این روز‌ها سازمان جهانی بهداشت که طی ۲ سال گذشته به واسطه جایگاه محوری آن در مقابله با همه‌گیری کرونا و حواشی پیرامون آن، خبرسازترین سازمان تخصصی بین‌المللی در سطح جهانی بوده است، اکنون در میانه جدال با همه‌گیری کرونا دست به ابتکاری مهم‌زده است که می‌تواند به هماهنگی بیشتر مدیریت بین‌المللی جهت مقابله با این همه‌گیری را رقم زد و آن آغاز فرآیند بررسی تدوین یک موافقتنامه جهانشمول برای آمادگی و مقابله با همه‌گیری‌ها در آینده است.
در این خصوص، در تاریخ ۳۱ می۲۰۲۱، مجمع جهانی بهداشت مصوبه‌ای را برای تاسیس یک کارگروه بین الدولی جهت شروع مذاکرت برای ارزیابی فایده‌مندی یا ضرورت انعقاد معاهده بین‌المللی مقابله با همه‌گیری، صادر کرد که آغاز رسمی فرآیندی است که حامیان آن‌امیدوارند منتج به تدوین یک سند لازم الاتباع حقوقی بین‌المللی در زمینه آمادگی و مقابله با همه‌گیری‌ها در آینده شود. با وجود این، بخش قابل توجهی از دولت‌ها همچنان با شک و تردید به اصل موضوع می‌نگرند و معتقدند هر ابتکاری که باعث انحراف توجهات و منابع از مقابله موثر با همه‌گیری فعلی کرونا شود، اقدامی ناسنجیده و غیرمفید است.پیش از این نیز، دکتر نمکی در نشست وزرای منطقه مدیترانه شرقی بر لزوم پیمان بین‌المللی برای مقابله با همه‌گیری کرونا تاکید کرد و گفت: جهان شاهد پویایی بی‌سابقه‌ای با بیماری همه گیر کووید-۱۹ می‌باشد که بر اهمیت سیستم‌های نظارتی شفاف و کاملاً یکپارچه، اشتراک داده‌ها، همکاری بین بخشی، پروتکل‌های مرزی و سازوکار‌های جهانی برای تأمین عدالت در دسترسی به دارو‌ها، واکسن‌ها، APIها، تشخیص‌های پیشرفته مانند NGS، تجهیزات پزشکی و مواد مصرفی تأکید می‌نماید.
هیچ کس نیاز و یا حداقل سودمندی تقویت همکاری بین‌المللی برای پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های همه گیر را مانند همه‌گیری کووید زیر سوال نمی‌برد. بنابراین، ما باید از این حرکت بی‌سابقه برای تجهیز جهان به دستگاه‌های بهتر استفاده کنیم تا از یک فاجعه مشابه دیگر که امروز شاهد آن هستیم، جلوگیری کنیم.
از سویی دیگر، یک پیمان بین‌المللی برای رسیدگی بهتر در زمینه بیماری‌های همه گیر در آینده باید رسالت خود را بر اساس بحث \"انسانی\" قرار دهد. همبستگی و همدلی انسانی هسته اصلی تلاش جمعی ما برای تسکین درد و رنجی است که توسط بیماری‌های واگیر بر ما وارد شده است. یک پیمان بین‌المللی با هدف افزایش همکاری و هماهنگی جمعی برای پاسخگویی به بیماری‌های همه گیر، نمی‌تواند تأثیرات بسیار منفی اقدامات یک جانبه قهرآمیز بر همکاری موثر بین‌المللی و همچنین عملکرد طبیعی کشور‌های هدف را در خدمت‌رسانی به جمعیت آسیب دیده خود نادیده بگیرد.
اما پرسش اساسی این است که آیا در شرایطی که کشور‌های اروپایی و غربی چندین برابر میزان نیاز خود اقدام به سفارش واکسن کرونا نموده‌اند و نیمی از جهان حتی موفق به واکسیناسیون بخش اندکی از جمعیت خود نشده است، طرح تدوین یک معاهده حقوقی نوعی فرار رو به جلو برای‌شانه خالی کردن از مسئولیت و لاپوشانی رویکرد غیراخلاقی جهان توسعه یافته نیست؟
با وجود این، طراحان‌ایده تدوین معاهده جهانشمول معتقدند از قضا همین اکنون زمان مناسب برای طرح و تدوین چنین سندی است چراکه همگان نسبت به نقاط ضعف و قوت نظام موجود بهداشت جهانی برای پیشگیری و مقابله با همه‌گیری آگاه شده و ضرورت چاره‌اندیشی برای بهبود وضعیت را درک می‌کنند.
اما واقعیت این است که این استدلال کلی نتوانسته است بسیاری از ناظران امر را قانع کند. بسیاری از کشور‌ها ترجیح می‌دهند تمرکز و توان خود را برای کنترل چالش موجود صرف کنند. از سوی دیگر، تعداد قابل توجهی از بازیگران مهم عرصه بین‌المللی نسبت به قصد و نیت واقعی طراحان‌ایده تدوین معاهده جهانی تردید دارند. گفته می‌شود برخی طرف‌های اثرگذار از جمله چین، روسیه، هند، برزیل اقبال چندانی برای تدوین این معاهده نشان نداده‌اند اگرچه بنا به ملاحظات سیاسی مخالفت صریحی هم با آن ابراز نکرده‌اند. اکنون باید منتطر ماند و دید بحث‌ها در مورد این موضوع در چارچوب سازمان جهانی بهداشت به چه سمت و سویی خواهد.
مریم غفاری/ کارشناس رسانه
کلیک کنید
