یافتههای کاوش غار "کلدر" در خرمآباد ردپای نخستین انسانهای هوشمند را نشان میدهد؛ موضوعی که با تحقیقات گستردهتر میتواند به برخی ابهامات از جمله دلایل انقراض انسانهاي نئاندِرتال پاسخ بدهد.
به گزارش خبرگزاری مهر، هیأت مشترک ایرانی- اسپانیایی در قالب بخشی از تفاهمنامه منعقد شده بین پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران با موسسه دیرین بومشناسی و تکامل اجتماعی بشر ایالت کاتالونیای اسپانیا اقدام به کاوش و مطالعه بقایای فرهنگی در غار "کلدر" کرده و یافتههای جدید به دست آوردهاند که افقهای جدیدی را پیش روی این حوزه میگشاید.
پس از گذشت نزدیک به ۴۰ روز از کاوش باستانشناختی غار کلدر، واقع در دره خرمآباد در دامنه سفیدکوه، شواهد ارزشمندی از فعالیتهای انسانهای جوامع شکارگر و گردآورنده غذا در دوران پارینهسنگی میانی و جدید به دست آمده است تا ردپای نخستین انسانهای هوشمند در این غار توسط برخی شواهد تایید شود.
از دستاوردهای تیم کاوش غار کلدر میتوان به کشف کف - بسترهای دوران پارینه سنگی و لایههای برجا و غیرمضطرب از دوران پلیستوسین(یکی از دورهای زمینشناسی که از ۱٫۸ میلیون سال پیش تا ۱۰ هزار سال پیش را پوشش میدهد) اشاره کرد.
دست افزارهای سنگی کشف شده شامل سرپیکانها، خراشندههای جانبی و انتهایی و سنگ مادرهای منتسب به صنعت لوالوا و تیغهها و ریزتیغهها و سنگ مادرهای منتسب به صنعت اوریگناسی (یا برادوستی) همراه سنگ چکشهای استفاده شده در تولید این دستافزارها، میشود که این ابزارها نشانی از حیات نخستین انسانهای هوشمند در این محل است.
صنعت لوالوا نوعی از ضربه به سنگ با روش خاص که مختص انسان های نئاندرتال(گونه ای از انسان که منقرض شدهاند) است و صنعت اوریگناسی - برادوستی روش ابزارسازی انسان هموساپین(انسان مدرن) بوده که از ویژگیهای آن تاکید بیشتر بر روی تولید تیغه و ریزتیغه است.
کشف لایههای مربوط به دوره های پارینه سنگی میانه و جدید
دکتر بهروز بازگیر سرپرست تیم کاوش غارهای خرمآباد با اشاره به این که در جریان کاوشهای خود گمانهزنیهایی در غارهای گیلوران، قَمَری، کلدر و گرارجنه انجام دادهایم، اظهار داشت: در لایهنگاریهای غار گیلوران لایههای مربوط به دوره های پارینهسنگی میانه و جدید به چشم میخورد.
وی با بیان این که گونههای جانوری کرگدن، اسبسانان و بز کوهی در غار گیلوران مشاهده شده است، تصریح کرد: همچنین در غار کلدر نیز یک گمانهزنی یک در یک زدهایم که لایههای پارینه سنگی میانه و جدید در آن پیدا شده است.
بازگیر با تاکید بر این که در گمانهزنی غار کلدر ابزارهای شاخص پارینهسنگی میانه و صنعت تیغهسازی مشاهده شده است، افزود: همچنین آثار گونههای جانوری گراز، گوزن قرمز، خرچنگ، بز کوهی و سمور در این غار یافت شده است.
سرپرست تیم کاوش غارهای خرمآباد با اشاره به گمانهزنی صورتگرفته در غار قمری گفت: این غار از لحاظ قدمت از دیگر سایتها قدیمیتر است و سه متر نیز گمانه را پایین بردیم و به صخره رسیدم.
بازگیر با بیان اینکه کاوش در این غار نیازمند اعتبار بیشتری است، تصریح کرد: این سایت مشکلاتی برای کار کاوش دارد.
کشف بیشترین تنوع ابزارهای بشری در غار کلدر
وی با اشاره به این که در کاوشهای صورت گرفته در غار گیلوران برای اولینبار در ایران آنالیزهای یوزور و رزیدو صورت گرفت، اظهار داشت: این آنالیزها آثار به جای مانده ریز میکروسکوپی را بررسی می کند و نشان میدهد که یک ابزار واقعا ساخت بشر است و یا تنها از لحاظ شکل شبیه ابزارهای بشری است.
بازگیر با بیان اینکه همچنین مطالعات ژئومتریک - مورفومتریک نیز در غارها انجام شد، تصریح کرد: در این آزمایش ها مشخص شد که غار کلدر دارای بیشترین تنوع از لحاظ ابزارهای بشری است و این امر نشان دهنده این است که گرسرپرست تیم کاوش غارهای خرمآباد با اشاره به آزمایشهای انجام شده در حوزه گردههای گیاهی در گمانههای زده شده در غارها گفت: این آزمایشها برای شناسایی دقیق شرایط آب و هوایی دره خرمآباد بسیار مهم است.
کشف قدیمیترین شواهد دورههای باستانی در ایران
بازگیر با اشاره به دستآوردهای پژوهش های انجام شده در این غارها گفت: در این کاوشها دو سایت پارینه سنگی میانه و جدید اضافه شد و آنالیزهای جدیدی که تا کنون در کشور انجام نشده بود را در این غارها انجام دادیم.
وی ادامه داد: انجام گونهشناسی ذغال در سایتها و کشف گل اخری در غار گیلوران که قدیمی ترین شواهد دورههای باستانی در ایران است نیز از دیگر دستآوردهای این کاوش ها بود.
بازگیر با بیان این که کشف استخوان کرگدن و گونه سمور که تا کنون در ایران گزارش نشده بود نیز از دیگر دستآوردهای این پروژه بود، تصریح کرد: کشف قدیمیترین دوره استفاده از قیر طبیعی در ایران در غار کلدر در لایههای پارینه سنگی میانه از دیگر دستآوردهای مهم این کاوش ها بود.
وی با تاکید بر این که اهمیت دره خرمآباد در رابطه با انقراض نئاندِرتال ها و در واقع انتقال از یک دوره به دوره دیگر است، افزود: در واقع در کاوشهای انجام شده در دره خرم آباد اولین ابزارهای ساخته انسان های هوشمند پیدا شده است.
بازگیر عنوان کرد: البته باید این شواهد در دیگر سایتها نیز پیدا شود و تنها نمیتوان با شواهد به دست آمده از یک سایت نظر دنیا را عوض کرد.
آیا ایرانیها اجداد اروپاییها هستند؟
سرپرست تیم کاوش غارهای خرمآباد اظهار داشت: در صورتیکه بتوانیم وجود ابزارهای ساخته انسانهای هوشمند در دره خرمآباد را در سایتهای دیگر پیدا کنیم و نتایج آنالیزهای صورت گرفته در غار کلدر آماده شود میتوانیم ثابت کنیم که منشاء انسانهای هوشمند در دره خرمآباد است.
وی با بیان اینکه با اثبات این امر در واقع میتوان اعلام کرد که ما اجداد اروپایی ها هستیم، تصریح کرد: همچنین احتمال زیاد وجود دارد که دلایل انقراض نئاندِرتالها که یک موضوع مبهم در باستانشناسی است را نیز در این کاوشها پیدا کنیم.
بازگیر ادامه داد: سایت کلدر لایههای بسیار سختی دارد که تنها با پتک میتوان آنها را کاوش کرد و امروز تنها منتظر نتایج آزمایش گاهنگاری هستیم تا بتوانیم این خبر خوشحالکننده را بدهیم.
بررسی شواهد استقرار بشر در اروپا و آسیا
دکتر آندریو اویه (Andreu Olle) از موسسه دیرین بوم شناسی و تکامل اجتماعی بشر ایالت کاتالونیای اسپانیا دیگر سرپرست کاوش غارهای خرمآباد است که به مقایسه یافته های به دست آمده از غارهای خرمآباد و اولین محلهای استقرار بشر در اروپا می پردازد.
وی علاقمند است که یافتههای به دست آمده از محوطه های پارینه سنگی قدیم آتاپوئرکا و اولین استقرار بشر در غرب اروپا اشاره کند و می گوید: علت حضور ما در لرستان و دره خرم آباد بررسی شواهد استقرار بشر در اروپا و آسیا است.
دکتر اویه با اشاره به این که آتاپوئرکا سایت تحقیقاتی در شمال اسپانیا است، اظهار داشت: این سایت یک کوه کوچک است که در آن محوطه های زیادی از قدمت یک میلیون و ۲۰۰ هزار سال تا دوره مفرغ وجود دارد.
وی با بیان اینکه این سایت شامل محوطه های باز و غارها است، تصریح کرد: ۱۰۰ سال پیش زمانیکه راه آهن در این مسیر ساخته می شد محوطه های روباز آن کشف شد و بعدا غارهای این منطقه نیز کشف شدند.
پرفسور اویه با تاکید بر این که این سایت با داشتن رسوبات زیاد یکی از سایتهای بسیار جالب جهان است، افزود: این سایت برای مطالعه تکامل بشر در غرب اروپا بسیار مهم است.
وی با اشاره به اینکه این سایت کاوش کوچکی است اما یافتههای انسانی آن قدیمیترین آثار و شواهد بشر در غرب اروپا است، گفت: در این سایت آثاری از جمله فک انسان، دندان، انگشت دست و همچنین آثار برش روی انسان دیده میشود.
کشف ابزارهای انسان هوشمند از اسپانیا تا ایران
پرفسور اویه با بیان اینکه در محوطه کرندولینا این سایت آثار مربوط به فک کرگدن پیدا شده اما آثار مربوط به فسیل انسان پیدا نشده است، تصریح کرد: در طبقههای بالاتر این محوطه فسیل حیوانات مختلف دیده شده است و مصنوعات سنگی وتکنولوژی ساخت ابزارهای سنگی پیشرفت کرده و ابزارهای تیز و دندانه دار دیده شده است.
وی با اشاره به این که موضوع مهمی که در این لایه دیده شده آثار مربوط به گونه ای از انسان است که بسیار جدید است و تا کنون محققان این گونه را پیدا نکرده اند، افزود: این گونه کشف شده از لحاظ تکامل بشر و شکل انسانها و ریختشناسی انسان بسیار مهم بوده و کمک زیادی میکند.
پرفسور اویه در ادامه سخنان خود به محوطه گالریا در سایت آتاپوئرکا اشاره کرد و گفت: این محوطه بین ۵۰۰ هزار سال تا ۲۵۶ هزار سال قدمت دارد و درواقع محوطه دائمی و مداوم انسان ها نبوده و بلکه به صورت موقت در آن رفت و آمد داشته اند.
پرفسور اویه افزود: انسانها در این محوطه که به شکل گودال است تنها برای برداشتن شکارهایی که در گودال افتاده اند میآمدهاند و اهمیت این سایت در رابطه با پیدا کردن اولین آثار صنعت آشوری در آن است.
وی یادآور شد: این صنعت در رابطه با مسلط شدن کامل بشر به ابزار سازی است.
پرفسور اویه با بیان این که در محوطه دیگر سایت بینظیرترین شواهد انسانی پیدا شده است، تصریح کرد: شش هزار قطعه استخوان انسان در این محوطه پیدا شده که در جهان بی نظیر است.
وی با تاکید بر این که این محوطه از نظر بازسازی شکل بشر بسیار اهمیت دارد، افزود: پژوهشگران توانسته اند ۲۹ گونه و ریخت انسان را در این محوطه بازسازی کنند.
پرفسور اویه تصریح کرد: این محوطه از نظر پی بردن به فرهنگ انسانها در آن دوره مهم بوده و اولین شواهد تدفین انسان ها در این محوطه پیدا شده است.
وی عنوان کرد: تنها یک تبر دستی در این محوطه پیدا شده که این احتمال را در رابطه با بحث تدفین انسان با اشیاء در ۴۳۰ هزار سال قبل نشان میدهد.
با مقایسهای میان یافتههای غار کلدر خرمآباد و سایتهای اروپایی میتوان به اهمیت کاوشهای این غار ایرانی پی برد، یافتههایی که در صورت تکمیل افقهای جدیدی پیش روی فعالان این حوزه خواهد گشود و به ابهامات جدی پاسخ میدهد.
دیدگاهها