بین رشد و توسعه، تفاوت وجود دارد. افزایش درآمد جوامع ضرورتاً به معنی توسعه‌یافتگی آن‌ها نیست؛ افزایش درآمد به معنی رشد اقتصادی محسوب می‌شود اما به این معنی نیست که هر کشوری درآمد بیشتری دارد توسعه‌یافته‌تر است.

هر نوع رشد درآمد یک کشور، ضرورتاً و حتمی، منجر به توسعه نمی‌شود؛ توسعه یعنی توزیع عادلانه درآمدها و تعیین اولویت‌هایی که منجر به توزیع عادلانه درآمدها، فرصت‌ها و منابع بشود.

پس بین رشد و توسعه، تفاوت هست. توسعه یعنی افزایش کیفیت زندگی؛ توسعه یعنی گسترش فرصت‌های برابر؛ توسعه یعنی گسترش حق انتخاب‌ها؛ توسعه یعنی عدالت اجتماعی؛ توسعه یعنی گسترش عدالت اقتصادی؛ توسعه یعنی گسترش فرصت‌های اشتغال فراجنسیتی؛ توسعه یعنی رفاه عمومی؛ توسعه یعنی افزایش قدرت خرید عمومی؛ توسعه یعنی بهداشت و آموزش فراگیر و رایگان؛ توسعه یعنی گسترش محیط زیست و گسترش پوشش جنگلی، پوشش گیاهی و فضای سبز؛ توسعه یعنی گسترش فعالیت‌های سازمان‌های مردم‌نهاد غیردولتی؛ توسعه یعنی گسترش مشارکت اجتماعی و مشارکت سیاسی؛ توسعه یعنی ترویج فرهنگ سیاسی و اجتماعی مطالبه‌گری؛ توسعه یعنی گسترش فعالیت کیفی و تحلیلی رسانه‌ها؛ توسعه یعنی گسترش نظارت اجتماعی شهروندان بر عملکرد مسئولان؛ توسعه یعنی کاهش فقر و بیکاری و کاهش آسیب‌های اجتماعی؛ توسعه یعنی حقوق و تکالیف شهروندی هر دو همراه هم در جامعه نهادینه شوند (حقوق شهروندی همراه با تکالیف شهروندی)؛ توسعه یعنی قانونمندی و قانون‌گرایی رفتاری؛ توسعه یعنی ...

پس افزایش درآمد یعنی رشد، می‌تواند منجر به توسعه شود (اگر توسعه در برنامه‌ریزی‌ها اولویت باشد) و حالت دوم هم وجود دارد: یعنی هر نوع افزایش درآمد که رشد اقتصادی محسوب می‌شود ضرورتاً به معنی توسعه‌یافتگی نیست.

 

 شهرام شرفی