در سرزمین کهن ایران در طول قرن‌های متمادی، جریان‌های ادبی متعددی شکل گرفته است که به واقع روح ادبیات ما را تشکیل داده‌اند.
این جریان‌ها که گاه درحوزه‌ی شعر و گاهی درحوزه‌ی داستان و حتی نثر تولد یافته‌اند هر کدام به فراخور شرایط زمانی و مکانی و نیاز آن مقطع فرهنگ و ادب ما ایجاد شده‌اند.
در دوران معاصر تنوع جریان‌های ادبی و نوظهور بسیار انبوه میباشد یکی از این جریان‌های پویا "شعر پریسکه " متشکل از حداکثر 4 بند یا فصل میباشد که در قالب‌های سپید و نیمایی سروده شده و در صورت امکان شاعر می‌تواند در یک فصل شعر را شروع و پایان دهد که بر خلاف "هایکو" هیچ گونه محدودیت محتوایی ندارد .
این قالب نوظهور که تاکید فراوانی بر تصویر‌سازی، ایهام‌افکنی و وادار کردن مخاطب به فکر در مورد موضوع مطرح شده را دارد بر اساس فرهنگ ایرانی اسلامی در راستای سامان‌دهی به شعر کوتاه فارسی و در جهت جلوگیری از ورود عرفان‌های نوظهور با ابزار شعر و ادبیات به ویژه توسط شعر نامانوس "هایکو" که برگرفته از تعالیم بودیسم میباشد شکل گرفته‌است.
"پریسکه" می‌تواند مقفاهم باشد به‌شرط آن که فصل‌ها تساوی عروضی نداشته و به عنوان تک‌بیتی کلاسیک محسوب نشود .
"پریسکه" واژه‌ای ایرانی و اصیل از زبان فارسی میانه و به معنی جرقه‌ی آتش است که هم اکنون در چند استان کشور به لهجه‌ها و گویش‌های مختلف بکار می‌رود.
"پریسکه" باید ذهن مخاطب را به تقلا و تامل وادار نماید و شاید تنها قالبی باشد که مشارکت شاعر و مخاطب را در سرایش می‌طلبد و بخش مهم شعر در ذهن مخاطب متولد می‌شود.
"پریسکه" جوانه‌هایی است که با ریشه‌ی خود زنده‌است و با توجه به این موضوع باید سعی داشت از مفاهیم گذشته نهایت استفاده را ببریم منتهی در زبان و قالبی جدید .
سابقه شعر کوتاه در ایران به پیش از اسلام بر می‌گردد، شعرهای هجایی با درون‌مایه آیینی که مهم‌ترین آنها شعر خسروانی میباشد.
پس از ورود اسلام و بر چیده‌شدن دربار شاهان ایرانی بخش عظیمی از زبان و شعر و هنر مختص شاهان و درباریان، درسطح جوامع پایین‌تر وارد شد و حیات تازه‌ای یافت.
شعر کوتاه از دیر باز جزءای از فرهنگ و حافظه‌ی اقوام و مناطق مختلف ایران بوده‌است که مردم این مناطق با زمزه‌های مستمر و روزانه خود، درغم‌ها وشادی‌ها، آنها را واگویه می‌کردند.
به عنوان مثال:
در مناطق بلوچستان شعر لیکوی ده‌هجایی
درجنوب کرمان شعرلیکوی 5 هجایی
در ایل قشقایی شعر آسناک
در لرستان شعر چل‌سرو
در کردستان شعر سیاه چمانه
پریسکه نام آینده شعر ایران است و ظرفیت بالایی در اختیار ما گذاشته‌است کما اینکه می‌توانیم از تجربه قالب‌های سنتی مثل رباعی و دوبیتی کمال بهره را ببریم. امروزه در ادبیات با امکانات گسترده‌ای که در اختیار داریم و با وجود این نوع قالب‌ها شعر گفتن دشوار نمی‌باشد .
متاسفانه شعر کوتاه در گذشته شناسنامه و مشخصه خاصی نداشت و ما منظور از شعر کوتاه را متوجه نمی‌شدیم که مثلا چند سطر می‌تواند باشد یا درچه سبک و قالبی باید سروده شود" عملا قاعده و قانونی مشخص نداشت " .
شاعر نوپرداز معاصر "علیرضابهرهی" بنیانگذار این قالب در سال 1391 به دلیل آشنایی و شناخت با ادبیات کشور و ادبیات معاصر جهان و با در نظر گرفتن توان و ظرفیت شعر کوتاه ایرانی و پس از تحقیقات چندساله موفق به ایجاد این قالب جدید شد. هر چند این قالب با مشکلات و کشمکش‌هایی رو به رو بود، اما خوش‌بختانه ظرف مدت کوتاهی جایگاه ویژه‌ای در ادبیات کشور باز نمود به طوری‌که در حال حاضر شعر پریسکه در چند کشور وارد شده و روز به روز در حال گسترش میباشد و انجمن‌های خودجوشی ایجاد شده‌است و حتی با زبان‌های غیر فارسی و صرفا بر اساس قوانین پریسکه به سرایش شعر می‌پردازند .تاکنون چندین همایش ملی و منطقه‌ای در خصوص شعر پریسکه برگزار گردیده که با استقبال بی‌سابقه‌ای روبرو بوده است. نهایتا در پریسکه و یا هر قالب دیگری واژه‌هایی که در شعر بکار می‌بریم باید قابل لمس و موجز بوده و از مستقیم‌گویی دوری کرد. چنان‌که بخش عمده شعر در ذهن شاعر به بلوغ نهایی برسد.
در این قالب نیز باید قواعد عام شعر (زبان، معنی، خیال، آهنگ و فرم )به طور کامل و در بهترین شکل ممکن رعایت شود .
پریسکه سرشار از رمز و جرقه هایی‌است که باعث می‌شود مخاطب در اندیشه خود شعر را به بلوغ کامل برساند (مشارکت شاعر با مخاطب در سرایش) اهم آن‌است که در شعر نباید اسیر زبان شد بلکه زبان باید اسیر شاعر و در اختیار او در جهت ایجاد ساختاری شاعرانه و زیبا باشد.
پریسکه همان‌طور که از معنای آن پیداست می‌تواند در آن واحد در ذهن مخاطب نفوذ کند و به همین خاطر به خوبی مورد پذیرش قرار گرفت . امروزه نه مخاطب حوصله و فرصتی برای شنیدن دارد و نه خود شاعر حوصله ی زیاده گویی .
این واقعیت دنیای امروز است که شاعر باید به حدی از اعجاز برسد که در حداقل کلمات که بکار می‌برد بیشترین تاثیر‌گذاری را در ذهن مخاطب داشته باشد. بنابراین یکی از الزامات پریسکه (سهل الهضم وسهل الحفظ)بودن است.
اعجاز مهم‌ترین رکن در پریسکه است. کلمات باید فشرده و دقیق باشند و اختصار و اقتصاد کلمه کاملا" رعایت گردد و با کمترین کلمات کشفی در شعر ایجاد کنیم. بهتر است به علت کوتاهی در عرصه‌ی پریسکه از هر واژه‌ای حتی الامکان یکبار استفاده شود و مهمتر آنکه می‌بایست در هر فصل در صورت نیاز حداکثر یک فعل بکار برده‌شود " هر چند در هر قالبی استثناعاتی وجود دارد".
به دلیل اغنای ذهنی و روحی مخاطب توسط پریسکه ، کتب پریسکه درکمترین زمان نایاب و یا تجدید چاپ می شوند.
در نهایت پریسکه روح ادبیات معاصر ایران است. به معزل تطویل در شعر معاصر پایان داد و روح تازه‌ای در ادبیات ایران دمید سالها جای خالی پریسکه احساس می‌شد و خلاء قالب جدید شعر کوتاه در زبان امروز محسوس بود که پریسکه به خوبی این خلاء را پر کرد و به جرات می‌توان گفت پریسکه معجزه‌ی ادبیات معاصر ایران بود که در ظرف مدت چند ماه نه تنها در ایران بلکه در چند کشور همسایه آن هم به زبان‌ها و لهجه‌های مختلف از جمله(کردی، ترکی، عربی، ارمنی، فارسی دری وارد و .....) گسترش یافت.
"علیرضا بهرهی" شاعر و محقق جوان اما کوشا و پرتلاش توانست، ظرف چند ماه فعالیت اولیه، شعر پریسکه را در حافظه‌ی ادبیات ایران کهن مانده‌گار نماید.
سالها جا دارد تا جامعه‌ی ادبی ایران به شکل کامل به اهمیت کار این شاعر معاصر واقف شود .
به گفته‌ی ایشان :
در پریسکه باید یک جهان را در یک نگاه خلاصه کرد .
دو نمونه پریسکه زیبا:
نیلوفری که روی مرداب را پوشانده‌است
انتقام
تمام گلهای لگد شده را می‌گیرد
(علی رضابهرهی)
شهر مرا بردند
عاج چکمه‌های چند سرباز
حالا شهر من غباری شده‌است
روی عینک دموکراسی
(شاه‌ولی صبوری بامیان افغانستان)
امید است جوانان فرهیخته ما به جای تقلید از شعر شعرای خارجی و کپی‌برداری مفهومی از ترجمه شعرهایی از قبیل هایکو که هیچ سنخیت ساختاری و فرهنگی با کشور ما ندارند با سرایش و خلق پریسکه‌های زیبا در گسترش این شعر کوتاه ایرانی کوشا باشند.
کلیک کنید
دیدگاه‌ها
دوست خوبم جناب بهرهی این موفقیت دوچندان برای ایران است .بلکه صد چندان برای قوم با تمدن لر میباشد
ما وارث فرهنگ چندهزارساله هستیم.
انعکاس قالب شعرجدیدپریسکه شعرامروز
که توسط خانوم راز در سایت خبری یافته به تصویرکشیده شده است رابه ایشان وخانواده یافته وپریسکه سرایان تبریک می گویم.
ممنون خانوم راز
از مسولین خبرگزاری یافته هم متشکریم .مانا باشید.