گروه داعش موسوم به "دولت اسلامی شام و عراق"، در حال حاضر تندروترین گروه تکفیری فعال در مناطق سوریه و عراق به شمار میرود.
به گزارش يافته، این سازمان تروریستی با ترکیبی از نیروهای سلفی، وهابی و بعثی از حمایت آشکار و پنهان برخی از کشورها برخوردار است.
گروه تکفیری داعش، ابتدا با شعار حمایت از حقوق مردم اهل سنت سوریه، با دولت این کشور وارد جنگ شد اما به دلایل شکستهای پیاپی از ارتش سوریه، از دست دادن شهرها و نقاط استراتژیک تحت تصرف و نتایج انتخاباتهای مردمی در کشورهای عراق، افغانستان با پشتیبانی اطلاعاتی و تسلیحاتی برخی از کشورها، تهاجم گستردهای را علیه کشور عراق آغاز و برخی از شهرها و مناطق مهم این کشور را تصرف کرد.
مقدمه
«در واپسین ساعات ۹ ژوئن ۲۰۱۴ (شب ۲۰ خرداد 1393) نیروهای شبه نظامی "داعش" کنترل بیشتر مناطق شهر موصل مانند پادگانهای نظامی و فرودگاه را به دست گرفتند. حدود ۱۳۰۰ نیروی شبهنظامی و مسلح در مقر دولتی استان نینوا مستقر شدند. در پی این حمله ۵۰۰ هزار نفر از ساکنین موصل خانههای خود را ترک کردند.
نوری مالکی نخست وزیر عراق در پی این تجاوز خواستار عزم ملی مردم برای مقابله با نیروهای داعش شد. نوری مالکی گفت تجاوز به موصل نتیجه یک توطئه بزرگ است. وی همچنین گاظهار داشت: «تروریستها با استفاده از توطئههایی که در داخل انجام شد توانستند موصل را اشغال کنند و ارتش با قدرت سلاح به این مسئله پایان خواهد داد»
داعش گروهی مسلح با اندیشههای سلفی و جهادی است و در زمره گروههای تروریستی قرار دارد. سازماندهندگان داعش هدف از عملیاتهای تروریستی خود را بازگشت به "خلافت اسلامي و اجراي شريعت" عنوان کردند و عراق و سوريه را به مرکز فعالیت و جولانگاه خود تبدیل نمودند.
داعش را میتوان مولود نامبارک تهاجم نظامي ارتش آمريکا و انگليس به عراق نامید که با شعار مبارزه با آمريکا تلاش کرد با دامن زدن به تبليغات دروغين مذهبي و مظلومنمايي، به عنوان جایگزین نيروهاي اشغالگر آمريکايي در عراق به آمال خود مشروعیت و تاسیس دولت به اصطلاح اسلامی شام و عراق رسمیت ببخشد. خروج آمریکا از عراق، بحران سوریه، تغییر میدان فعالیت داعش از عراق به سوریه و نزدیکی دیدگاههای آمریکا، اسرائیل و عربستان سعودی در خصوص دولت بشار اسد، فصل مشترکی در روابط این گروه تروریستی با این کشورها گشود.
داعش قديميترين تشکيلات بين همه گروههاي مسلح برجسته در سوريه و منطقه است. ريشههاي تشکيل آن به سال 2004ميلادي باز ميگردد، زماني که ابومصعب زرقاوي( نام اصلی وی أحمد فاضل النزال الخلایله است، تروریست بنیادگرای اردنیالاصل که در افغانستان اردویی برای تعلیم شبهنظامیان راه انداخت و سال 2006 به عراق رفت) سرکرده القاعده در عراق گروهي به نام «جماعت توحيد و جهاد» تشکيل داد.
زرقاوي که رياست اين گروه را به عهده داشت با القاعده به رهبري اسامه بنلادن بيعت کرد و نماينده القاعده در اين منطقه شد. اواخر سال 2006ميلادي رسانهها از تشکیل يک گروه نظامی با نام دولت اسلامی عراق به رهبری ابو عمر بغدادی خبر دادند که دربرگيرنده و نماد همه شبکهها و تشکيلات بنيادگرای فعال در عراق بود. شبکه القاعده که در زمان اشغال عراق از سوی آمريکا به عنوان يک گروه جهادي ضد نيروهاي آمريکايي مطرح بود، موفق شد با جذب تعداد زیادی از جوانان عراقي مخالف حضور آمریکا، قدرتمندترين گروه شبهنظامی را در عراق تاسیس نماید. زرقاوی در سال میلادی 2006 به دست نظامیان آمریکایی به قتل رسید و یکی از اعضای ارشد این گروه بنام «ابوحمزه مهاجر» رهبری این گروه را بدست گرفت.
ابوحمزه که یکی از اعضای حزب اخوان المسلمین بود، سال ۱۹۸۲ به جهاد اسلامی مصر پیوست و در سال ۱۹۹۹ میلادی به افغانستان رفت و تحت آموزش نیروهای القاعده، تولید مواد منفجره را فرا گرفت. المهاجر برای توسعه داعش تلاش فراوان کرد و عملیاتهای مختلفی علیه نیروهای آمریکایی طراحی کرد تا این که در آوریل 2010 در حمله مشترک نیروهای عراقی و آمریکایی همراه با «ابوعمر بغدادي» یکی دیگر از فرماندهان ارشد این گروه به قتل رسید.
شوراي مشورتي دولت اسلامي عراق پس از گذشت 10 روز، تشکيل جلسه داد و «ابوبکر بغدادي» را به رياست گروه برگزید. ابوبکر بغدادي که نام اصلي آن ابراهيم بنعواد بنابراهيم البدري است در سال 1971 ميلادي در يک خانواده مذهبي داراي عقيده سلفي تکفيري در شهر سامرا به دنیا آمد.
بغدادي فارغالتحصيل دانشگاه اسلامي بغداد است و ليسانس و فوقليسانس و دکترايش را در اين دانشگاه گرفته است و با فرهنگ اسلام، علوم تاریخ، انساب، فقه و مباحث شرعي آشنايي کامل دارد. بغدادي فعاليتهاي خود را با تبليغ و آموزش شروع کرد و بعدها به کار نظامی روی آورد و امروز به عنوان قطبي از قطبهاي سلفيه جهادي و از برجستهترين نظريهپردازان سلفي در استانهاي دياله و سامراي عراق به شمار میرود. وی فعاليتهاي خود را از مسجد امام احمد بنحنبل آغاز کرد و گروهی کوچک موسوم به «ارتش اهل سنت و جماعت» وارد فاز نظامی شد.
بغدادی پس از طراحی و اجرای چندين عمليات تروريستی و شرکت در جنگهاي خياباني با همکاري برخي از شخصيتهاي بنيادگرا و همسو با انديشههایش نخستین گروه تکفیری جهادی را تشکيل داد و فعالیتهای گروهی خود را در بغداد، سامرا و دياله توسعه داد. هنگامی که امواج بهار عربی پس از تونس، مصر، یمن و لیبی به سوریه رسید بغدادي از بحران و هرجومرج در سوریه بهرهبرداری کرد و با شعار یاری اهل سنت سوریه، وارد خاک این کشور شد و مناطق وسیعی از شرق آن را اشغال کرد و ضمن همکاری با سایر گروهای تکفیری نظیر جبههی النصره و ارتش آزاد و برخوداری کامل از حمایت کشورهای غربی، آمریکا، اسرائیل، ترکیه و عربستان سعودی با دولت و مردم سوریه وارد جنگ شد.
زمینهها و علل تهاجم داعش به عراق
عوامل متعددي در حملات اخير تروريستهاي مسلح داعش به عراق وجود دارد، به اعتقاد برخی از کارشناسان ریشه تهاجم گروه تکفیری داعش را باید در شکستهاي پياپي رهبران فکري و اتاق فکر اين گروه در کشورهای افغانستان، سوريه و عراق و موارد زیر جستجو کرد:
- ناکامي ريشه نحله فکري طالبان در افغانستان، طالبان قصد داشت همزمان با خروج نيروهاي اشغالگر آمريکايي تا پايان سال جاري ميلادي، قدرت را در افغانستان بدست گیرد، اما نتایج انتخابات رياستجمهوري اخير محاسبات آنان را برهم زد.
- شکستهاي پياپي در جبهه میدانی و سرافکنگی داعش از یک سو و نتایج انتخابات رياستجمهوري در سوريه که با استقبال مردم و انتخاب بشار اسد همراه بود باعث شد تغییر میدان نبرد از سوریه به عراق در دستور کار این گروه قرار گیرد.
- علیرغم تلاش دولتهای بیگانه در برهم زدن نظم و امنیت و افزایش نارضایتی و اظهار بیکفایتی دولت، مردم عراق با شرکت در انتخابات مجلس به دولت قانون به رهبري نوري مالکي رای دادند.
- اختلافات دولت و پارلمان عراق براي انتخاب نخستوزير و تشکيل دولت مرکزي و غفلت از مسائل امنیتی، زمينه را براي تجاوز گروههاي مسلح به اين کشور آماده کرد.
- نگرانی گسترده کشورهای حامی گروههای تروریستی از بازگشت اتباعشان(آدمکشان حرفهای) و استفاده از افراطگرایان خشن برای اعمال اراده آمریکا در برابر خواست و اراده مردم عراق و سوریه ضمن آنکه چهرهای خشن و غیرانسانی از اسلام ارائه میکند، خطر بازگشت تروریستها به کشورهای مجری سیاستهای آمریکا را کاهش میدهد.
- حمایت از پیش برنامهریزی شده عربستان سعودی با هدف تجزیه عراق، تضعیف شیعیان و حاکمیت عراق، کاهش قدرت نفوذ عراق در منطقه، کاهش نقش و نفوذ ایران در عراق و منطقه خاورمیانه.
- حمایت اطلاعاتی و تسلیحاتی رژیم صهیونیستی از داعش با هدف راهاندازی جنگهای قومی و مذهبی، تخریب زیرساختهای اقتصادی، و خروج عراق از جرگه کشورهایی که بصورت بالقوه خطری برای اسرائیل به¬شمار می-رود.
- سیاستهای امریکا در راستای تشکیل خاورمیانه بزرگ، تجزیه عراق در سه سطح دولت خودمختار کردستان، حاکمیت اهل تسنن و اهل تشیع، مهار و جلوگیری از گسترش نفوذ روزافزون ایران در خاورمیانه مورد نظر امریکا.
- پس از وقوع انقلاب های عربی، کادر مرکزی داعش به رهبری البغدادی، به بررسی تحولاتی پرداختند که در نتیجه این انقلاب ها در منطقه به وجود خواهد آمد. آنان با طراحی عملیات «شکستن دیوارها» در ژوئیه 2012 که با هدف آزادی افراد تکفیری اما در پوشش شعار آزادی زندانیان مخالف حکومت عراق انجام شد موفق به جذب تعداد زیادی زندانی شدند.
همچنین پیوستن هزاران نفر جنگجو از کشورهای مختلف و حمایتهای تسلیحاتی گسترده باعث شد داعش وارد جنگی تمام عیار با ارتش سوریه شده و موقعیت خود را در مناطق شرقی سوریه تا مرزهای عراق تثبیت نماید. داعش با استفاده از تجربیات جنگی و نیروهای آماده میدان جنگ را از سوریه به عراق منتقل کرد و با توجه به سایر زمینهها به آسانی بخشهایی از عراق را تصرف کرد.
علل تصرف زودهنگام شهرهای بزرگ عراق
کارشناسان برای سقوط زودهنگام خطوط دفاعی ارتش عراق و تصرف زودهنگام شهرهای عراق دلایل متعددی را ذکر کرده¬اند که به برخی از آنها اشاره می¬شود:
- وجود اختلاف ريشهاي در مناطق سنينشين با دولت مرکزي و اختلافات سياسي ميان سران احزاب و گروهها و برخي شکافهاي سياسي و امنيتي در مناطق سنينشين عراق.
- حمايتهاي مالي و تسليحاتي و رسانهاي و اطلاعاتي غرب و برخي کشورهاي عربي منطقه از داعش.
- یکی از دلایل عقب نشینی سریع نیروهای ارتش عراق در موصل ترکیب جمعیتی ارتش مستقر در موصل است که 80 درصد آنها از کردها هستند که به محض ورود نیروهای داعش به موصل، این سربازان صحنه را ترک کرده و به مناطق امن منطقه اقلیم کردستان عراق رفتهاند.
- مهمترین عامل موثر در پیشروی داعش، برخوداری این گروه از کمکهای عناصر نظامی بازمانده از زمان صدام و نیز برخی فرماندهان ارتشی غیر وفادار به دولت عراق بودند.
- حقایق و شواهد میدانی نشان میدهد که تروریست های تکفیری عضو داعش، بر پایه نقشههای از پیش تعیین شده عمل میکردند. عناصر مسلح تروریست توانستند ظرف مدت کوتاهی کنترل شهر تکریت، زادگاه صدام، را به دست بگیرند و به سامرا نیز حمله نمایند. شهر تکریت بدون هیچ گونه درگیری و زد و خوردی از سوی تروریستها اشغال شد. این اتفاق درباره شهرهای بیجی، الداور، سلیمان بیک و توز خرماتو نیز رخ داد.
همه این شهرها در استان صلاحالدین عراق قرار دارند. در واقع سقوط شهر تکریت، نه به دست عناصر اصلی تکفیری، بلکه از سوی نیروهای مسلحی انجام شده که به حزب بعث و همچنین گروههای مسلح وابسته به فرقه نقشبندیه تعلق داشتهاند. (این گروهها به عزتالدوری، معاون صدام وابستگی دارند و در زمان تصرف تکریت نیز در کنار پرچمهای گروه داعش، تصاویر صدام و الدوری را برافراشته بودند).
مجموعه این عوامل، بر وجود عناصر خیانتکار وابسته به صدام در ساختار ارتش عراق و نفوذ سرویسهای جاسوسی کشورهای بیگانه در بدنه نیروهای نظامی این کشور مهر تأیید میزند. از سوی دیگر، این امر نشان میدهد که دلیل اصلی پیشرویهای اولیه تروریستهای تکفیری و غافلگیری دولت عراق در مواجهه با آنها فقط قدرت تهاجمی و مهارت آنها در جنگ روانی که برخی از بنگاههای خبری با هدف بزرگ نمایی قدرت داعش آگاهانه و عدهای از عوام ناآگاهانه به آن دامن میزنند نیست.
مواضع دولت، گروهها و شخصیتهای کشور عراق
- در پی موافقت نکردن پارلمان عراق با اعلام حالت فوقالعاده و اعطای اختیارات ویژه به نخست وزیر عراق، نوری مالکی اعلام کرد با استفاده از قانون سلامت ملی و با حمایتهای مردمی، کشور را از وجود تروریستها پاکسازی کرده و با لبیک شهروندان به فتوای مرجعیت و درخواست ملی با توطئه تروریستی علیه عراق مقابله خواهد کرد. نوری مالکی همچنین برای دفع زودهنگام خطر داعش از آمریکا کمک خواست.
- حضرت آیتالله سیستانی مرجع عاليقدر شيعيان عراق، با صدور فرمان جهاد کفایی مردم و نيروهاي مسلح و امنيتي اين كشور را به دفاع از عراق و مقدسات و مقابله شجاعانه با تروريستها فرا خواند.
- در پی صدور فتوای جهاد کفایی از سوی حضرت آیتالله سیستانی، آیتالله مرتضی قزوینی، سید عمار حکیم رئیس مجلس اعلای اسلامی عراق، آیتالله بشیر نجفی و مقتدا صدر با صدور بیانیههای جداگانه مردم را به دفاع از سرزمین عراق فراخواندند.
- علمای اهل تسنن عراق نیز با صدور بیانیهای بر حمایت و ایستادگی کامل خود در کنار نیروهای امنیتی این کشور علیه تروریستهای داعش تأکید کردند.
- مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان از نیروهای خود درخواست کرد تا از مرزهای اقلیم کردستان، جان و اموال شهروندان دفاع کنند. مسعود بارزانی همچنین در يكم خردادماه پس از دیدار با "رابرت بیکرافت" سفیر آمریکا در عراق و صحبت در بارهی بحران اخیر عراق گفت: هر راهکاری برای حل بحران موجود در عراق باید با در نظر گرفتن واقعیتهای موجود و به طور واقع بینانه اتخاذ شود. بارزانی همچنین در مصاحبه با کریستین امانپور خبرنگار شبکه آمریکایی سی ان ان اظهار داشت عراق با فروپاشی واضح و شفافی روبه رو است و دولت مرکزی بغداد کنترل خود را بر همه چیز از دست داده است.
ما عامل این فروپاشی نیستیم بلکه دیگری، نوری مالکی عامل فروپاشی است و ما نمی توانیم گروگان وضعیت مجهول و نامشخص باشیم. مواضع تامل برانگیز بارزانی، حمایت وزیرخارجه آمریکا از مواضع بارزانی در تشکیل دولتی مستقل و فروش اولین محموله نفتی اقلیم کردستان به اسرائیل گمانههای قبلی در خصوص امکان تجزیه عراق به مناطق مختلف را بیشتر تایید کرد.
مواضع دولتها و شخصیتهای خارجی
- حضرت آیتالله خامنهای: ما با دخالت آمریکا و دیگران در مسائل داخلی عراق بشدت مخالفیم و آن را تأیید نمیکنیم زیرا معتقدیم دولت و ملت عراق و مرجعیت دینی این کشور توانایی تمام کردن این فتنه را دارند و انشاءالله آن را تمام خواهند کرد. رهبر معظم نظام جمهوری اسلامی ایران جنگ حاضر عراق را، جنگ تروریسم با مخالفان تروریسم، جنگ دلبستگان به اهداف امریکا و غرب با طرفداران استقلال ملتها و جنگ انسانیت با بربریت و وحشیگری نامید و افزود دشمنان اسلام امروز بر روی ایجاد جنگهای داخلی میان ملتها سرمایه گذاری کردهاند تا مردم را با عناوین قومی و مذهبی به جان یکدیگر بیاندازند.
- حسن روحانی رئیس جمهور ایران در تماس تلفنی به نوری مالکی نخست وزیر عراق گفته است که تهران همه تلاشهایش را در دو سطح بینالمللی و منطقه ای برای مقابله با تروریسم به کار خواهد گرفت.
رئیس جمهوری ایران همچنین روز چهارشنبه 28/3/93 در جمع مردم لرستان ضمن محکوم کردن اقدامات تروریستی در عراق خطاب به همه ابرقدرتها، دولتهای حامی و تروریستها اعلام کرد: ملت ایران برای حراست از عتبات مقدسه در کشور عراق از هیچ کوششی دریغ نخواهد کرد.
- آیتالله هاشمی رفسنجانی در جریان دیدار با مورای مک کالی، وزیر خارجه نیوزیلند که به تهران سفر کرده بود گفت: ما خواستار مداخله در امور داخلی دیگر کشورها نیستیم و امیدواریم بتوانیم میانجیگران خوبی برای فرونشاندن آتش عراق باشیم.
- حضرت آیتالله مکارم شیرازی: بنده با صراحت عرض مىکنم دفاع از تمامیت عراق مخصوصاً عتبات عالیات بر همه علاقهمندان به اسلام و اهلبیت ـ علیهم السلام ـ به عنوان جهاد فى سبیل الله واجب است و شهیدان این راه به شهداى کربلا مىپیوندند.
-حضرت آیتالله حسین نوری همدانی هم در پیامی خطاب به مردم عراق در مقابله با گروه تکفیری ابراز کرد: تهاجم گروه داعش و بالاخره هر گروهی با مسلمانان مخالف است، تهاجم و حمله به اسلام است و بر مسلمانان واجب است، با تمام قوا و امکانات از اسلام دفاع کنند و مطمئن باشید که پیروزی مسلمانان در هر مرحلهای قطعی و شکست مخالفان اسلام مسلم است.
- جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم و رئیس جامعه المصطفی العالمیه نیز در اطلاعیهای، حمایت قاطعانه خود را از فتوای جهاد آیت الله سیستانی اعلام کردند.
- دارالفتوای مصر عضویت در داعش را حرام اعلام کرد.
- عربستان علیه عراق موضع گرفت و با دخالت در امور داخلی این کشور خواستار تشکیل دولت «وفاق ملی» شد. ترکی الفیصل، رئیس سابق سازمان اطلاعات عربستان در نشست شورای روابط خارجه اتحادیه اروپا در رم اظهار کرد: دولت نوری مالکی، نخست وزیر عراق مسئولیت کنترل تندروها بر بخشهای گستردهای در شمال عراق را بر عهده دارد.
- اوباما اعلام کرد کشورش به منظور مقابله با داعش همه گزینه ها از جمله اقدامات نظامی فوری و محدود را در نظر خواهد گرفت. اوباما همچنین بحران اخیر عراق بدست داعش را ناشی از ضعف رهبری و مدیریت ارتش عراق اعلام کرد و کمک¬های آمریکا به عراق را منوط به اجرای اصلاحات سیاسی در دولت مالکی عنوان کرد. اوباما همچنین در اظهار نظرهای جداگانه کمک به دولت عراق در مبارزه با تروریستها را منوط به استعفای نوری مالکی و تقاضای جمعی گروههای عراقی دانست.
- جیمزکری : به دلیل حساسیت بالای تحولات عراق، باراک اوباما به سرعت تصمیم خواهد گرفت، وقتش رسیده عراق خودش مشکلاتش را حل کند. وزیر خارجه آمریکا: آماده مذاکره با ایران درباره عراق هستیم/ به عراق هواپیمای بدون سرنشین میفرستیم.
- وزرای خارجه کشورهای انگلیس و آلمان با محکوم کردن عملیات تروریستی دولت اسلامی عراق و شامات اعلام کردند، وارد عملیات نظامی نخواهند شد.
- سازمان دیدبان حقوق بشر اعلام کرد زنان استان نینوا در شمال عراق در معرض تجاوز و هتک حرمت از سوی عناصر تروریستی داعش قرار دارند. در این گزارش نسبت به وضعیت زنان استان نینوا هشدار داده شده است.
- "جن ساکی" سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، با اشاره به عکسهای منتشره از سوی داعش در قتل عام عمومی مردم عراق آن را اقدامی هولناک دانسته و اعلام کرد که این تصاویر نشان از خصلت خونخواری تروریستها دارد.
- نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی در جریان مصاحبه ای با شبکه «ان بی سی» گفت: آنچه امروز در خاورمیانه، در عراق و سوریه شاهد آن هستید، خصومتی شدید میان شیعیان افراطی، که در این مورد از سوی ایران هدایت میشوند، و سنیهای تندرو است که رهبری آن ها را القاعده، داعش و دیگران بر عهده دارند».
وی در ادامه، ضمن هشدار به آمریکا برای عدم همکاری با ایران، اظهار داشته: «اکنون هر دو این گروه ها دشمن ایالات متحده هستند و زمانی که دشمنان شما با یکدیگر میجنگند، یکی از آن ها تقویت نکنید؛ هر دو را تضعیف کنید».
فضاسازی رسانههای غربی «دیلی تلگراف، رویتر، وال استریت ژورنال و سی ان ان» در خصوص همکاری ایران و آمریکا در قبال مسائل عراق:
- یکی از مشاوران نوری مالکی نخست وزیر عراق اعلام کرد در صورت عدم حمایت آمریکا از ارتش عراق برای مقابله با گروه تروریستی داعش، دولت بغداد مجبور خواهد بود از ایران کمک نظامی طلب کند.
- شبکه سی ان ان به نقل از یک منبع امنیتی عراقی مدعی شد 500 نیروی نظامی ایرانی به منظور مقابله با تحرکات گروه تروریستی داعش وارد عراق شدهاند. عبداللهیان معاون عربی و آفریقای وزارت امور خارجه کشورمان با تأکید کرد ورود نیروهای نظامی ایران به عراق صحت ندارد.
- احتمال دارد انگلیس نیز در تقویت اقدامات نظامی آمریکا و عراق مشارکت کند زیرا وجود داعش تهدیدی علیه منافع این کشورهاست.
- حسن روحانی رئیس جمهور ایران در تماس تلفنی به نوری مالکی نخست وزیر عراق گفته است که تهران همه تلاش هایش را در دو سطح بین المللی و منطقه ای برای مقابله با تروریسم به کار خواهد گرفت. یک مقام ارشد ایرانی هم به رویترز گفته است تهران می تواند برای نابودی داعش با واشنگتن همکاری کند.
- دولت واشنگتن در پی گفتگوی مستقیم با ایران درباره نحوه مقابله با تهدیدات گروه داعش و نگرانیهای امنیتی در عراق است. وال استریت ژورنال به نقل از مقامات آمریکایی که نخواستند نامشان فاش شود، نوشت: این گفت و گوهای بین ایران و آمریکا برای کمک به دولت عراق احتمالا از هفته جاری آغاز می شود.
رویترز: آمریکا اعلام کرد به منظور مقابله احتمالی با گروه داعش ناو جنگی "یو اس اس جورج بوش" خود را عازم منطقه خلیج فارس کرده است. همچنین برخی منابع از آغاز رایزنی آمریکا با کشورهای عرب منطقه برای حل بحران عراق خبر داده اند.
- علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی با اشاره به برخی اخبار منتشره در رسانههای غربی در خصوص احتمال همکاری ایران و آمریکا در بحران عراق افزود: این موضوعات کارکرد جنگ روانی داشته و کاملاً غیرواقعی است. وی افزود همان گونه که اعلام کردهایم، در صورت درخواست رسمی دولت عراق، موضوع کمک در چهارچوب مقررات بینالمللی را بررسی خواهیم کرد و این روند کاملا دو جانبه بوده و به کشور سومی ارتباط پیدا نمیکند.
در زمینه احتمال همکاری امریکا با ایران از رسانه¬های غربی اخبار متناقضی منتشر شده است. در مقابل ادعای برخی از این رسانه ها مبنی بر تاکید سران امریکا در همکاری با دولت ایران برای حل بحران عراق عدهای نیز هرگونه همکاری را منتفی دانسته و اعلام کردهاند که همان طوری که در گذشته ایران خواستار خروج آمریکا از عراق و گسترش حضور خود در خاورمیانه بوده است اکنون نیز باید مسوولیت کمک به عراق را یک تنه بر دوش بگیرد.
نقش عربستان سعودی در بحران عراق
منابع آگاه از انتقال هزار کامیون اسلحه و مهمات از مرزهای مشترک عربستان و عراق به خاک عراق تنها در 5 روز خبر میدهند. در میان اخبار جدید منابع آگاه از تحولات عراق، علاوه بر حمایت تسلیحاتی رژیم سعودی از جریانهای تکفیری عراق، بر پایه پیگیری ارتباطات بعضی افسران ارتش عراق این واقعیت نیز روشن شده که دخالت مستقیم حکومت عربستان در پرداخت رشوه و خرید این افسران، نقش پررنگی در عقبنشینی و فرار ارتش عراق در مقابل تکفیریها و واگذاری مناطقی از خاک این کشور به آنها داشته است.
بررسیها نشاندهنده انگیزههای مختلف تحرکات سعودیها در عراق است. مقابله با نفوذ ایران در منطقه، یکی از دلایل اصلی عربستان به انجام رفتارهای خصومت¬آمیز در کشورهای گوناگون است و پیشینه طولانی این اقدامات نه تنها به تحریک و همراهی رژیم بعث عراق در زمان صدام در حمله به ایران بازمیگردد، بلکه در آستانه حمله آمریکا به عراق نیز، شاهد بودیم عربستان و اسرائیل تلاش فراوانی کردند تا نوک پیکان حمله را به سوی ایران بازگردانند.
برخی از کارشناسان دلایل پافشاری سعودیها به حمله به ایران در سال 2003 را ترس از استقرار یک حکومت شیعی مشابه ایران در عراق عنوان کردهاند. هزینههای فراوان سعودیها در دومین انتخابات پارلمانی عراق، در حمایت از فهرست العراقیه به رهبری ایاد علاوی نیز نتوانست مانع استمرار نخستوزیری مالکی شود. نگرانی از استقرار سومین دولت بر آمده از انتخابات و البته شیعی در عراق سبب شد تا تلاشها برای عدم استقرار پارلمان و دولت جدید در عراق قوت بگیرد. از منظری دیگر، استقرار حکومت مردمی با اکثریت آراء در قلب خاورمیانه، نشانی آشکار از آغاز تحول در جهان عرب و حرکت کشورهای منطقه به سوی نظامهای مردمسالار بود و بالتبع با واکنش جدیتری از سوی خاندان سعودی مواجه شد.
در همین رابطه، یکی از فرماندهان سابق رژیم بعث درباره تعامل داعش با آمریکا به نقل از عزت ابراهیم الدوری معاون صدام گفته است: ما از طریق عربستان سعودی با آمریکا به توافق رسیدهایم که پس از اینکه عراق در اختیار یاران صدام قرار گرفت، هیچ تروریست تکفیری در عراق نماند تا آمریکاییها هم نگرانی از بابت داعش نداشته باشند.
پشت پرده فعالیت های داعش
به اعتراف یکی از فرماندهان بعثی فعال در جریانات تروریستی در عراق، جریان داعش، صرفاً نمای بیرونی گروههای تروریستی در عراق و سرپوشی برای جریانات اصلی است که در اختیار فرماندهان لشکرهای گارد صدام حسین هستند. وی افزود: افرادی که به داعش موسوم هستند، هماکنون نقش پیشمرگهها را برای فرماندهان لشکرهای سابق صدام بازی میکنند.
این فرمانده بعثی همچنین در خصوص تعامل آینده داعش و حزب بعث گفت: عزت ابراهیم الدوری معاون صدام معتقد بود وقتی کار سران سابق لشکر صدام با آنان تمام شود، آنان را راهی ایران و سوریه خواهند کرد. عزت ابراهیم افزود: نباید نگران آینده داعش در عراق بود. وی همچنین اشاره کرد، طرح عربستان برای عراق، همان طرحی است که در زمان حمله آمریکا به عراق سعودیها به آمریکاییها پیشنهاد کردند. در آن زمان عربستان سعودی به آمریکاییها پیشنهاد داده بود آنان به کنارهگیری صدام و صد تن از عناصر اصلی حکومت صدام رضایت دهند، اما اجازه بدهند که نظام حکومتی بعثی همچنان بماند.
آمریکاییها در آن زمان با این پیشنهاد مخالفت کرده و سرانجام به عراق حملهور شدند. به نظر میرسد، آمریکاییها در روزهای اخیر به صورت مشروط با طرح عربستان سعودی برای به قدرت رساندن عزت ابراهیم الدوری موافقت کرده اند. در این طرح که محور اصلی آن عزت ابراهیم است، عربستان نقش کلیدی دارد.
نقش دراویش نقشبندی و فرمانده بعثی در اشغال موصل
در حالی که تحولات هفتههای اخیر عراق تا اندازه بسیاری تحت تأثیر نام داعش است، گروهی از دراویش که کمتر مورد توجه بودهاند، در ادامه روندی چندساله به مرکز شورش علیه دولت مرکزی عراق تبدیل شدهاند. یکی از رهبران رژیم بعث که همچنان پس از یازده سال از سقوط رژیم بعث متواری است، نقشی پررنگ در این ماجرا دارد. در حالی که تحولات هفتههای اخیر عراق تا اندازه بسیاری تحت تأثیر نام داعش است، گروهی از دراویش که کمتر مورد توجه بودهاند، در ادامه روندی چندساله به مرکز شورش علیه دولت مرکزی عراق تبدیل شدهاند. یکی از رهبران رژیم بعث که همچنان پس از 11 سال از سقوط رژیم بعث متواری است، نقشی پررنگ در این ماجرا دارد.
گروه موسوم به ارتش نقشبندی از سال 2009 به طور جدیتر مورد توجه نیروهای آمریکایی مستقر در عراق قرار گرفت. قدرت این گروه در طریقت صوفیه نقشبندی و نیز یکی از مقامات فراری رژیم بعث یعنی عزت ابراهیم الدوری معاون فراری صدام حسین حاکم مخلوع عراق ریشه دارد. هر چند القاعده و گروههای تکفیری، صوفیها را گروهی مرتد میدانند، اما روابط دو گروه در عراق دوستانه بوده است.
در حالی که برخی بر این باورند که ارتش نقشبندی به وسیله یکی از افسران ارتش بعث به نام عبدالرحمان نقشبندی و در استان دیالی عراق در سال 2003 تشکیل شده است، عدهای دیگر تشکیل آن را به سال 2006 و پس از اعدام صدام حسین مرتبط میدانند. در سال 2009 و در آستانه خروج ارتش آمریکا از عراق، آمریکاییها به این جمعبندی رسیده بودند که ارتش نقشبندی عملا به شاخه نظامی حزب منحله بعث تبدیل شده و شانس زیادی برای جذب افسران سابق ارتش صدام دارد.
عزت ابراهیم الدوری، معاون اول سابق صدام حسین و نایب رئیس شورای موسوم به رهبری انقلاب عراق تا سال ۲۰۰۳ که خود از اعضای فرقه نقشبندیه است، از معدود مقامات برجسته رژیم بعث بوده که هنوز دستگیر نشده است. وی از سال 2006 و پس از اعدام صدام، رهبر حزب بعث به شمار میرود. اخیرا رسانهها خبری را در خصوص مخالفت اضای فرقه نقشبندیه با داعش مخابره کردهاند.
این درگیری در دو سطح قابل بررسی است نخست این که هرکدام از اضلاع قدرت داعش، یعنی عناصر بعثی، فرقه نقشبندیه و تکفیریهای القاعده رویای خلافت و تسلط بر دو گروه دیگر را در سر دارد و از سوی دیگر معرفی اعضای فرقه نقشبندیه به عنوان حامی و شریک داعش در کشتار مظلومانه مردم عراق اعم از شیعه و سنی ضربه هولناکی به وجهه این گروه در عراق خواهد زد و بطور طبیعی انجام برخی عملیاتهای محدود علیه مواضع داعش تا حدودی وجهه از دست رفته این فرقه را نزد افکار عمومی ترمیم خواهد کرد.
سه هفته از تهاجم گروه تکفیری و تروریستی داعش به عراق میگذرد دولت عراق در سایه حمایت نیروهای داخلی اعم از علما و مراجع تشیع و تسنن، عشایر و سازماندهی صدها هزار نفر داوطلب مردمی نبرد با گروه تکفیری داعش را آغاز کرده و توانسته است برخی از مناطق و شهرها را از وجود عناصر این گروه پاک سازی نماید. اما به نظر میرسد دولت عراق تا رسیدن به مرحله ثبات و ایجاد امنیت و آرامش راه دشواری در پیش دارد.
اختلافات حزبی در مجلس برای انتخاب و معرفی دولت جدید، محکوم نکردن فعالیتهای غیر انسانی داعش به عنوان گروهی تروریستی از سوی آمریکا و غرب، حمایت اطلاعاتی و تسلیحاتی داعش از سوی کشورهای منطقه بویژه عربستان، ترکیه و اسرائیل، معرفی این گروه در رسانه ها و افکار عمومی به عنوان مردم انقلابی و معارض دولت و مواضع جدایی طلبانه حکومت اقلیم کردستان عراق موانعی هستند که دولت عراق با آن روبهرو است.
تحلیلگران سیاسی نیز سکوت غرب در مقابل جنایات ضد بشری داعش، بهانهجویی و مانع تراشی برای کمک به دولت عراق را ناشی از سیاستهای پنهان آمریکا در طرح خاورمیانه بزرگ میدانند. بر اساس این طرح آمریکا، چهار موضوع توسعه ناامنی و گسترش بحران قومی و مذهبی- سقوط دولت نوری مالکی- تجزیه عراق به سه منطقه شیعی، سنی و کردی و تضعیف آن چه را که آنان هژمونی ایران بر خاورمیانه مینامند به طور همزمان دنبال میکند.
آنچه مسلم است کشور عراق از ظرفیتها و امکانات لازم برای گذشتن از این مرحله حساسس را برخوردار است اما شکل نگرفتن ائتلاف بین المللی در محکومیت اقدامات تروریستی داعش و عدم حمایت ا طلاعاتی و تسلیحاتی از عراق بویژه در بخش هوایی ممکن است این کشور را درگیر جنگی طولانی و فرسایشی نماید. جنگی که سایر کشورهای منطقه حتی حامیان گروه تکفیری و تروریستی داعش نیز از گزند آن در امان نخواهند ماند.
منابع و ماخذ
اخبار ساعت 14و 21شبکه یک جمهوری اسلامی ایران
اخبار شبکه بین¬المللی خبر
اخبار شبکه خبری CNN
سایت خبری و تحلیلی تابناک
سایت خبری تحلیلی عصر ایران
خبرگزاری مهر
ویکیپدیا
جام جم آنلاین
خبرگزاری بولتن نیوز
خبرگزاری قطره
پایگاه اطلاعرسانی دفتر مقام معظم رهبری
خبرگزاری ایرنا
گردآوري و تدوين: ناصر رومياني
مسوول بسيج دانشجويي دانشكده پرستاري پلدختر
دیدگاهها