یادداشت ارسالی:
امروزه در برخی مدارس با دانش‌آموزانی مواجه می‌شویم که انگیزه‌ای برای ادامه تحصیل، درس خواندن و یا حتی حضور در مدرسه ندارند. این دانش‌آموزان که آینده را برای خودشان مبهم و خاکستری ترسیم می‌کنند ، نه تنها به مقوله درس و تحصیلی علاقه‌ای از خود بروز نیم دهند، بلکه نسبت به مسائل اجتماعی، فرهنگی و حتی سلامت خود نیز بی‌توجه هستند و نشانه‌هایی از افسردگی و انزوا در آن‌ها عیان است.
در چنین شرایطی ایجاد انگیزه قبل از اتخاذ هر تصمیمی مهمترین راهکار در کمک به چنین دانش‌آموزانی است. یعنی معلم باید این توانایی را داشته باشد با ایجاد انگیزه و‌امید در دانش‌آموزان در گام اول آن‌ها را از بحران و چالشی که در دام آن گرفتار شده‌اند، نجات دهد و در قدم‌های بعدی نسبت به علاقه‌مند ساختن آن‌ها به درس و مدرسه یا مهارت‌های دیگر و کشف استعداد‌های ذاتی آن‌ها تلاش کند.در حقیقت انگیزه تأثیر مستقیمی روی تلاش برای رسیدن به اهداف مشخص دارد و اگر فرد انگیزه و انرژی کافی برای ادامه زندگی نداشته باشد، تلاش برای شناسایی استعداد و نشان دادن مسیر تحول و... بی‌فایده است. این انگیزه است که اهداف مشخصی را ترسیم می‌کند و افراد را وادار می‌کند برای رسیدن به آن تلاش کنند. بنابراین انگیزه روی انتخاب‌هایی که دانش‌آموزان می‌کنند تأثیر می‌گذارد. به عنوان مثال این هنر انگیزه است که دانش‌آموز با وجود خستگی شدید از استراحت یا خواب بعد از ظهر صرف نظر کرده و در کلاس فیزیک، یا زبان و یا فوتسال شرکت می‌کند و یا تا پاسی از شب بیدار می‌ماند خط تمرین می‌کند یا مسائل ریاضی را حل می‌کند.
به لحاظ روانشناسی انگیزه به معنای میل و رغبتی است که انسان را وادار به انجام دادن یا انجام ندادن کاری می‌کند. محققان به طور کلی انگیزه را به دو دستۀ درونی و بیرونی تقسیم می‌کنند.
انگیزۀ درونی، میل و اشتیاق برای انجام کاری است که حتی بدون وجود پاداش بیرونی، برای شخص، بسیار ارزشمند یا لذت‌بحش است. اما انگیزۀ بیرونی تمایل به انجام کاری است که نتیجه یا پاداش خاصی را برای شخص به ارمغان می‌آورد.
انگیزۀ یادگیری در دانش‌آموزان، به معنای تمایل درونی آن‌ها برای مشارکتِ طولانی مدت و با کیفیت، در فرآیند یادگیری، و متعهد ماندن به این فرآیند است.
این تمایل می‌تواند ناشی از انگیزه‌های درونی یا منابع بیرونی باشد.
برای مثال برخی دانش‌آموزان تکالیف خود را صرفاً به دلیل حس خوبی که یادگیری یا تکمیل کردن تکالیف برای آن‌ها ایجاد می‌کند، انجام می‌دهند (انگیزۀ درونی). اما برخی دیگر، با هدف دریافت پاداش، تأیید شدن توسط معلم یا اجتناب از جریمه شدن، وظایف خود را انجام می‌دهند (انگیزۀ بیرونی)
هنر معلم ایجاد تناسب بین انگیزه‌های درونی و بیرونی است. هر گاه معلم بتواند با ظرأفت و توانمندی که دارد از دانش‌آموزان خود شناخت کافی به دست بیاورد و انگیزه‌های درونی و برونی آن‌ها را توامان برانگیزاند، قطعاً دانش‌آموزان در انتخاب و طی مسیر با چالش‌های کمتری مواجه خواهند شد.
شایان ذکر است این تنها شناخت و تلاش معلم برای ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان کافی نیست و مقولات زیادی در ایجاد انگیزه مؤثرندو. باور‌ها و عقاید دانش‌آموزان، رفتار والدین و محیطی که دانش‌آموز در آن رشد کرده، باور‌های معلمان در مورد آموزش و یادگیری و انتظاراتی که از دانش‌آموزان خود دارند، نحوه و مراحل رشد دانش‌آموزان و بسیاری شرایط محیطی، روانی، اجتماعی و... بر میزان یا حتی شکل‌گیری انگیزه در دانش‌آموزان مؤثر هستند. اما نقش معلم با توجه به اعتمادی که بین دانش‌آموز و معلم وجود دارد، بسیاری حیاتی و تأثیرگذار است.
تحقیقات نشان داده است که هر چقدر راهکار‌ها، نصایح و استراتژی‌های آموزشیِ – کاربردی معلمان، با سبک زندگی تحصیلی و توانمندی‌های یادگیری دانش‌آموز مطابقت بیشتری داشته باشد انگیزۀ دانش‌آموز برای یادگیری بیشتر می‌شود و مطالب را بهتر یاد می‌گیرد.
بنابراین هر معلمی باید بتواند سبک یادگیری را در دانش‌آموز خود شناسایی کند و راهکار‌های مناسبی را در آموزش‌ها و طرح درس خود بگنجاند. آشنایی با سبک‌های مختلف یادگیری به معلمان و اساتید کمک می‌کند تا از روش‌های مناسب‌تری برای آموزش به دانش‌آموز خود استفاده کنند و انگیزه بیشتری در آن‌ها در ایجاد کنند.
ناگفته نماند تمام هدف آموزش و پرورش ایجاد شرایط مناسب برای درس خواندن دانش‌آموزان نیست و گاهی معلم می‌تواند با به دست آوردن شناخت کافی از دانش‌آموز موفق به کشف سایر استعداد‌های درونی دانش‌آموز شود. مهارت‌های خوشنویسی، نقاشی، ورزشی، آوایی، نگارشی و نویسندگی، فن بیان و... برخی از استعدا‌هایی هستند که پرورش آن‌ها باعث رشد دانش‌آموزان رد مسیرهیا نوین می‌شود.
در پایان باید اشاره کرد شیوه‌های متعددی برای ایجاد در دانش‌آموزان به کار برده می‌شود که تشویق، حق انتخاب، انتخاب تکلیف مناسب، تشویق دانش‌آموزان به کار گروهی، تحقیق راجع به موضوعات مختلف، شناخت روحیات و ویژگی‌های دانش‌آموزان، توضیح در خصوص ضرورت درس‌های ارائه شده، ایجاد فضای شاد در مدارس، گرد‌آوری نظرات دانش‌آموزان، توجه به حالات روحی و روانی دانش‌آموزان و... برخی از راهکار‌های کاربردی در ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان محسوب میشوند.
به قلم: عبداله سید کتولی
کلیک کنید
دیدگاه‌ها