مویه‌های لُری/ بررسی مردم شناختیِ مویه‌های ایل بالاگریوه

 

 

مویه‌ها، هوره، سوگ‌سروده‌ها و یا چنان که گفته‌اند آوازهای تلخ، آواهای غمگین و تأمل برانگیزی هستند که نه تنها از احساسات بازماندگان فرد پس از مرگ حکایت می‌کنند، بلکه بسیار فراتر از آن، آیینه تمام نمای فرهنگ، آداب و رسوم و باورهای اساطیری یک قوم‌اند. اشعاری که با این آواهای اساطیری درآمیخته اند مسافران ابدی و ازلی مویه‌ها نیستند بلکه با توجه به برهه‌های زمانیِ گوناگون، تغییر می کنند اما آنچه بدیهی است این است که تاریخ پدیداری این آواها به زمان‌هایی بسی دورتر از تاریخ شعر و عروض فارسی یا اوزان پهلوی می‌رسد. این مویه‌ها در پیوند با اساطیر قوم لر و باور به دنیای مردگان «شهر مورو» تا حد زیادی معنا و مفهوم می‌یابند. (کشوری، کیانوش، مقاله: «ادبيات فولكلوريك و نقش آن در فرهنگ لرستان- مطالعه موردي بومي سرودهاي سور و سوگ در ايل پاپي»: اشاره به سرزمين مورو ظاهراً سرزمين مردگان: Moru če jā! moru če velāɂa! / مورو چه جا، مورو چه ولاءَ Har ka pā neiā ve moru, vā pas niāɂa! / هرکه پا نیا وه مورو واپَس نیائه - چه سرزمين رازآلودي است مورو! چه ديار مخوفي است! آن كس كه پاي در آن نهاد را بازگشتي نيست... ). 

ساختار زندگی ایلی و ضرورت اجتماعی و تاریخی کوچ‌رو بودن که ریشه در هجوم اقوام بیگانه‌ای چون اعراب، مغول‌ها و حتی حکومت‌های مرکزی داشته و همین طور نزاع‌های ایلی که بر سر تثبیت و توسعه قلمرو‌ها و مراتع رخ‌ می‌داده، باعث می‌شده که جامعه ایلی در یک آماده باش منظم و همیشگی برای حمله و دفاع‌های ناگهانی به سر بَرَد. به همین دلیل ایلات را می‌توان بصورت اردوهای جنگی همیشگی در نظر آورد. این سبک زندگی موجب می‌شده که هنجارها و صور زیبایی‌شناسی ویژه‌ای بر این جوامع حاکم باشد و روحیه جنگنجویی و برجستگی نمادهایی چون اسب و تفنگ و ادوات جنگی، ادوات کوچ و ادوات شکار به عنوان نمادهای حیاتی و شرح داستان پردازی و اسطوره سازی بر محور این رشادت ها و دلیری ها برای این جوامع در کنار زیبایی ظاهری مردان و زنان این قوم، در آیین های شان برجسته گردد.

کتاب حاضر حاصل پژوهشی‌ست که توسط سرکار خانم اعظم گنجی و با همکاری زنده‌یاد مهتاب بازوند در موضوع مویه‌های ایل بالاگریوه صورت گرفته است، کتاب به سرفصل‌ها و مباحثی پرداخته و به گوشه‌هایی از فرهنگ شفاهی ایل بالاگریوه نور افکنی می‌کند که تا حدی قابل تعمیم به مویه‌های لری بصورت اعم می‌باشند.

در بخش دوم کتاب مقاله‌ای با عنوانی مشابه پیوست شده است که به قلم شاعر و پژوهشگر ادبی فقید، زنده‌یاد «مهتاب بازوند» به نگارش درآمده است. این پیوستِ ارزنده علاوه بر آوانگاریِ بخشی از این مویه‌ها، به عنوان ضمیمه‌ای نشانه‌شناختی، به تفسیر، تاویل و نمادشناسی مویه‌ها پرداخته که ضمیمه‌ای بسیار ارزشمند به شمار آمده، دریچه‌ای به فهم این آواسرودهای اساطیری به روی مخاطب می‌گشاید، ضمیمه ی مذکور که متأسفانه به علت فقدان نابهنگام نگارنده ی آن بصورت ناتمام باقی مانده، به همان صورت بی‌کم و کاست در این مجلد منتشر می‌شود.

در اینجا شایسته است از جناب آقای علیرضا فرزین که چند عکس از آرشیو ارزشمندشان در اختیار انتشارات قراردادند و همچنین از دوست هنرمندمان جناب آقای شاهین صالح که بر پایه این عکس ها طراحی جلد کتاب را قبول زحمت فرمودند، همین طور از جناب آقای کیانوش کشوری که در جای جای کار تهیه کتاب ما را از نظرات ارزشمندشان بهره مند نمودند تشکر نماییم.

در پایان لازم می‌دانیم مراتب تقدیر و تشکر خود را تقدیم داریم به همه افرادی که در کار میدانیِ جمع آوری و ثبت مویه‌ها محقق و نگارنده کتاب، سرکار خانم اعظم گنجی را یاری‌گر بوده‌اند به‌ویژه: اشرف چراغی، سودابه چراغی، حبیب حسین زاده، زنده‌یاد بهمن فرخی و زنده‌یاد فردوس رشنو و یاد و خاطره این عزیزان را گرامی داریم./ امین رجبیان شهریور 1399

 

دیدگاه‌ها