طوایف قلب تپنده لرستان در بزنگاه‌های مهم سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بوده‌اند و یکی از دلایل اصلی شور انتخاباتی این استان نیز برگرفته از قومیت‌های مختلف است که با وجود جان بخشی به این رویداد مهم اما در مواقعی هم به دلیل تعصبات بیش از حد، برخی حواشی را در این عرصه ایجاد می‌کنند.
لرستان نیز مانند بسیاری از استان‌های کشور از جمله زاگرس نشین‌ها، تعدد ایلیاتی دارد و این واقعیت زیبای فرهنگی در بسیاری از مقاطع یاری‌گر مردم و نظام بوده است که در انتخابات نیز شور دوچندانی را ایجاد و مردم را با هر دید و نظر سیاسی پای صندوق‌های رای می‌کشاند.تنور انتخابات در مناطق طایفه‌ای زودتر گرم می‌شود، خانه گردی نامزد‌ها و طرفداران آنها برای اخذ توافق بزرگان ایل و منطقه همچنان پابرجاست، شور انتخاباتی بزرگتر‌ها تا جمع کودکان دبستانی که حق رای هم ندارند، رخنه میکند و بحث‌های انتخاباتی در مدارس هم بالا می‌گیرد، همه خواستار پیروزی طایفه خود در انتخابات هستند، چراکه بر اساس یک قانون نانوشته، معتقد هستند پیروزی سیاسی در کارزار انتخاباتی، قدرت طایفه‌ای و چانه زنی‌های محلی را افزایش خواهد داد.
بی شک طوایف نبض شور انتخاباتی در لرستان هستند اما در مواقعی، قومیت گرایی محض، علاوه بر دور شدن از انتخاب اصلح، هرچه به زمان برگزاری انتخابات نزدیک می‌شویم به سان آتشی از زیر خاکستر خارج و تعصبات کورکورانه عده‌ای محفل انتخابات را ملتهب میکند و اینگونه می‌شود که نقش دست کم ۱۵ طایفه مستقل استان در این رویداد سیاسی، نه سیاه یا سفید مطلق، بلکه به خاکستری می‌گراید.
اهمیت طایفه در هر انتخابات چه در سطح استان و چه پارلمان‌های ملی آنقدر مهم است که گاهی درگیری‌هایی در حین برگزاری این رویداد رخ می‌دهد که این اختلاف‌ها در بسیاری از موارد بر پایه هیجان‌های قومی و قبیله‌ای استوار است و دلیل جدی ندارد، هرچند امروزه بسیاری از مردم استان حتی قشر تحصیلکرده و اجتماع دیده معتقد هستند انتخابات طایفه‌ای دیگر راهگشا نیست.
این امر در مورد انتخابات ریاست جمهوری نیز صدق میکند، برای مردم لرستان مهم است رئیس ستادهای انتخاباتی هر نامزد از کدام تیره و طایفه هستند، مهم است که مثلاً بزرگ‌فامیل و قوم طرفدار کدام نامزد است و همین هم باعث می‌شود بسیاری از جمعیت آن طایفه، بر اساس سفارش بزرگان و متنفذین خود انتخاب کنند.
در شهر‌های قومیت گرا، راه‌اندازی کارناوال‌های خودرویی و حتی پیاده یک امر عادی در ایام تبلیغات انتخاباتی است، به طوری که در موارد متعدد به ویژه هنگام انتخابات خانه ملت و پارلمان‌های محلی، لشکرکشی‌های هواداران در روز‌های پایانی تبلیغات، یکی از اصلی‌ترین حربه‌های طرفداری در مناطق طایفه‌ای است که به زعم مردم، هرچه تعداد و طول صف حامیان در خیابان‌های شهر بیشتر باشد، پیش درآمدی بر پیروزی کاندیدای مورد نظر خواهد بود.
پایه ثابت جلسات و می‌همانی‌های تبلیغاتی بر حضور بزرگان و متنفذان قوم می‌چرخد و هرچه تعصب طایفه‌ای و ایلیاتی بیشتر باشد، ستادهای انتخاباتی شلوغ‌تر، پرشور‌تر و ضربه شست نهایی به رقیبان کاری‌تر است.
با همه این تفاسیر، بدون شک انتخابات بر بستر طایفه گرایی موجب افزایش مشارکت مردم می‌شود و هیجان خاصی از حضور شهروندان رقم می‌زند، اما آسیب‌هایی در پی دارد که یکی از نتایج آن عقب ماندن استان از قطار توسعه است.
به گفته یک جامعه‌شناس می‌توان برای شروع از کمرنگ شدن انتخابات طایفه‌ای، گزینه شایسته‌تر و توانمندتر را از بین نامزدهای هر طایفه انتخاب کرد تا دست کم نتایج بهتری از عملکرد این افراد در پارلمان‌های شهر و روستا حاصل شود.
فرهاد طهماسبی که دکترای جامعه‌شناسی دارد، معتقد است باید به مروز زمان جایگزین‌های قوی برای اتحادیه‌های ایلی در زمان انتخابات پیدا کرد و تا زمان تحقق کامل این مهم، چند طایفه می‌توانند با هم متحد و بهترین و لایق‌ترین داوطلب هر قوم را راهی شورا‌های اسلامی شهر و روستا کنند.
انتخاب طایفه‌ای، خوب یا بد؟
به گفته این استاد دانشگاه در تعاریف جامعه‌شناسی، خوب یا بد مطلق وجود ندارد و این مهم به شرایط و موقعیت‌های اجتماعی هر پدیده در جامعه بستگی دارد بنابراین طایفه گرایی یا گرایش‌های طایفه‌ای در انتخابات نیز ممکن است در مقاطعی از زمان خوب یا بد باشد.
وی سوگواری و سختی‌هایی را که برای یکی از خانواده‌ها پیش می‌آید مثال می‌زند و می‌گوید: در این موارد افراد بسیاری از طایفه و یا حتی وابستگان سببی این افراد با حضور در منزل فرد مشکل دار برای کمک به او و رفع مشکلش همراهی و همفکری می‌کنند و این یکی از مزایای جوامع طایفه گراست.
این استاد جامعه‌شناسی افزایش مشارکت را مهمترین مزایای انتخابات طایفه‌گرایانه می‌داند و اعتقاد دارد در انتخابات، طوایفی که ریشه و منافع مشترکی دارند از طریق پیوند‌های سببی و نسبی اتحادیه‌های ایلی ایجاد تا برگزیده شدن گزینه مورد نظر آنها هم موجب پیشرفت امور زندگی باشد و هم گام مثبتی در راستای وفاق، امنیت و همبستگی ایلی برداشته شود.
به گفته طهماسبی همین شیوه انتخاب منجر می‌شود طوایفی که گزینه مورد نظر آنها برگزیده انتخابات شد، امتیاز‌هایی در خصوص انتصاب، واگذاری امتیاز‌ها، استخدام و حتی انتخاب پیمانکاران طرح‌های عمرانی به آنها واگذار کند و این یعنی در برهه‌ای از زمان، بخشی از جامعه موفقیت بیشتری خواهد داشت و مابقی نیز رشد چندانی نمی‌کنند.
وی معایب انتخاب طایفه‌ای را بسیار بیشتر از مزایای آن می‌داند و معتقد است چون در این نوع انتخاب، گرایش و منافع گروهی و فردی به اجتماعی ارجحیت داده می‌شود، بخش‌هایی از جامعه نادیده گرفته و فراموش می‌شود و همین هم باعث خواهد شد تا " نافرمانی اجتماعی" شکل بگیرد.
به گفته طهماسبی ممکن است این نافرمانی‌های اجتماعی به یک خشم نهفته تبدیل شود، بنابراین انتخابات باید از شکل طایفه‌ای خارج و به سمت لیاقت و شایسته سالاری سوق داده شود.
وی با بیان اینکه اتحادیه‌های ایلی به دلیل حرکت به سمت زندگی‌های شهری بسیار تضعیف شده‌اند، می‌گوید: این اتحاد‌ها در زمان انتخابات تقویت می‌شود، اما در مجموع باید تقویت‌کننده‌های مثبتی جایگزین آنها برای تمام مواقع سال شود.
انتخابات طایفه‌ای در کدام مناطق لرستان بیشتر است؟
به گفته این استاد دانشگاه، لرستان از لحاظ فرهنگی یکپارچه و همگون نیست و تحلیل یکنواختی از شرایط انتخابات در این استان اشتباه است، مناطق نورآباد، دلفان، سلسله، خرم آباد، چگنی، کوهدشت، رومشکان و پلدختر هرچند آرام به سمت رفتارهای امروزی پیش می‌روند، اما کاملاً طایفه‌ای هستند و رفتارهای طایفه‌ای در آنها بسیار است.
طهماسبی معتقد است الیگودرز حالت بینابین طایفه‌ای و امروزی دارد، گرایشات طایفه‌ای در بروجرد از ابتدا نقش چندانی نداشته است و ازنا و دورود نیز تا حدودی از این گرایش‌ها عبور کرده‌اند.
وی می‌گوید: درحالیکه بیشتر شهر‌های استان روند عبور از انتخابات و گرایش‌های طایفه‌ای را به کندی طی می‌کنند، اتفاق برعکسی در بروجرد رخ داده است، به این معنا که درحالیکه مردم این شهرستان سال‌های قبل انتخابات طایفه‌ای نداشتند، اما طی این سالها با ورود طوایفی از خرم آباد و سایر شهر‌های استان و سکونت آنها، رفتار و انتخاب‌های طایفه‌ای در بروجرد تقویت شده است چراکه طوایف وارد شده به این شهرستان برتری جمعیتی دارند.
جایگزین‌های انتخابات طایفه‌ای کدام است؟
طهماسبی معتقد است باید تقویت‌کننده‌های مثبتی جایگزین اتحادیه‌های ایلی در زمان انتخابات شود، شکل‌گیری و تقویت نهاد‌های مدنی، تدوین سیاست‌های منطقه‌ای مناسب و اجرای آن و تقویت احزاب را از مواردی نام می‌برد که می‌تواند با ساز و کار درست، جایگزین انتخابات طایفه‌ای شود.
وی می‌گوید: نهاد‌های مدنی قوی و با پشتوانه علمی بسیار خوبی در استان وجود دارد اما مردم از وجود آنها اطلاعی ندارند و برخی هم با وجود آگاهی از فعالیت این نهاد‌ها، نمی‌خواهند ساز و کار درست آنها را در رابطه با انتخابات بپذیرند، چراکه همچنان گرایش خود را به گرایش عمومی ارجح می‌دانند.
این استاد دانشگاه یکی از این مؤسسات را مثال می‌زند و می‌گوید: این مؤسسه در یک کار تحقیقاتی و می‌دانی، از ۱۰۰ داوطلب شورای اسلامی شهر خرم آباد برای انتخابات ۱۴۰۰ با ۴۰ نفر مصاحبه و با توجه به پاسخ‌های داده شده، فهرست داوطلبانی که احتمال می‌رفت کارایی بیشتری برای توسعه شهر داشته باشند، ارائه کرد.
به گفته طهماسبی این فهرست نه بر اساس فرد و طایفه گرایی، که بر مبنای لیاقت و شایسته سالاری بود، چراکه فعالیت این مؤسسه از گرایش‌های طایفه‌ای فاصله داشت، اعضای آن هرچند متعلق به یک گرایش ایلیاتی بودند، اما قومی و فردی فکر نمی‌کردند، بنابراین انتخاب آنها نیز متأثر از علاقه‌مندی‌های طایفه‌ای نبود، اما در نهایت روش و نوع انتخاب آنها با اقبال عمومی مواجه نشد.
این استاد دانشگاه از نمایشی بودن برخی احزاب سیاسی در کشور و استان نیز گلایه دارد و ادامه می‌دهد: یکی از مشکلات بزرگ جامعه شناختی در ایران و لرستان، قرار گرفتن خودمختاری فردی در مقابل خودمختاری جمعی (قانون) است.
طهماسبی می‌گوید: رفتارهای جمعی ما هیجانی، بدون شناسنامه و سازمان نیافته هستند و چنانچه می‌خواهیم طایفه گرایی در انتخابات تضعیف شود، باید تشکل‌های مدنی را جایگزین اتحادیه‌های ایلی کنیم تا ملاک انتخاب، شایسته سالاری باشد که البته باتوجه به سخت بودن این تغییر در استان‌های قوم گرا مثل لرستان می‌توان در گام اول، طوایف با هم متحد شوند و نامزدهای مشترکی بر اساس توانمندی انتخاب کنند.
وی با بیان اینکه نظام حکومتی باید بر مبنای قانون اساسی به انجام این تغییرات در جامعه کمک کند، ادامه می‌دهد: باید سیاست‌گذاری‌هایی در راستای تضعیف گرایش‌های نامطلوب اجتماعی و فرهنگی صورت گیرد، به طور مثال در حال حاضر این سیاست‌ها کمتر به صورت منطقه‌ای تدوین می‌شود، بلکه کلی ابلاغ و استان‌ها تنها مجری سیاست‌های کلان هستند.
این دکترای جامعه‌شناسی تدوین و اجرای یک نسخه فرهنگی و اجتماعی برای همه مناطق را نیازمند گذشت زمان می‌داند و اعتقاد دارد: البته مردم هم همیشه در مقابل تغییر مقاومت می‌کنند، بنابراین باید مواظب بود این تغییرات منجر به شورش‌های اجتماعی نشود به همین دلیل تغییر در فرهنگ‌های غلط به زیرساخت مناسب و گذشت زمان نیاز دارد.
طهماسبی تدوین سیاست‌های منطقه‌ای مناسب با شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی هر منطقه را ضروری می‌داند و بر اجرای درست این برنامه‌ها نیز تأکید دارد که برای این مهم باید سیاست‌های تبلیغی، آموزش و اجرایی به صورت مستمر در دستور کار باشد.
وی یادآور شد: تقویت احزاب راهکار دیگر کمرنگ شدن انتخابات طایفه‌ای است که این نیز در استان محقق نشده و گاهی احزاب نیز تحت تأثیر گرایش‌های قومی قرار می‌گیرند.
یک پیشنهاد: برگزاری همایش طوایف تا قبل از انتخابات
این کارشناس اجتماعی با تأکید بر اینکه طایفه گرایی در تمامی زمینه‌ها منافع و معایبی دارد تصریح کرد: در انتخابات نیز باید تلاش شود از مزایای طایفه گرایی بهره بیشتری برد که در این راستا سیاست‌گذاران این امر شامل هیأت‌های اجرایی، نظارت و ستادهای تبلیغاتی کاندیداها نقش دارند.
طهماسبی توضیح داد: باید ارتباطات ایلی و طایفه‌ای را در راستای تقویت منافع ملی و پیشبرد امور جامعه به کار گرفت بنابراین پیشنهاد می‌شود همایش ایلیاتی به صورت شهرستانی و متمرکز استانی با حضور سران، بزرگان و متنفذان طوایف در دستور کار قرار گیرد.
وی گفت: این همایش‌ها با حضور دست اندرکاران انتخاباتی و بزرگان ایل در راستای طرح خواسته‌های طرفین و ارائه راهکارهای منطقی افزایش شور انتخاباتی و البته انتخابات آگاهانه برگزار و در خصوص آن نیز تبلیغ و اطلاع‌رسانی شود تا افراد مختلف به حضور در انتخابات سوق داده شوند.
وی با بیان اینکه اتحادیه‌های ایلی به دلیل حرکت به سمت زندگی‌های شهری بسیار تضعیف شده‌اند، می‌گوید: این اتحاد‌ها در زمان انتخابات تقویت می‌شود، اما در مجموع باید تقویت‌کننده‌های مثبتی جایگزین آنها برای تمام مواقع سال شود.
انتخابات طایفه‌ای در کدام مناطق لرستان بیشتر است؟
به گفته این استاد دانشگاه، لرستان از لحاظ فرهنگی یکپارچه و همگون نیست و تحلیل یکنواختی از شرایط انتخابات در این استان اشتباه است، مناطق نورآباد، دلفان، سلسله، خرم آباد، چگنی، کوهدشت، رومشکان و پلدختر هرچند آرام به سمت رفتارهای امروزی پیش می‌روند، اما کاملاً طایفه‌ای هستند و رفتارهای طایفه‌ای در آنها بسیار است.
طهماسبی معتقد است الیگودرز حالت بینابین طایفه‌ای و امروزی دارد، گرایشات طایفه‌ای در بروجرد از ابتدا نقش چندانی نداشته است و ازنا و دورود نیز تا حدودی از این گرایش‌ها عبور کرده‌اند.
وی می‌گوید: درحالیکه بیشتر شهر‌های استان روند عبور از انتخابات و گرایش‌های طایفه‌ای را به کندی طی می‌کنند، اتفاق برعکسی در بروجرد رخ داده است، به این معنا که درحالیکه مردم این شهرستان سال‌های قبل انتخابات طایفه‌ای نداشتند، اما طی این سالها با ورود طوایفی از خرم آباد و سایر شهر‌های استان و سکونت آنها، رفتار و انتخاب‌های طایفه‌ای در بروجرد تقویت شده است چراکه طوایف وارد شده به این شهرستان برتری جمعیتی دارند.
جایگزین‌های انتخابات طایفه‌ای کدام است؟
طهماسبی معتقد است باید تقویت‌کننده‌های مثبتی جایگزین اتحادیه‌های ایلی در زمان انتخابات شود، شکل‌گیری و تقویت نهاد‌های مدنی، تدوین سیاست‌های منطقه‌ای مناسب و اجرای آن و تقویت احزاب را از مواردی نام می‌برد که می‌تواند با ساز و کار درست، جایگزین انتخابات طایفه‌ای شود.
وی می‌گوید: نهاد‌های مدنی قوی و با پشتوانه علمی بسیار خوبی در استان وجود دارد اما مردم از وجود آنها اطلاعی ندارند و برخی هم با وجود آگاهی از فعالیت این نهاد‌ها، نمی‌خواهند ساز و کار درست آنها را در رابطه با انتخابات بپذیرند، چراکه همچنان گرایش خود را به گرایش عمومی ارجح می‌دانند.
این استاد دانشگاه یکی از این مؤسسات را مثال می‌زند و می‌گوید: این مؤسسه در یک کار تحقیقاتی و می‌دانی، از ۱۰۰ داوطلب شورای اسلامی شهر خرم آباد برای انتخابات ۱۴۰۰ با ۴۰ نفر مصاحبه و با توجه به پاسخ‌های داده شده، فهرست داوطلبانی که احتمال می‌رفت کارایی بیشتری برای توسعه شهر داشته باشند، ارائه کرد.
به گفته طهماسبی این فهرست نه بر اساس فرد و طایفه گرایی، که بر مبنای لیاقت و شایسته سالاری بود، چراکه فعالیت این موسسه از گرایش های طایفه ای فاصله داشت، اعضای آن هرچند متعلق به یک گرایش ایلیاتی بودند، اما قومی و فردی فکر نمی کردند، بنابراین انتخاب آنها نیز متاثر از علاقه مندی های طایفه ای نبود، اما در نهایت روش و نوع انتخاب آنها با اقبال عمومی مواجه نشد.
این استاد دانشگاه از نمایشی بودن برخی احزاب سیاسی در کشور و استان نیز گلایه دارد و ادامه می دهد: یکی از مشکلات بزرگ جامعه شناختی در ایران و لرستان، قرار گرفتن خودمختاری فردی در مقابل خودمختاری جمعی (قانون) است.
طهماسبی می گوید: رفتارهای جمعی ما هیجانی، بدون شناسنامه و سازمان نیافته هستند و چنانچه می خواهیم طایفه گرایی در انتخابات تضعیف شود، باید تشکل های مدنی را جایگزین اتحادیه های ایلی کنیم تا ملاک انتخاب، شایسته سالاری باشد که البته باتوجه به سخت بودن این تغییر در استان های قوم گرا مثل لرستان می توان در گام اول، طوایف با هم متحد شوند و نامزدهای مشترکی بر اساس توانمندی انتخاب کنند.
وی با بیان اینکه نظام حکومتی باید بر مبنای قانون اساسی به انجام این تغییرات در جامعه کمک کند، ادامه می دهد: باید سیاست گذاری هایی در راستای تضعیف گرایش های نامطلوب اجتماعی و فرهنگی صورت گیرد، به طور مثال در حال حاضر این سیاست ها کمتر به صورت منطقه ای تدوین می شود، بلکه کلی ابلاغ و استان ها تنها مجری سیاست های کلان هستند.
این دکترای جامعه شناسی تدوین و اجرای یک نسخه فرهنگی و اجتماعی برای همه مناطق را نیازمند گذشت زمان می داند و اعتقاد دارد: البته مردم هم همیشه در مقابل تغییر مقاومت می کنند، بنابراین باید مواظب بود این تغییرات منجر به شورش های اجتماعی نشود به همین دلیل تغییر در فرهنگ های غلط به زیرساخت مناسب و گذشت زمان نیاز دارد.
طهماسبی تدوین سیاست های منطقه ای مناسب با شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی هر منطقه را ضروری می داند و بر اجرای درست این برنامه ها نیز تاکید دارد که برای این مهم باید سیاست های تبلیغی، آموزش و اجرایی به صورت مستمر در دستور کار باشد.
وی یادآور شد: تقویت احزاب راهکار دیگر کمرنگ شدن انتخابات طایفه ای است که این نیز در استان محقق نشده و گاهی احزاب نیز تحت تاثیر گرایش های قومی قرار می گیرند.
یک پیشنهاد: برگزاری همایش طوایف تا قبل از انتخابات
این کارشناس اجتماعی با تاکید بر اینکه طایفه گرایی در تمامی زمینه ها منافع و معایبی دارد تصریح کرد: در انتخابات نیز باید تلاش شود از مزایای طایفه گرایی بهره بیشتری برد که در این راستا سیاست گذاران این امر شامل هیات های اجرایی، نظارت و ستاد های تبلیغاتی کاندیداها نقش دارند.
طهماسبی توضیح داد: باید ارتباطات ایلی و طایفه ای را در راستای تقویت منافع ملی و پیشبرد امور جامعه به کار گرفت بنابراین پیشنهاد می شود همایش ایلیاتی به صورت شهرستانی و متمرکز استانی با حضور سران، بزرگان و متنفذان طوایف در دستور کار قرار گیرد.
وی گفت: این همایش ها با حضور دست اندرکاران انتخاباتی و بزرگان ایل در راستای طرح خواسته های طرفین و ارائه راهکارهای منطقی افزایش شور انتخاباتی و البته انتخابات آگاهانه برگزار و در خصوص آن نیز تبلیغ و اطلاع رسانی شود تا افراد مختلف به حضور در انتخابات سوق داده شوند.
طهماسبی ادامه داد: باید در این همایش ها در خصوص وظایف نمایندگان خانه ملت مبنی بر قانون گذاری و نظارت بر اجرای قانون روشنگری شود و سران طوایف و متنفذان هر ایل این موارد را به ستادهای تبیلغاتی انتقال دهند تا علاوه بر مشارکت، انتخاب نیز آگاهانه باشد و چنانچه افرادی همچنان قصد انتخاب سنتی را دارند، بهترین گزینه را از میان چند فرد مورد نظر در طایفه انتخاب کنند.
این کارشناس اجتماعی با تاکید بر ضرورت توجه به اتحاد ایلی برای انتخاب برتر افزود: نقش طوایف در جوامع سنتی مانند لرستان، در سه مرحله قبل، حین و بعد از انتخابات بسیار مهم است بنابراین باید این ظرفیت را در مسیر درست هدایت کرد.
دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی و ششمین دوره انتخابات خبرگان رهبری روز جمعه ۱۱ اسفندماه امسال برگزار می‌شود و تاکنون ۳۵۶ نفر برای کاندیداتوری مردم لرستان در انتخابات خانه ملت تایید صلاحیت شده اند و این به معنای حضور تعداد بالایی از سلایق قومی و طایفه ای در این رویداد سیاسی است اما تنها ۹ نفر از این جمع راهی خانه ملت می شوند، بنابراین باید از ظرفیت بالای طوایف و تعدد ایلیاتی برای افزایش مشارکت انتخاباتی به خوبی بهره برد اما با آگاه سازی مردم و طرفداران کاندیداها اجازه نداد که تعصبات قومی بر مصلحت اندیشی سبقت بگیرد و اصل برگزاری انتخاباتی باشکوه و پرشور در حاشیه اینگونه رفتارهای هیجانی قرار بگیرد.
الهام بابایی چگنی/ ایرنا
کلیک کنید
دیدگاه‌ها