عزا در لغت به معنی مرثیه‌، ماتم، صبر و شکیبایی و در اصطلاح به معنی لابه و زاری کردن در زبان فارسی تعریف شده است‌.

همچنین واژه عزاداری و سوگواری به معنی برپایی مراسم مصیبت و ماتم آمده و به نظر می‌رسد این واژه اصطلاحی شرعی نیست که شناخت آن نیاز به تعریف شارع مقدس داشته باشد بلکه واژه آیینی بوده که نشان‌دهنده رفتار و مراسم خاص در مواقع به خصوص توسط اقوام و جوامع مختلف است‌.

از مهم‌ترین و برجسته‌ترین مراسمات آیینی عزاداری که با فرهنگ ایرانی عجین شده است می‌توان به برپایی مجالس عزای اهل بیت‌(ع) اشاره نمود.

سوگواری بر اهل بیت‌(ع) از ابعاد مختلف به خصوص از دیدگاه روان‌شناختی و جامعه شناختی قابل بررسی است‌.

دیدگاه روان شناختی‌: هرگاه احساسات و عواطف با تعقل و استدلال همراه گردد نه تنها موجب افسردگی نبوده بلکه انسان را سرشار از انرژی و ایجاد رضایتمندی و نشاط درونی می‌کند‌، بردن نام اهل بیت به عنوان اذکار الهی و بازخوانی واقعه عاشورا از یک طرف تجلی عدالت‌، جهاد‌، آزادگی‌، مبارزه با ظلم و تبعیض و به عبارتی تجلی خود‌شکوفایی انسان کامل است و از طرفی حفظ شعائر به مصداق «الا به ذکر الله تطمئن القلوب» می‌باشد.

دیدگاه جامعه شناختی‌: زنده نگه‌داشتن عزاداری بر اهل بیت به ویژه قیام عاشورا موجب تبیین و ترویج مراتب تزکیه نفس و آموزه‌های تربیتی با هدف احیای امر به معروف و نهی از منکر موجب اصلاح در جامعه می‌گردد.

برگزاری مراسم آیینی محرم که ریشه در باور‌های دینی مردم دارد به دو صورت عام (فرهنگ‌) و خاص (خرده‌فرهنگ‌) در جوامع مختلف نمود پیدا کرده و ناگزیر استان لرستان هم نمی‌تواند از این قاعده مستثنی باشد‌. سیاه پوشیدن‌، تعزیه‌خوانی‌، نذر‌پزی‌، دسته‌روی به صورت دسته‌های زنجیرزنی و سینه‌زنی‌، برگزاری مراسم عزاداری در مساجد و تکایا همچنین تباکی بر اهل بیت جزیی از فرهنگ به صورت عام و کتل بستن‌، علم گرداندن‌، گل افتادن و ... که دارای غنای فرهنگی بالاست و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده به صورت خرده فرهنگ جلوه‌های خاص را در این استان به نمایش می‌گذارد.

پیشینه مراسم گل افتادن به یادگار مانده از قوم لر که در سوگ بزرگان و قهرمانان و عزیزان صورت گرفته متعلق به قبل از اسلام بوده که امروزه به عنوان پاسداشت اسطوره بزرگ انسانیت حضرت ابا عبدالله‌(ع) و یاران با وفایش این مراسم آیینی همه‌ساله در استان لرستان و به صورت اخص در شهر خرم‌آباد برگزار می‌گردد.

* عدم وجود فضای مناسب جهت تجمع و مانور عظیم انسانی در راستای اتحاد و هبستگی فرهنگی‌، مذهبی

* عدم نظارت کافی در ساماندهی هیئات و دسته‌های عزاداری

* عدم توجه کافی برخی از هیئات به تداخل زمان عزاداری و نماز

* وجود درگیری‌های خیابانی

* آهنگ‌محوری در مداحی 

* عدم نظارت صحیح بر شیوه محتوایی مداحی

* برگزاری عزاداری به صورت نمایشگاهی(‌به ویژه بانوان) به دلیل عدم برنامه‌ریزی جهت مشارکت عمومی به صورت دسته‌روی

* عدم کنترل برخی از بدعت‌گذاری‌ها در عزاداری

راه‌های برون‌رفت‌: به نظر می‌رسد فرهنگ‌سازی و بستر‌سازی به عنوان راه‌های برون‌رفت از آسیب‌ها و چالش‌ها در برگزاری مراسم فرهنگی‌‌مذهبی قابل بررسی است‌.

متولیان آموزش به خصوص علما‌، اساتید‌، نخبگان فرهنگی و نهاد‌هایی همچون آموزش و پرورش‌، دانشگاه‌ها‌، مطبوعات‌، رسانه‌ها‌، صداوسیما و ... با تشکیل اتاق فکر و برنامه‌ریزی می‌تواند در فرهنگ‌سازی و جهت‌دهی جامعه به سمت فلسفه و هدف عزاداری بسیار موثر باشد.

نهادهای بستر‌ساز همچون سازمان تبلیغات و اداره ارشاد اسلامی با داشتن امکانات و اعتبارات فرهنگی می‌توانند با ایجاد فضای مناسب جهت تشکیل کلاس‌های مداحی‌، ایجاد نمایشگاه‌های ماکت‌سازی‌، نقاشی‌، تعزیه‌خوانی و ... خلاقیت‌های فرهنگی مذهبی را شناسایی و پرورش دهند.

 
 
 

دیدگاه‌ها