لرستان به عنوان مهد موسیقی به شمار می‌رود و از دیرباز تاکنون مردمان این دیار انس و الفت قابل توجهی به موسیقی محلی لری داشته‌اند. موسیقی لری از گذشته تاکنون دارای نواها و آلات موسیقی منحصر به فردی بوده است . کمانچه را باید یکی از اصول جدایی‌ناپذیر موسیقی لری دانست به نحوی که بسیاری از کارشناسان معتقدند؛ کمانچه نقش قابل‌توجهی در حفظ، ماندگاری و صلابت موسیقی این دیار داشته است.

بر اساس اطلاعات موجود سابقه کمانچه در لرستان به دوران قاجار باز می‌گردد اما برخی کارشناسان هم عنوان می‌کنند که پیشینه کمانچه بیشتر است. در گذشته شاهد وجود اساتید کمانچه‌نواز و کمانچه‌ساز متعدد و چیره‌دستی در لرستان بوده‌ایم. اکنون نیز مانوس بودن با کمانچه همچنان به نسل‌های بعدی در حال انتقال است و همچنان  استقبال مناسبی نیز از این آلت موسیقی می‌شود. باید گفت به دلیل همین ظرفیت‌های بسیار ویژه است که ثبت جهانی کمانچه کشورمان اکنون در دستور کار قرار گرفته و پرونده آن برای تایید نهایی به یونسکو ارسال شده است. با وجود تمامی ظرفیت‌های اشاره شده بسیاری از هنرمندان موسیقی لری بر این عقیده‌اند؛ آنگونه که باید حمایت‌های لازم از آنها انجام نمی‌شود و همین موضوع باعث دلسردی برخی از اساتید و فعالان این عرصه شده است. اکنون مسئولان باید برای توسعه و استفاده مناسب از این ظرفیت وارد عمل شده و با برنامه‌ریزی مناسب و حمایت از هنرمندان شرایط را برای تحقق اهداف پیش بینی شده مهیا کنند.برخی از کمانچه‌های ساخته شده به دست هنرمندان لرستانی اکنون دارای شهرت جهانی هستند و همین موضوع دست مایه‌ای برای توجه ویژه به این حوزه است. حال باید دید برنامه مسئولان در راستای استفاده از این ظرفیت ویژه لرستان چیست؟

دبیر انجمن موسیقی لرستان با اشاره به اینکه هنرمندان و کمانچه‌نوازان لرستانی در سطح بین المللی شهره عام و خاص هستند، اظهار می‌کند: این افراد را باید پیام‌آور موسیقی لرستان دانست.«مجتبی رومیانی» ادامه می‌دهد: انجمن موسیقی استان یک سازمان مردم نهاد است. با توجه به گستره زیاد هنرمندان و خواسته‌های متعدد به حق این افراد به دلایلی همچون کمبود اعتبارات از حمایت‌های لازم برخوردار نیستند. اما توجه به حمایت‌های معنوی از هنرمندان در بیشتر مواقع در برنامه‌ریزی‌های این انجمن وجود داشته است و به همین دلیل طی سال‌های گذشته شاهد برگزاری بزرگداشت‌های مختلف برای فعالان این عرصه هستیم.

رومیانی عنوان می‌کند: از سوی دیگر کنسرت‌های موسیقی مختلفی هم در لرستان و به خصوص شهر خرم آباد برگزار شده است که یکی از مهم‌ترین اهداف این اقدام حضور هنرمندان متعدد در استان و آشنا کردن آنها با ظرفیت‌های این دیار و تبادل فرهنگی است. برگزاری این کنسرت‌ها و همچنین همایش‌های مختلف در استان نیز می‌تواند از نظر اقتصادی و جذب گردشگر نقش قابل توجهی داشته باشد. این مسئول می‌افزاید: موسیقی لری دارای ظرفیت‌های متعددی بوده و از هنرمندان تقاضا می‌شود که ارتباط بیشتری با مسئولان مربوطه داشته و از ظرفیت انجمن موسیقی استفاده کنند. بی‌گمان تاثیرگذاری هنرمندان در جامعه بسیار زیاد است چرا که یک فرد هنرمند می‌تواند با شعر، ساز و آوازش جامعه را متحول کرده و تاثیر زیادی بر مردم بگذارد.

 

دبیر انجمن موسیقی لرستان با اشاره به موفقیت‌های کمانچه نوازان لرستانی، می‌گوید: همه ساله شاهد کسب موفقیت‌های زیادی توسط کمانچه نوازان لرستانی در مسابقات مختلف هستیم. به عنوان نمونه در مسابقات دانش‌آموزی گروه کمانچه نوازی لرستان مقام برتر را در سطح کشوری کسب کرد. از سوی دیگر اساتید کمانچه‌نواز لرستان هم در دانشگاه‌های مختلف و معتبر کشور در حال تدریس هستند که از جمله این اساتید می‌توان به شکارچی و پرویز‌زاده اشاره کرد. دبیر انجمن موسیقی لرستان بیان می کند: افق خوبی برای موسیقی لرستان دیده شده و نسل‌های جدید رغبت بیشتری برای حضور و فعالیت در این عرصه دارند. اساتید مشهور کمانچه‌نواز لرستانی همچون کاکاوند، مرامی، بهاروند، قبادی، شهبازی و سایر اساتید باعث پویایی و صلابت بیش از پیش کمانچه لرستان هستند. رومیانی مشکل اصلی موسیقی لرستان را نبود بانک اطلاعات جامع عنوان می‌کند و می‌افزاید: به دنبال تحقق این هدف هستیم تا با شناسایی دقیق آنها برنامه‌ریزی بلند‌مدت و جامع‌تری در این راستا صورت گیرد. وی با اشاره به لزوم هماهنگی هر چه بیشتر ارگان‌های مختلف هم بیان می‌کند: تشکیل یک کمیته متشکل از ارشاد، صدا و سیما و میراث فرهنگی می‌تواند کمک زیادی به توسعه موسیقی لری و استفاده از این ظرفیت کند. برای حمایت‌های مادی بیشتر از موسیقی لرستان مشکلاتی وجود دارد اما راهکارهایی هم در نظر گرفته شده است که از جمله آنها می‌توان به تشکیل مجمع خیران موسیقی اشاره کرد.

 

مسئول تهیه پرونده ثبت جهانی کمانچه لرستان هم با بیان اینکه بر اساس مستندات تاریخی موجود و در دسترس پیشینه کمانچه در کشورمان به دوره صفویه برمی‌گردد، اظهار می‌کند: این موضوع را می‌توان در نقاشی‌های کاخ عالی قاپوی اصفهان مشاهده کرد. در لرستان هم بر اساس مستندات تاریخی همچون سفرنامه‌ها، عکس‌ها و تصاویر پیشینه کمانچه به دوران قاجار بازمی‌گردد.

«عطا حسن پور» ادامه می‌دهد: یکی از ظرفیت‌های جذب گردشگر به لرستان را باید موسیقی دانست و گردشگران و هنردوستان نیز آشنایی کاملی با موسیقی پرنشاط و پر‌محتوای لری دارند. با این وجود به نظر می‌رسد تاکنون نتوانسته‌ایم آنگونه که باید از این ظرفیت برای جذب و ماندگاری هر چه بیشتر گردشگران درلرستان استفاده کنیم.

وی با اشاره به ظرفیت‌های بی‌بدیل کمانچه لری، می‌گوید: از دیرباز تاکنون لرستان دارای کمانچه‌سازان و کمانچه‌نوازان چیره‌دست و اساتید گرانبهایی بوده و ‌اکنون نیز شاهد ادامه یافتن نسل این هنرمندان هستیم، همین موضوع نشان‌دهنده ظرفیت‌های بی‌بدیل موسیقی لری است. به هر حال می‌توان با شرکت و یا برگزاری فستیوال‌های مختلف در سطح بین المللی و جهانی شرایط را برای شناساندن کمانچه‌نوازان چیره دست لرستان و جذب گردشگران این حوزه مهیا کرد.

 

حسن‌پور با اشاره به تهیه پرونده ثبت جهانی کمانچه، عنوان می‌کند: حدود 2 سال پیش سازمان میراث فرهنگی تصمیم بر ثبت جهانی کمانچه گرفت بر همین اساس به تمامی استان‌های کشور اعلام شد که مستندات و مدارک خود را به صورت کامل ارسال کنند. بر همین اساس هر استان به فراخور توانمندی‌ها و ظرفیت‌هایش اقدام به تهیه پرونده مذکور کرده و در مورد لرستان نیز چنین موضوعی اتفاق افتاد. این مسئول ادامه می‌دهد: بر همین اساس پرونده پیشینه تاریخی کمانچه لری و همچنین تمامی بخش‌ها و ظرفیت‌های این ساز همچون اساتید، فعالان، کمانچه زنان و کمانچه‌سازان را تهیه و به صورت کامل برای میراث فرهنگی کشور ارسال کردیم. در همان سال بر اساس بررسی‌های صورت گرفته پرونده تهیه شده کمانچه لری در میان تمامی پرونده‌های کشوری به عنوان کامل‌ترین پرونده انتخاب شد. در نتیجه پرونده کمانچه کشورمان بر پایه پرونده تهیه شده از سوی استان برای ثبت جهانی به سازمان یونسکو ارسال و فروردین ماه 95 هم اولین نشست بررسی این پرونده برگزار شد. این مسئول از احتمال برگزاری دومین نشست بررسی پرونده در یونسکو در فروردین ماه سال 96 خبر می‌دهد و عنوان می‌کند: امیدواریم شاهد ثبت جهانی این میراث گرانبهای مردم کشورمان باشیم.

 

علی عبداله‌زاده/ همشهری

 

دیدگاه‌ها