میزان سهم خواهی محلی و قومی از انتخابات مجلس شورای اسلامی نسبت به دیگر همه‌پرسی‌های برگزارشده در کشور بیشتر است و گرایشها و آسیبهای متعددی اعم از جغرافیایی، محلی، اجتماعی و شکاف‌های اجتماعی را فعال‌تر می‌کند و منجر به فرسایش سرمایههای اجتماعی می‌شود.
در جوامعی همچون لرستان و با گرایش‌های متعدد قومی و طایفه‌ای و البته مطالبات شخصی در حوزه شکاف‌های اجتماعی به سطوح پایین‌تری همچون خانواده، تیره و طایفه و به عبارت محلی تر به "هوز کی" تعمیم می‌یابد و زمینه شکاف‌های اجتماعی را فعال‌تر می‌کند.سیاست و انتخابات همیشه یکی از علایق توده‌ها در جهان سوم بوده که شاهد این مدعا نرخ مشارکت بالای مردم در این جوامع است که به امید رسیدن به وضعیتی بهتر راهش را در انتخابات اعم از شورا، مجلس یا ریاست جمهوری می‌دانند، از سوی دیگر مردم از اینکه در زمان‌هایی هر چند کوتاه به شدت موردتوجه قرار می‌گیرند هر چند هم مطمئن باشند این توجه واقعی نیست ولی در مشارکت آن‌ها اثرگذار است.
از طرفی باید یادآوری کرد، این میزان علاقه‌مندی به سیاست از نوع انتخابات که در جامعه وجود دارد همواره در معرض این آسیب که از این هیجان سوءاستفاده شود وجود دارد.
مردم از اینکه در لحظاتی کوتاه موردتوجه مسوولان و کاندیداها قرار می‌گیرند با اینکه به‌خوبی می‌دانند این تواضع کاندیداها و مسؤولین در زمان انتخابات واقعی نیست ولی حداقل خوشحال‌اند که این چند روز خود را در موقعیت برتری می‌بینند بنابراین این زمینه وجود دارد که از فرصت انتخابات به‌مثابه فضایی برای ایجاد یک‌شور جمعی و امید اجتماعی و تخلیه هیجانات استفاده شود به طوری که در این دوره با تسامح بیشتری فضا را مدیریت می‌کنند تا با کمترین مشکلی این دوره سپری شود.
جدا از اینکه امروز واقعاً انتخابات در جامعه ما چه نسبتی با دموکراسی و مشارکت اجتماعی دارد و تا چه حد در جابجایی نخبگان مؤثر است؟ که پاسخگویی به این سؤال در این مجمل نمی‌گنجد اما می‌توان از زاویه دیگر به موضوع محلی انتخابات و پیامدهای اجتماعی آن پرداخت و به این سؤال پاسخ داد که انتخابات چه تأثیرات بر شکاف‌های اجتماعی و سرمایه اجتماعی دارد و چگونه می‌توان این تأثیرات را کاهش داد؟
واقعیت این است که سیاست در جامعه ما توده‌ای شده است به این معنا که عموم مردم نسبت به مسائل سیاسی حساسیت دارند و مخصوصاً در انتخابات با علاقه موضوع را دنبال می‌کنند و متعاقباً مشارکت بالایی هم دارند.
این میزان از مشارکت در یک جامعه توسعه‌یافته کمتر است و معمولاً نرخ مشارکت سیاسی در حدود ۵۰ درصد و گاه کمتر است و بسیاری از مردم به مسائل سیاسی توجهی ندارند و سیستم چنان کار خودش را می‌کند که برای بسیاری از مردم واقعاً فرقی ندارد که چه کسی نماینده مجلس و یا رئیس‌جمهور باشد و هرکسی که باشد نیازهای بسیاری از مردم از مسیر طبیعی خویش قابل‌حل است.
حال اگر بپذیریم در سطح ملی، بالا بردن مشارکت سیاسی مهم است ولی آیا به این سؤال اندیشیده می‌شود که این مشارکت بالا در مناطق با ساختار قبیله‌ای به چه قیمتی حاصل می‌شود؟! آیا می‌دانیم این مشارکت بالا به قیمت فرسایش سرمایه اجتماعی پیوندی و تعمیق شکاف‌های اجتماعی وترمیم ناپذیری آن‌ها به دست می‌آید؟ بنابراین اگر چنین است چه راهکاری برای آن می‌توان پیدا کرد؟!
انتخابات و شکاف‌های جغرافیایی و محلی
رئیس انجمن جامعه‌شناسی لرستان در این خصوص در گفت‌وگو با ایرنا گفت: سیاست و انتخابات در جامعه ما بسیار معنادار شده و شیوه مشارکت مردم تا حد زیادی نیز جنبه آسیب‌شناختی پیداکرده است؛ به‌عنوان مثال از روابط زن و شوهر و خواهر و برادر در یک خانواده بگیریم تا روابط همسایگی و روابط طایفه‌ای تا روابط محله‌ای و حتی شهرستان‌ها باهم به‌شدت تحت تأثیر انتخابات قرار گرفته است.مجتبی ترکارانی افزود: این اختلاف بین افراد در جامعه‌ای که فاقد مدارای اجتماعی برای تحمل اختلافات بوده و با کمترین اختلاف با همدیگر قهر نموده و یا کار به تنش و درگیری می‌رسد بسیار نگران‌کننده است.
این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه شکاف جغرافیایی یکی از شکاف‌های اجتماعی فعال در انتخابات است افزود: در حوزه‌های انتخاباتی که یک نماینده برای ۲ شهر وجود دارد این شکاف بسیار فعال می‌شود به این صورت که ساکنان هر شهر بر داشتن کاندیداهای بومی خود و تقابل با کاندیدای غیربومی تأکید می‌ورزند و این موضوع باعث پررنگ شدن شکاف جغرافیایی می‌شود.
ترکارانی افزود: ساکنان این شهرها نوعی احساس تبعیض در درون خود دارند و فکر می‌کند هر نماینده‌ای که از طرف مقابل انتخاب شود در حق آن‌ها ظلم خواهد کرد و این دوگانه ظالم و مظلوم بر شکاف بومی و غیربومی سایه افکنده و باعث می‌شود افراد با شدت بیشتری به گرد کاندید بومی خویش بچرخند.
انتخابات؛ شکاف‌های محلی و مناطق روستایی
رئیس انجمن جامعه‌شناسی لرستان با اشاره به شکاف‌های محله‌ای در انتخابات گفت: این شکاف معمولاً در روستاها بین محلات برقرار می‌شود و ساکنان یک روستا یا قسمتی از روستا بنا به دلایلی خاصی حامی یک کاندیدا و قسمتی از روستا و یا روستای مجاور حامی کاندیدای دیگری میشوند و این مرز کشی‌های سیاسی معمولاً گاهی تابع اختلافات گذشته است و در انتخابات پررنگ‌تر می‌شود و تعمیق هم پیدا می‌کند.
وی افزود: این خط‌کشی‌ها در انتخابات هر چند سال یک‌بار تکرار می‌شود و به‌نوعی ساختار اجتماعی ما در شهرها و محلات کوچک توسط کاندیداها مورد دست‌اندازی قرار می‌گیرد تا حدی که می‌توان گفت میزان فرسایش سرمایه اجتماعی در انتخابات شوراها وسیع‌تر بوده و تا عمیق‌ترین لایه‌های جامعه نفوذ می‌کند؛ بطوریکه اکنون در بسیاری از روستاهای لرستان، به خاطر همین اختلافات و دلایل دیگر، شوراهای روستایی منحل شده است و کسی مایل به مشارکت در تشکیل شوراها نیست.
شکاف‌های اجتماعی در سطوح تیره و طایفه
این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه شکاف‌های اجتماعی در سطح طایفه‌ای و حتی لایه‌های پایین تر مانند تیره و هوز و خانوار نیز رخ داده است گفت: مثلا در درون طوایف و تیره‌ها به دلایل مختلف، گروهی به سمت کاندیدای دیگری و گروهی دیگر به سمت کاندیدای دیگر می‌روند و با گسترش رسانه‌ها هریک با کاندیدای موردنظر خود عکس گرفته و عنوان ایل خود را نیز در این خبر ذکر می‌کنند که به این وسیله هم طایفه‌ای‌های خود را در مقابل کار از پیش تعیین‌شده قرار داده و سکوت و دل‌آزردگی آن‌ها و یا پیروی و تقابل آن‌ها را به دنبال دارد.
وی گفت: بنابراین ورود انتخابات به ساختار اجتماعی و استفاده ابزاری از گروه‌بندی‌های اجتماعی می‌تواند باعث تعمیق شکاف‌های اجتماعی در درون طایفه و یا بین طوایف نیز باشد و سرمایه اجتماعی پیوندی در این جوامع را دستخوش تغییر قرار دهد.
راهکارهای رهایی از تعمیق شکاف‌های طبقاتی انتخابات
ترکارانی افزود: متأسفانه کاندیداها و سیاستمداران هم ابایی از نفوذ در ساختار اجتماعی و فرسوده کردن سرمایه اجتماعی برای کسب آراء ندارند؛ بیشتر اکثر این کاندیداها بعد از انتخابات شهر خود و مردم را با اختلافاتشان رها می‌کنند و مردم می‌مانند و اختلافات برجای‌مانده و سرمایه‌ای از دست داده و بازیگرانی که می‌روند تا چهار سال دیگر!
رئیس انجمن جامعه‌شناسی لرستان در خصوص راهکارها گفت: به نظر می‌آید که در جامعه ما سیاست به خاطر گره خوردن با نیازهای اساسی مردم هنوز اهمیت دارد؛ بسیاری از مردم از حکومت اشتغال و رفاه و رفع فقر و تحرک اداری می‌خواهند و این امکانات چون از طریق مرسوم به دست نمی‌آید مجبورند با توسل به یک کاندیدا و برنده شدن آن را به دست آورند.
وی افزود: بنابراین اگر خواهان این هستیم که نماینده نتواند از این طریق، ساختار اجتماعی را به هم بزند باید مسیر برآورده کردن این نیازها از طریق یک نماینده و نفوذ آن مسدود شود و مسیر قانونی و درستی برای این مشکلات جدا از تعلق به یک کاندیدای مجلس برای مردم وجود داشته باشد؛ مادامی‌که مردم نیازمند هستند و این نیازها مستقیماً توسط نمایندگان مجلس برطرف می‌شود انتظار ورود ناخواسته مردم به سیاست و پیامدهای آن را باید داشت.
ترکارانی بیان کرد: از طرف دیگر در جامعه ما احزاب و جناح‌ها و حتی اندیشه‌های سیاسی ضعیف شده و قدرت بسیج خود را از دست داده‌اند و باعث شده که رسانه‌های مجازی و یا افراد پوپولیست و یا طوایف و گروه‌های سیاسی کوچک و همسو نقش یک حزب سیاسی را بازی کنند.
امید که جامعه ما با درس گیری از تجربیات گذشته، فضای بهتری برای مشارکت اجتماعی و سیاسی رقم بزند.
در شهرستان بروجرد، صلاحیت ۳۹ داوطلب نمایندگی یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی تایید شده است که برای رسیدن به ۲ کرسی نمایندگی مجلس با یکدیگر رقابت خواهند نمود و از تاریخ ۲۴ بهمن به مدت یک هفته اجازه تبلیغات دارند.
استان لرستان دارای ۹ نماینده در مجلس است که در یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در این استان در مجموع ۴۰۸ نفر برای نمایندگی مردم ثبت‌نام کردند؛ از این تعداد ۳۴ نفر انصراف دادند و تاکنون ۲۲۳ نفر تائید صلاحیت شده‌اند.
ایرنا
کلیک کنید
دیدگاه‌ها