارده قرن گذشته از گردنه‌های سختی عبور کرده است و هر بار در خود سوخته و ققنوس‌وار برخاسته است، یعنی با کوشش فرهیختگانی از جنس فرهنگ و زبان، از گردنه‌های سخت عبور داده شده است. فراگیرشدن زبان عربی از زمان ورود اسلام به ایران، حمله مغولان و نابود کردن فرهنگ و زبان، ورود بی‌حساب مطبوعات در دوره مشروطه، همه این‌ها گردنه‌های سخت و سوزان زبان فارسی بوده‌اند که هرکدام در پایان به پربار شدن زبان انجامیده‌اند و زبان فارسی توانسته هربار از زیر خاکستر بیرون آید و به پرواز درآید.

امروز هم، در عصر انبوه تولیدات در فضای مجازی، در گردنه‌ای سخت و سهمگین قرار داریم، باید فرزندان زبان فارسی را یاری کرد تا زندگی و پویایی زبان فارسی ادامه داشته باشد.

باقی این سخن را بگذار تا وقت دگر.

محمدجعفر محمدزاده

دیدگاه‌ها