✳️اول یک نکته مقدماتی لازم است گفته شود و آن اینکه سریال پایتخت از جمله مجموعه‌های مثال‌زدنی است که به نظرم خوب توانسته در جامعه‌ای که استمرار واضح و مشهودش خیلی کم است ادامه داشته باشد (شش قسمت). خلاصه از این نظر جالب است. چون معمولاً کارهای تیمی و گروهی در ایران استمراری ندارد و از این نظر، خوب است که عوامل استمرار آن برجسته شود.
✳️اینکه این فیلم علیرغم اسمش که پایتخت است و پایتخت هم سمبل شهر است و از ویژگی‌های مهم شهر، پیچیدگی (complexity) است اما به آن نمی‌پردازد محل بحث است. البته شاید به خاطر این باشد که ظاهراً ما هنوز ذهنیتمان در حد همان علی‌آباد (شهر خیلی خیلی کوچک) است و بیش از آن پیچیدگی‌های زندگی امروزین را نمی‌بینیم!✳️ محوریت شخصیت نقی معمولی در سریال پایتخت برجسته است؛ این فرد کسی است که سواد دانشگاهی و تخصص و مهارت خاصی ندارد اما در هر مجلسی و جمعی (بزرگ و کوچک) به سخن میاید و نظر و دیدگاه خود را با صدا و ندای بلند مطرح می‌کند؛ در هر کاری می‌خواهد جلودار باشد؛ این فرد هر کاری که می‌کند دنبال بزرگ کردن و نمایش دادن آن به نحو عمومی است؛ تصور و برداشتی که از خودش دارد تصور یک قهرمان است؛ او با تعابیری چون هد (بزرگ) فامیل، احساس بزرگ بودن از خود دارد و جالب است این را در وهله اول می‌خواهد به اعضا خانواده خود بفهماند؛ چرا که ویژگی بزرگ بودن، دخالت داشتن در تصمیم‌گیری‌ها است و او می‌خواهد "تصمیم گیر"باشد. نقی معمولی در عین خودبزرگ‌بینی و کم‌دانشی، فردی احساسی و عاطفی است و در همه اتفاقات و ماجراها پای‌کار اصلی است و از منظر «تصمیم‌گیری» و «جایگاه این شخصیت»، جای تمرکز و بررسی دارد.
✳️ارتباطات خانوادگی و روابط اجتماعی فامیلی از ویژگی‌های سنتی جامعه ایرانی است که در فیلم، خیلی مشهود است و به هر مناسبتی، فامیل دور هم جمع می‌شوند و آداب متناسب مجلس را بجا میاورند.
✳️ خانم هما سعادت نمونه یک زن و نماد علم و آگاهی و عقل است. کاری به زن بودن آن نداریم که در جای خود می‌توان بررسی کرد. اما جایی که نماد اراده و علم و عقل است در این متن مهم است؛ در این فیلم نشان می‌دهد که همای سعادت که علم و اراده (agency) باشد، تحت‌الشعاع ساختار (structure) و سنت که شخصیت نقی معمولی است، قرار دارد. یعنی علم جلودار و پیش رو و تأثیرگذار عمده نیست. گاهی که نقی معمولی که کم میاورد، همای سعادت (علم و عقل) را جلو می‌اندازد که حل مشکل کند. وظیفه علم در همین حد است؛ نیازی به شناسایی مسائل و استفاده عمومی از علم نیست. این علم فلک‌زده حتی به نحوی، اسیر و تسلیم و توسری‌خور ساختار و سنت موجود نیز هست و هر چه هم علم، داد و فریاد میزند ره بجایی نمی‌برد مگر اینکه نقی معمولی از آن بخواهد.
✳️سریال پایتخت نشان می‌دهد که علیرغم بزرگ و دست‌نیافتنی بودن حوزه قدرت سیاسی و حکومت اما نمود آن‌چنانی در زندگی اجتماعی ایرانیان ندارد. فقط گاهی نماد قانون بعضاً سخت‌گیر و حتی بی‌مورد و گاهی نماد امتیاز و فرصت استفاده و بهره‌برداری از دید و نگاه عموم است و بیش از آن نیست.
📝عبدالرحمن حسنی فر
سریال پایتخت نمونه کوچک‌شده از جامعه ایرانی
توجه: هرگونه استفاده از مطلب با ذکر منبع و نام نویسنده، نشانه‌ی احترام شما به تلاش فرهنگی آن‌ها است.
کلیک کنید
دیدگاه‌ها