مینو محرز، سرپرست پروژه تولید واکسن ایرانی کرونا گفت: «روزی که از من خواسته شد تا نظارت بر فاز مطالعات بالینی واکسن ایرانی کرونا را بر عهده بگیرم با کمال میل پذیرفتم، اما شرطم این بود که واکسنی را به مردم توصیه خواهم کرد که زیر نظر خودم آزمایش شده باشد تا از ایمنی و اثربخشی آن اطمینان کافی داشته باشم. ازاینرو این اطمینان را به مردم میدهم که هیچ مشکلی پیش نخواهد آمد و از این نظر خیال همه راحت باشد.»
به گزارش سپید، با نزدیک شدن به روزهای نخست دیماه زمزمههای شروع مرحله کلینیکال ترایال واکسن ایرانی کرونا هم به گوش میرسد و ایرانیان در حال نظارهاند تا تست انسانی واکسن ایرانی شروع شود. البته همگان بیصبرانه منتظرند تا با سپری شدن مراحل آزمایشی این پروژه بزرگ ملی، بهار و یا تابستان سال آینده این محصول ایرانی به ثمر برسد و محصول ایرانی کام همه را شیرین کند.
بر اساس اعلام مراجع رسمی این پروژه علمی با حضور تعدادی داوطلب و در سه مرحله، با نظارت سه تن از متخصصان زبده پزشکی از ابتدای دیماه آغاز خواهد شد و سرپرستی این پروژه ملی بر عهده مینو محرز، فوق تخصص بیماریهای عفونی و عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا خواهد بود.
حال در این مجال به گفتوگو با این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران نشستهایم تا از آخرین تحولات پیرامون رویداد ملی تست واکسن ایرانی کرونا بیشتر مطلع شویم و از شما هم خواهشمندیم این گفتوشنود را مرور کنید.
سپید: از اقدامات انجامشده برای آغاز کارآزمایی بالینی واکسن ایرانی کرونا برای ما بگویید؟
خوشبختانه واکسن ساختهشده توسط دانشمندان ایرانی توانسته است تمام آزمایشهای حیوانی را با موفقیت پشت سر بگذارد و مجوز کمیته اخلاق وزارت بهداشت را برای تست انسانی دریافت کرده است. ازاینرو آماده است تا بر روی انسان هم تست شود و فراخوان ثبتنام داوطلبان شرکت در این روند هم صادر شده است. پس ما منتظر هستیم تا ثبتنام به اتمام برسد و تا آن زمان هم واکسنها در حال تهیه هستند تا مرحله نخست تست واکسن بر روی انسان آغاز شود.
پس از ورود به مرحله کارآزمایی بالینی موثر بودن واکسن اندازهگیری خواهد شد، به این مفهوم که خواهد توانست آنتیبادی مورد نیاز را در بدن فرد ایجاد کند و در کنار آن سیف بودن و مصون بودن واکسن هم تست خواهد شد تا مطمئن شویم واکسن موثر و مصون بوده است.
البته امیدواریم این روند بهسرعت طی شود زیرا نتایج حاصل از تست واکسن بر روی حیوانها بسیار خوب بود و ما به این واکسن امیدوار هستیم؛ لذا بعدازاینکه این مرحله را بهخوبی گذراندیم واکسن به مرحله تولید انبوه خواهد رسید و شاید بشود گفت که این واکسن زودتر از واکسنهایی که قرار است از خارج خریداری و وارد کشور شود، به دست مردم خواهد رسید.
ضمن اینکه نباید فراموش کنیم که ما برای واکسینه کردن تعداد زیادی از مردم کشورمان نیاز به میلیونها دوز واکسن خواهیم داشت و بهتر است این واکسنها از محل تولید داخل تامین شود.
این را هم بگویم که بهعنوان یک ایرانی افتخار میکنم که با این اقدام دوباره صنعت واکسنسازی ما که سالها از آن بهره بردهایم، احیا خواهد شد و اگر ما بتوانیم دانش و فناوری تولید واکسن کووید 19 را هم داشته باشیم نیازی به کشورهای دیگری برای تهیه واکسن و حتی کیتهای تشخیصی بیماریهای ویروسی که ممکن است در آینده نزدیک شاهد شیوع و گستردگی جهانی آنها باشیم، نخواهیم داشت. البته خوشبختانه امروز امکان تولید کیت تشخیص کرونا را در کشور داریم و در آینده نزدیک ظرفیت تولید واکسن را هم برای مقابله با کرونا خواهیم داشت.
سپید: شرایط داوطلبان برای شرکت در کارآزمایی بالینی واکسن کرونا کدام است؟
مشارکتکنندگان از بین افراد داوطلب در گروه سنی 18 تا 50 سال انتخاب و بعد از معاینات دقیق و اخذ تستهای مورد نیاز برگزیده خواهند شد.
هدف از این اقدام هم این است که این افراد هیچگونه بیماری زمینهای نداشته باشند.
ضمن اینکه این افراد نباید سابقه ابتلا به کرونا هم داشته باشند و علت هم آن است که در افراد با سابقه ابتلا به کرونا آنتیبادی وجود دارد و ما برای تزریق واکسن، افرادی را میخواهیم که میزان آنتیبادی را پس از تزریق در آنها بررسی کنیم و وقتی فردی از قبل آنتیبادی داشته باشد نمیتوان میزان تاثیر واکسن را بر روی او بررسی کرد.
بنابراین پس از انجام این مراحل سری نخست داوطلبان انتخاب خواهند شد تا کار تزریق واکسن بر روی آنها انجام شود.
این نکته را هم باید بگویم که واکسن ایرانی هم دومرحلهای خواهد بود و افراد پس از دریافت نوبت نخست واکسن در یک هتل اسکان داده خواهند شد تا اطمینان از مواجهه آنها با هرگونه عامل خطرزا به حداقل برسد زیرا اگر این افراد رهاسازی شوند ممکن است مبتلا به کرونا یا بیماریهای دیگر شوند.
علاوه بر این بیمارستان سیاری نیز در کنار هتل محل اسکان این افراد راهاندازی خواهد شد و یک پزشک هم بهصورت تماموقت در آن حضور خواهد داشت تا در صورت نیاز اقدامات لازم را انجام دهد. البته با توجه به نوع واکسن ایرانی و تستهای موفق آن بر روی حیوان احتمال بروز مشکل در افراد بسیار اندک است، اما ما موظف هستیم تمام جوانب احتیاط را رعایت کنیم.
سپید: آیا کسی داوطلب دریافت واکسن شده است؟
یکی از مواردی که برای ما جالب بود این بود که دانشگاههای علوم پزشکی سراسر کشور اعلام کردند که افرادی به آنها مراجعه کرده و خواستار حضور در این کارآزمایی شدهاند. این بسیار موجب خوشحالی بنده و تیم سازنده واکسن است که افرادی داوطلب هستند تا این محصول بر روی آنها آزمایش شود.
باید بگویم که داوطلبان تست هر نوع دارو و واکسن افراد انساندوست هستند زیرا حاضرند محصولی بر روی آنها آزمایش شود تا اگر بدون خطر و اثرگذار بود بر روی سایر افراد نیز امتحان شود، ازاینرو بهشخصه از این افراد تقدیر میکنم. امروز حتی تماسهای زیادی با خود بنده در این خصوص گرفته میشود که عنوان میکنند میخواهند داوطلب تست واکسن باشند و ما امیدواریم نتایج واکسن آنقدر خوب باشد که شرمنده اینها نشویم و همه در آینده نزدیک شاهد باشیم که تمام ایرانیان بتوانند از این محصول ملی استفاده کنند.
سپید: گزینش داوطلبان از سوی چه کسانی انجام خواهد شد؟
کار گزینش این افراد به عهده بنده و آقای دکتر صالحی از دانشگاه علوم پزشکی تهران و آقای دکتر طبرسی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی خواهد بود. البته علت اینکه بنده و این دو همکار پزشک من پیشنهاد سرپرستی تحقیقات را پذیرفتیم این بود که میخواستیم واکسنی که تهیهشده دقیق زیر نظر ما بر روی انسان آزمایش شود تا بتوانیم با اطمینان خاطر به همه توصیه کنیم که این واکسن را تزریق کنند. ضمن اینکه پروتکل این کارآزمایی بالینی هم توسط یکی دیگر از همکارانمان بهصورت کاملا علمی و منطبق با آخرین استانداردهای بینالمللی نوشته شده است.
سپید: تعداد داوطلبان کارآزمایی بالینی در هر مرحله چند نفر خواهند بود؟
در مرحله نخست آزمایش 56 نفر حضور خواهند داشت و این افراد سری اول در محلی ایمن نگهداری خواهند شد تا مطمئن شویم که اثر واکسن خوب بوده و آنتیبادی مورد نیاز را ایجاد کرده باشد. علاوه بر این عوارض واکسن هم تحت کنترل خواهد بود. در سایر مراحل هم همین تعداد شاید کمتر و یا بیشتر مشارکت خواهند داشت تا مراحل سهگانه آزمایش به اتمام برسد.
سپید: واکسن ایرانی کرونا در چند نوبت به داوطلبان تزریق خواهد شد؟
داوطلبان واکسن را در دو نوبت و به فاصله دو تا سه هفته دریافت خواهند کرد و اگر هر دو تزریق بهخوبی انجام شود در انتها میزان آنتیبادی موجود در بدن فرد اندازهگیری خواهد شد و سپس مراحل دوم و سوم آغاز خواهد شد و پس از سپری شدن این مراحل بهسوی واکسیناسیون عمومی پیش خواهیم رفت.
سپید: واکسن ایرانی کرونا از کدام نوع واکسنها است و چقدر ممکن است مشکلآفرین باشد؟
واکسن ایرانی کرونا از نوع واکسنهای تولیدشده از ویروس ضعیف شده است و خطر مرگ در پی ندارد و اگر عوارضی نیز داشته باشد، خفیف خواهد بود.
سپید: زمان دقیق شروع کارآزمایی بالینی چه تاریخی خواهد بود؟
بر اساس برنامهریزیها آغاز مرحله نسخت تست انسانی واکسن ایرانی کرونا اوایل دیماه خواهد بود و خوشبختانه فراخوان آن هم منتشر شده است. البته شنیدهام که رئیس ستاد اجرایی فرمان امام که واکسن توسط یکی از شرکتهای زیرمجموعه این نهاد در حال ساخت است، اعلام کرده است که این اتفاق از همان روز نخست دیماه آغاز خواهد شد و این بهترین خبری است که میتوانیم به مردم بدهیم.
سپید: میتوانید زمان دقیقی برای ورود واکسن ایرانی کرونا به بازار بدهید؟
با آغاز تستهای انسانی و سپری شدن مراحل آن به نظر میرسد حداکثر زمانی که برای این منظور نیاز باشد شش ماه خواهد بود و فکر میکنیم ما تا تیرماه واکسن را خواهیم داشت. پس احتمال اینکه واکسن ایرانی زودتر از خارجیها به دست ما برسد وجود دارد زیرا واکسنهای خریداری شده از خارج زودتر از این تاریخ به دست ما نخواهد رسید که این امیدواری به واکسن تولید داخل را بیشتر هم میکند.
سپید: آیا اطلاعات واکسن ایرانی کرونا برای نهادهای بینالمللی همچون سازمان جهانی بهداشت هم ارسال شده شد؟
چند وقت پیش یک وبینار با مقامات و اعضای سازمان جهانی بهداشت داشتیم و در آن جلسه همه اطلاعات موجود در خصوص مراحل تولید و آزمایش واکسن ایرانی کرونا بر روی حیوان ارائه و مورد نقد و بررسی قرار گرفت. البته این روند در ادامه هم اتفاق خواهد افتاد زیرا ما معتقد هستیم که سازمان جهانی بهداشت باید هر نوع واکسن و دارویی را تایید کند تا ما بتوانیم از آن استفاده کنیم؛ لذا همه اطلاعات تا به امروز بهدقت ثبت شده و برای تایید سازمان جهانی بهداشت به این نهاد بینالمللی ارسال خواهد شد.
بنابراین این اطمینان را به همه مردم و مجامع علمی میدهیم که این واکسن تاییدیه مجامع علمی و بهویژه سازمان جهانی بهداشت را خواهد گرفت و سپس به تولید انبوه و توزیع در سراسر کشور خواهد رسید.
سپید: این نگرانی وجود دارد که اگر نهادهای غیرعلمی در هر یک از مراحل تست و تولید واکسن دخالت کنند ممکن است جان افراد شرکتکننده در کارآزمایی و مصرفکنندگان به خطر بیفتد، چه تضمینی برای برطرف کردن این نگرانی وجود دارد؟
واقعیت این است روزی که از بنده درخواست شد که نظارت بر فاز مطالعات بالینی واکسن را بر عهده بگیرم با کمال میل این موضوع را پذیرفتم، اما شرطم این بود که واکسنی را به مردم توصیه خواهم کرد که زیر نظر خودم آزمایش شده باشد تا از ایمنی و اثربخشی آن اطمینان کافی داشته باشم. ازاینرو این اطمینان را میدهم که هیچ مشکلی پیش نخواهد آمد و از این نظر خیال همه راحت باشد.
علی ابراهیمی
دیدگاهها
دکتر محرز در پایان سخنان خود به نکته بسیار مهمی اشاره کردند که نهادهای غیر علمی در ساخت واکسن دخالت نکنند.