گزارش: اکبر بابایی- سیزدهمین نمایشگاه کتاب لرستان عصر روز شنبه ۲۰ مهرماه ۹۸ با حضور معاون حقوقی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی لرستان واقع در بام خرم‌آباد گشایش یافت.

این نمایشگاه که میزبان ناشرانی از لرستان و دیگر استان‌های کشور است عصر روز پنجشنبه ۲۵ مهرماه جاری به کار خود پایان خواهد داد.

از نکات جالب‌توجه در این رویداد فرهنگی باید به تقارن معارفه مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان با گشایش سیزدهمین نمایشگاه کتاب در استان اشاره کرد و البته جالب‌تر این‌که سید موسی خادمی، استاندار لرستان دومین سال پیاپی است که در روز افتتاح نمایشگاه کتاب حضور ندارد!

به‌هرحال امسال نیز این امکان فراهم شده تا ناشران زیادی با عرضه داشته‌های خود یک رویداد فرهنگی را آن‌هم در لرستانی که گهواره فرهنگ و تمدن است رقم بزنند، اما امسال تفاوت‌هایی در برگزاری نمایشگاه کتاب وجود دارد که شاید توام با تلخ‌کامی‌هایی هم برای ناشران و مؤلفان و هم مردم و علاقه‌مندان به حوزه‌ی کتاب و کتاب‌خوانی باشد!

گرانی سرسام‌آور کاغذ، لوازم چاپ، زینک کتاب و ... می‌تواند از عمده مشکلات این حوزه باشد که به‌تبع نارضایتی‌های را در کل کشور در میان فعالان حوزه‌ی کتاب ایجاد کرده است.

با حضور در سیزدهمین نمایشگاه کتاب لرستان و ضمن بازدید از غرفه‌های مختلف می‌توان یک رخوت و رکود مثال‌زدنی را در لابه‌لای کتاب‌ها و بعضاً در چهره برخی ناشران و مسئولان فروش غرفه‌های مختلف و حتی مردم مشاهده کرد.

برای آشنایی هر چه بیش‌تر با برخی ناشران و البته حوزه‌ی فعالیت آنان و مسائل و مشکلاتی که امروز به‌واسطه‌ی مشکلات اقتصادی و بالا رفتن قیمت ارز گریبان گیر خیلی از فعالان حوزه‌ی کتاب شده است به سراغ برخی از غرفه‌داران حاضر در نمایشگاه کتاب لرستان رفته‌ایم و پای درد دل آن‌ها نشسته‌ایم که ماحصل آن را در ادامه می‌خوانید.

 

انتشارات قدیانی فعال در حوزه چاپ و نشر در زمینه خردسالان، کودکان، نوجوانان و جوانان در سیزدهمین نمایشگاه کتاب لرستان حضور پیدا کرده است.

یکی از کارمندان این انتشارات در گفت‌وگو با خبرنگار ما ضمن ابراز تأسف، نمایشگاه خرم‌آباد را شکست‌خورده توصیف کرد و گفت: به‌طورکلی کلیه ناشران جز تعداد محدودی که کتاب‌های کمک‌درسی عرضه می‌کنند مابقی غرفه‌ها از برگزاری این نمایشگاه ناراضی هستند.

وی با بیان این‌که مردم جز تعداد اندکی، بنا به دلایل فراوان رغبت کمی به بازدید از نمایشگاه کتاب لرستان از خود نشان داده‌اند، افزود: در طول این چند روز برگزاری نمایشگاه به ۳۵ مدرسه در سطح شهر خرم‌آباد سر زدم که حدود ۸۰ درصد مدیران این مدارس از برپایی نمایشگاه کتاب در خرم‌آباد اظهار بی‌اطلاعی کرده‌اند.

این کتابدار اضافه کرد: از طرفی در کل حدود چند بیلبورد تبلیغاتی در شهر خرم‌آباد ندیدم که همه این موارد امسال به شکست نمایشگاه کتاب در این استان منجر شده است.

مسئول غرفه انتشارات قدیانی با بیان این‌که حتی بعضی از کتاب‌فروشی‌های سطح شهر نیز از برپایی چنین نمایشگاهی اطلاع چندانی نداشتند، ادامه داد: از دید برخی دیگر از کتاب‌فروشی‌ها بدترین زمان ممکن برای بازدید علاقه‌مندان از نمایشگاه کتاب در نظر گفته شده است.

وی با اشاره به این‌که نزدیکی به ایام اربعین یکی از مهم‌ترین دلایل استقبال ضعیف مردم بوده است چرا که مردم لرستان حال و هوای خاصی در اربعین دارند، اظهار کرد: گویی مدیران استانی مسئله کتاب را بی‌اهمیت جلوه داده‌اند به‌گونه‌ای بعد از چند روز از برپایی نمایشگاه این رویداد فرهنگی حالت سکون به خود گرفته است.

این فعال فرهنگی حضور دانش‌آموزان مدارس در این نمایشگاه را حائز اهمیت دانست و گفت: با توجه به این‌که نمایشگاه صبح‌ها تعطیل است و تعداد زیادی از دانش‌آموزان نمی‌توانند از غرفه‌ها بازدید نمایند، همین موضوع به رکود بیش‌تر نمایشگاه دامن زده است.

وی با اشاره به این‌که شاید ساعات بازدید از نظر مسئولین برگزاری نمایشگاه زمانی خوبی بوده باشد، بیان کرد: یکی دیگر از دلایل استقبال کم مردم قرار گرفتن این نمایشگاه در بام خرم‌آباد است که از نظر عبور و مرور مشکلاتی را پیش روی علاقه‌مندان قرار داده است.

کارمند انتشارات قدیانی بار دیگر انتخاب زمان نامناسب برای برپایی نمایشگاه و تبلیغات ضعیف را دو عامل مؤثر در راستای عدم موفقیت‌ این نمایشگاه عنوان کرد و بیان نمود: عوامل بسیاری دست به دست هم داده و موجب ایجاد نارضایتی‌هایی در بین ناشران و غرفه‌داران شده است.

وی به حجم فروش این انتشارات تا روز پنجم نمایشگاه اشاره کرد و گفت: در این مدت فروش چندانی نداشتیم، شاید در کل ۵ درصد کتب ما به فروش رفته است، هزینه‌ای که صرف حضور در این نمایشگاه شده برگشت نشده است و باید عین کتاب‌ها را برگردانیم، شاید تنها حُسنی که نمایشگاه کتاب لرستان برای‌مان داشته آشنایی با شهر خرم‌آباد بوده است.

این فعال فرهنگی با بیان این‌که مسئولین بهتر از ما ضعف‌ها، نواقص و نارسایی‌ها را می‌دانند، اظهار کرد: با توجه به بازدید میدانی که از سطح شهر خرم‌آباد داشته‌ایم بهترین راهکار برای برون‌رفت از چالش‌ها قوی‌تر کردن تبلیغات است، اگر سال دیگر قرار است این نمایشگاه مصادف با اربعین باشد به دلیل نزدیکی لرستان به مرز عراق همه به فکر این رویداد بزرگ معنوی، مذهبی خواهند بود و نمایشگاه کتاب به حاشیه خواهد رفت که اگر چنین باشد بهتر است که نمایشگاه برگزار نگردد.

وی افزود: اگر مسئولین امور کتابخانه‌های لرستان می‌توانستند تعدادی از کتاب‌های ما را بخرند حمایتی از ما صورت می‌گرفت، اما در جلسه‌ای که با مدیرکل امور کتابخانه‌های استان داشتیم و با توجه به برداشتی که از صحبت‌های وی شد مشکلات مالی گریبان گیر آن‌ها نیز شده است و نمی‌توان به این موضوع هم امیدوار بود.

این فعال حوزه کتاب و کتاب‌خوانی تصریح کرد: وقتی ناشران استانی می‌نالند که کسی کتاب‌های ما را نمی‌خرد، ناشران خارج از استان چه امیدی می‌توانند داشته باشند، با این وضعیت شاید حضور دوباره انتشارات قدیانی در این نمایشگاه در سال آینده منتفی شود.

 

محمدتقی عزیزیان، مسئول انتشارات "پراکنده" لرستان و از پژوهشگران حوزه دفاع مقدس و ادبیات انقلاب اسلامی که دومین تجربه حضور در نمایشگاه کتاب لرستان را دارد، گفت: برگزاری نمایشگاه کتاب کار خوبی است، اما این‌ کار نیازمند برنامه‌ریزی‌ست و باید درایت بیش‌تری در این زمینه به خرج داد.

عزیزیان افزود: حمایت‌ها در حوزه کتاب بایستی کانالیزه شود، حمایت مادی و معنوی و معرفی کتاب‌ها در طول سال در صداوسیمای مرکز لرستان کم‌تر دیده‌ می‌شود، باید توجه داشت کتاب یک ظرفیت زمین خورده است و باید احیا شود.

 وی با بیان این‌که دفاع مقدس بخشی از تاریخ ماست که نقش مستقیمی در آن داشته‌ایم، ادامه داد: حوزه دفاع مقدس و ادبیات انقلابی باید به عنوان یک بخش تاریخی منعکس شود، دفاع مقدس یکی از ارکان نظام جمهوری اسلامی ایران و پشتوانه جمهوری اسلامی از لحاظ فرهنگی است.

مسئول انتشارات پراکنده با اشاره به این‌که فرهنگ دفاع مقدس را باید ترویج کنیم، خاطرنشان کرد: اگر این اقدام به‌خوبی صورت بگیرد خودبه‌خود جلوی خیلی از آسیب‌ها گرفته می‌شود چراکه ترویج فرهنگ ایثار و شهادت برای هویت‌سازی نسل آینده ما نیاز است.

وی با بیان این‌که جامعه امروزی ما قطعاً به پیشینه فرهنگی نیاز دارد و بدون این پیشینه فرهنگی به دنبال "بتمن و سیندرلا" خواهیم رفت، افزود: اگر مفاخر و شخصیت‌های فرهنگی ما معرفی نشوند کودک ما از غربی‌ها الگو می‌گیرد، پس باید این داشته‌ها بازآفرینی شوند تا نسل‌های آتی بدانند خصلت ما ایرانی‌ها چیست و کجای جهان ایستاده‌ایم.

این پژوهشگر و مولف لرستانی گفت: منابع مکتوب چندانی برای پژوهش در حوزه دفاع مقدس وجود ندارد و این یکی از آسیب‌های حوزه چاپ و نشر است‌ که ما را از کیفی سازی و تولید محتوا دور می‌کند.

مسئول انتشارات پراکنده در بخش دیگری از سخنانش به استقبال خوب مردم از سیزدهمین نمایشگاه کتاب لرستان اشاره کرد و ادامه داد: ما باید در فرآیند تولید و توزیع و مصرف یک نظرسنجی صورت دهیم، معمولاً استقبال در نمایشگاه استانی در روزهای آخر بیش‌تر می‌شود اما روزهای اول تا تبلیغات صورت گیرد مقداری طول می‌کشد، روزهای ابتدایی یک نفر بازدیدکننده از غرفه ما بازدید نکرد و همین مسئله باعث رکود و کسادی در خود ما هم شده بود.

وی عدم اطلاع‌رسانی به‌موقع و مناسب را یکی از این دلایل استقبال نسبتاً ضعیف مردم برشمرد و گفت: هم شبکه استانی صداوسیما و هم مسئولینی که تریبون دارند برای کتاب کم‌کاری کرده و مقصر هستند و باید جدی‌تر با این مقوله فرهنگی بسیار مهم برخورد نمایند.

این فعال فرهنگی که تا به حال ۶۲ عنوان کتاب تالیف و به چاپ رسانده است، یادآور شد: اگر کمبودهایی هست همه ما مقصریم و نباید تقصیرها را به گردن شخص خاصی انداخت.

عزیزیان به نحوه دسترسی مردم و مخاطبان به نمایشگاه اشاره کرد و بیان نمود: امکانات ایاب و ذهاب بایستی برای دسترسی به نمایشگاه در نظر گرفته می‌شد چرا که در مکان فعلی نمایشگاه دسترسی بانوان و کودکان مشکل خواهد بود.

وی وضعیت قیمت کاغذ را سرسام‌آور توصیف کرد و گفت: این نمایشگاه جدی‌ترین اتفاق فرهنگی در لرستان است، این استان تقریباً یک استان شفاهی بوده و یک یا دو دهه است که مکتوب شده است و پیشینه فراوانی برای تولید محتوا دارد، پس لازم است ناشرین را تشویق کنیم و بر روی آموزش‌وپرورش به عنوان یک گنجینه سرمایه‌گذاری نماییم، منتها ابتدا باید دغدغه داشت و برنامه محور بود و بعد از آن نیاز است مسئولینی فرهنگی و از جنس فرهنگ در رأس امور قرار بگیرند.

مسئول انتشارات پراکنده با اشاره به این‌که آزمون‌وخطا در حوزه فرهنگ به کل جامعه ضربه می‌زند، تصریح کرد: جدای از همه کاستی‌های که وجود دارد برگزاری نمایشگاه کتاب مهم است و این مسئله دغدغه‌ای برای سال بعد برای کسانی خواهد بود که می‌خواهند تولید محتوا داشته باشند.

 

سید ناصرالدین گُشتایی، مدیر انتشارات الماس دانش تهران فعال در حوزه کتب دانشگاهی و روانشناسی عمومی نیز با گلایه از استقبال ضعیف مردم و علاقه‌مندان به کتاب در سیزدهمین نمایشگاه کتاب لرستان گفت: تبلیغات خوبی در این حوزه صورت نگرفته است، اگر به دنبال ایجاد انگیزه در بین علاقه‌مندان به کتاب هستیم باید از ماه‌ها قبل تبلیغات را شروع کنیم و مردم را به این کار تشویق نماییم.

گشتایی با بیان این‌که امکانات زیادی در این نمایشگاه هزینه شده است تا تعداد زیادی ناشر دور هم جمع شوند، افزود: در حالی ‌که ۲۰ درصد یارانه از سوی دولت به حوزه کتاب تخصیص داده‌شده و ۴۰۰ میلیون تومان بن خریدی که در نظر گرفته شده اما در این چند روزه ۲۰ جلد کتاب هم فروش نکرده‌ایم.

وی با بیان این‌که دلایل رخوت و کسادی در سیزدهمین نمایشگاه کتاب لرستان باید به دقت بررسی شوند تا سال آینده چنین اتفاقات ناگواری در حوزه کتاب و کتاب‌خوانی تکرار نشود، ادامه داد: حدود ۲۰۰ ناشر و نیروی انسانی به کار گرفته شده و هزینه‌های هنگفتی صرف این رویداد فرهنگی شده اما متأسفانه شواهد به‌گونه‌ای نیست که مردم بتوانند استفاده بهینه از آن داشته باشند و به کتاب و کتاب‌خوانی روی بیاورند.

این فعال فرهنگی نبود سرویس ایاب و ذهاب عمومی برای جابجایی مردم و دوری محل برگزاری نمایشگاه نسبت به شهر را از عوامل عمده و تأثیرگذار در استقبال ضعیف مردم برشمرد و با بیان این‌که بایستی این مسائل شناسایی شوند چرا که از مسائل مهم مدیریتی در برپایی نمایشگاه به شمار می‌روند، اظهار داشت: ساعت برگزاری نمایشگاه خوب است اما به دلیل اطلاع‌رسانی نامطلوب در روزهای اول بازدید زیادی صورت نگرفت، اگر در حال حاضر و در روز پنجم نمایشگاه استقبال کمی بیش‌تر شده به‌وسیله تبلیغات سنتی و دهان‌به‌دهان بوده است.

وی هم‌چنین به اهمیت و جایگاه کتاب و کتاب‌خوانی اشاره کرد و گفت: فرهنگ کشور با توسعه کتاب‌خوانی شکل می‌گیرد، اگر دولت بر روی کتاب و کتاب‌خوانی سرمایه‌گذاری کند و سرانه مطالعه را بالا ببرد، فرهنگ کشور یک فرهنگ غنی خواهد بود.

گُشتایی با بیان این‌که قطعاً برپایی نمایشگاه بر روی کتاب‌خوانی تأثیر خواهد داشت اما مُسکنی موقت است و بنیادی نیست، افزود: وقتی متولیان امر قبل از اقدام به برپایی چنین نمایشگاه‌هایی دور هم جمع شوند و برنامه‌ریزی داشته باشند و تبلیغات مطلوبی نیز صورت بگیرد سرمایه‌های صرف شده تلف نخواهد شد.

وی با اشاره به بالا رفتن قیمت کاغذ و تاثیر آن بر روی تیراژ و قیمت نهایی کتب نیز گفت: هزینه‌های زندگی که در این یک سال چند برابر شده اما قیمت کتاب افزایش قیمت چندانی نداشته است ولی متأسفانه سبد خرید مردم همواره خالی از کتاب است، در حال حاضر در زندگی مردم ۷۵ اولویت جلوتر خرید کتاب وجود دارد.

مدیر انتشارات الماش دانش با اشاره به این‌که همه‌چیز در نمایشگاه کتاب لرستان مهیا است اما عدم مدیریت موجب شده مردم نتوانند از امکانات استفاده مطلوب را ببرند، خاطرنشان نمود: امکانات خوب است اما باید شرایطی فراهم شود که از این امکانات استفاده بهینه به عمل آید، همه‌جا ضعف‌های مدیریتی وجود دارد و خیلی راحت می‌توان این ضعف را برطرف کرد، هم‌اندیشی با ناشران و مدیران متولی حوزه فرهنگ می‌تواند این ضعف‌ها را کاهش دهد.

 

دکتر کیانوش رستمی، مدرس دانشگاه، پژوهشگر و روزنامه‌نگار لرستانی گفت: رسانه به‌طورکلی به سه دسته سنتی (کتاب، مجلات و روزنامه‌ها) الکترونیک (رادیو و تلویزیون) و شبکه‌های اجتماعی (تلگرام، اینستاگرام، توییتر و...) تقسیم می‌شوند، باید گفت کتاب با این‌که قدیمی‌ترین و یکی از نخستین‌های رسانه‌های سنتی و مکتوب به شمار می‌رود اما علی‌رغم تمامی محدودیت‌ها، ممیزی‌ها و سانسورها و گرانی کاغذ و رسانه‌های مدرن، اما هنوز جایگاه و پایگاه خود را از دست نداده است.

رستمی که با بیش از ۳۲ سال سابقه کار فرهنگی ۲ جلد کتاب (تاریخ مطبوعات کوهدشت) و (دستور خط برای مطبوعات و رسانه‌های گروهی) را تألیف و به چاپ رسانده است، کتاب را یک رسانه سنتی عنوان کرد و برپایی نمایشگاه‌های کتاب برای ارتقا سطح دانش و مطالعه مردم را مزیتی نسبتاً خوب اما ناکافی دانست و افزود: بحث فرهنگ عمومی جامعه ضعیف است و این ریشه در مسائل مختلفی دارد، وقتی کتاب و رسانه به‌عنوان یک نیاز احساس شود مردم به سمت آن خواهند رفت و جزئی از زندگی آنان خواهد شد، اما متأسفانه در زندگی ما ایرانی‌ها کتاب یک ضرورت و نیاز نیست و از آن استفاده و استقبال نمی‌شود.

وی افزود: ضرورت استفاده از کتاب از جانب نظام آموزش و پرورش، کانون‌های پرورش فکری کودکان و نوجوانان، نهاد کتابخانه‌های عمومی که مسئول حوزه کتاب و کتاب‌خوانی هستند بایستی در بین جامعه نهادینه شود.

این روزنامه‌نگار لرستانی با اشاره به این‌که مبلغی برای خرید کتاب باید در سبد خرید خانوارها لحاظ شود و ما به این موضوع توجه نداریم، ادامه داد: کتاب خوراک فکر و روح انسان است و چون با دقت بیش‌تری نوشته می‌شود دانش همراه با بینش را به انسان می‌دهد.

رستمی که مدیرمسئولی هفته‌نامه منطقه‌ای "سیمره" و ماهنامه "تاف" را بر عهده دارد با ابراز تأسف، پایین آمدن شمارگان کتاب‌ها به دلیل آنچه گرانی کاغذ و لوازم چاپ است را شرم‌آور خواند و گفت: مهم‌ترین ضعف در حوزه کتاب این است که کتاب یک ضرورت نیست و این ضعف با برگزاری نمایشگاه‌ها برطرف نخواهد شد، بلکه مؤلفه‌های زیادی لازم است و باید از طریق نظام آموزشی‌، صداوسیما و دیگر رسانه‌‌ها مردم را با کتاب و کتاب‌خوانی آشنا کرد.

وی با اشاره به این‌که با توجه به قیمت بالای کتاب‌ها می‌بایست بن خرید بیش‌تری در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گرفت، اذعان داشت: متأسفانه علاوه بر مدارس، دانشگاه‌های ما هم با کتاب بیگانه و از آن گریزان هستند و این مسئله در سنین بالاتر نیز آفاتی برای به نوجوانان و جوانان ما به همراه خواهد داشت.

مدیرمسئول هفته‌نامه "سیمره" اظهار کرد: راه‌های مختلفی برای آشنا کردن مردم با فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی وجود دارد که یکی از آن‌ها برپایی نمایشگاه‌هاست.

رستمی با تأکید بر این‌که برپایی نمایشگاه‌های مختلف کتاب نباید صرفاً برای آمار کمی باشد بلکه باید کیفیت را مدنظر قرار بدهند، گفت: توسعه کتابخانه‌های عمومی سطح شهرها و کتابخانه‌های ادارات و مدارس، برپایی نمایشگاه‌های کتاب در محله‌ها و برگزاری مسابقات کتاب‌خوانی و... کمک شایانی به ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی خواهند نمود.

این فعال فرهنگی با اشاره به این‌که دولت می‌تواند به کمک نهادهای متولی با طراحی و اجرای برنامه‌های مختلف مردم را با فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی آشنا سازد، خاطرنشان ساخت: انسان کتاب‌خوان انسان مفید و آگاهی خواهد بود، انسان آگاه و دانا هوشمند است و خواسته‌های معقولی خواهد داشت و به فکر توسعه جامعه خواهد بود، چرا که جامعه توسعه‌یافته را همین انسان‌های توسعه‌یافته می‌سازند.

وی هم‌چنین گفت: نقش مطبوعات به‌عنوان یک رسانه‌ای که می‌تواند بر روی افکار عمومی تأثیر داشته باشد و مردم را به سمت کتاب خواندن سوق دهد مثبت و تأثیرگذار خواهد بود، اما متأسفانه در این حوزه نیز کم‌وکاستی‌های فراوان نهفته است.

این مؤلف کتب مختلف در حوزه فرهنگ و رسانه اضافه کرد: متأسفانه کتاب و رسانه برای مسئولین اولویت نیست و چون اولویت نیست نباید انتظار داشت مدیران و مسئولان اهمیت چندانی به این مقوله مهم از خود نشان دهند.

رستمی گفت: برای آشتی دادن مردم با کتاب اول باید قدرت خرید مردم را بالا ببریم و از آنجایی که قیمت کتاب سرسام‌آور است لذا در سبد مصرفی خانوار جایی ندارد، البته این تنها یک دلیل است در صورتی که ضعف‌های فرهنگی در این زمینه مطرح است که جای کار و تحلیل فراوان دارد.

این مدرس دانشگاه تصریح کرد: اگر وضع به همین‌گونه‌ باشد که قیمت‌ کتاب روزبه‌روز بالا می‌رود و نارسایی‌ها و کاستی‌ها برطرف نمی‌شوند، نمی‌توان آینده روشنی برای حوزه کتاب و رسانه در لرستان متصور شد.

رخوت و رکود در سیزدهمین نمایشگاه کتاب لرستان

دیدگاه‌ها