اکثر ساختمانهای بلند مرتبه و پر جمعیت بلحاظ فنی غیر ایمن بوده و هیچگونه تدبیری بمنظور خروج اضطراری و تخلیه بموقع در کمترین زمان ممکن از طریق پله فرار، تونل زیرزمینی اندیشیده نشده است.

 

♦ ما اکثر العبر و اقل الاعتبار

امام علی (ع) می فرمایند: پندها فراوان است، پند گیرندگان اندک اند

ضمن عرض تسلیت شهادت و جان باختن جمعی از آتش نشانان فداکار و هموطنان عزیز در حادثه ساختمان پلاسکو، احتراماً گزارش تحلیل فنی ذیل برحسب وظیفه و بواسطه تخصص و تجربه کاری بعنوان کارشناس ارشد سازه و دانشجوی دکتری زلزله و معاون فنی و مهندسی مجلس شورای اسلامی تقدیم می گردد.

این گزارش بدور از پرداختن به حواشی نکات قابل تأمل در فرو ریختن ساختمان پلاسکو بمنظور امکان ریشه یابی و دستیابی صحیح به علل وقوع حریق علل فنی و غیرفنی دخیل در انهدام آنی ساختمان پلاسکو منتشر می شود. امید است تا این گزارش در اتخاذ تصمیم اساسی مؤثر مقاوم سازی بناها و زنگ هشداری جدی برای پیشگیری از بروز حوادث مشابه و رسیدن به حداقل میزان خسارت جانی و مادی و روانی باشد.

 

زمان احداث ساختمان از سال 1339 شروع وتا 1341 به طول انجامید که از زمان بهره برداری تا کنون قریب به 54 سال از قدمت ساختمان می گذرد(عمر مفید ساختمان در ایران حدود 50 سال می باشد).

ساختمان مذکور بعنوان اولین ساختمان مرتفع ایران با اسکلت فلزی و پلان C- شکل و با هدف کاربری اداری تجاری در زیر بنایی به مساحت 29000مترمربع و در 17 طبقه بنا گردید(ساختمان قابلیت کاربری کارگاهی را نداشته که متاسفانه در طول زمان اکثر واحدهای صنفی تبدیل به کار گاه گردید و بار غیر مجاز از جمله حدود 50 گاو صندوق گاوصندوقهای 5 تنی ، دستگاههای دوخت و....را بر ساختمان تحمیل نمودند.

 

زمان شروع اتش سوزی در ساعت 59/7 صبحگاه روز پنجشنبه 30 دی ماه 1395 و بنا به اطلاعات واصله از منابع محلی در طبقه 10 و به علت نشت کپسول گاز و اتصال برق در یکی از واحد صنفی در ضلع جنوبی ثبت گردیده است.

زمان حضور اتش نشانان ساعت 02/8با ظرفیت 15 تانکر و 200 آتش نشان از کلیه مناطق تهران ثبت گردیده است.

فرو ریختن اول آوار (50/10) فرو ریختن دوم (22/11) از داخل ساختمان (غیر قابل روئیت ) تا زمان تخریب کامل ساختمان (30/11) از خارج ساختمان (قابل روئیت ) در سه مرحله به مدت 40 دقیقه بطول انجامید.

 

√ ساختمان مجهز به سیستم ایمنی اعلام یا اطفاء حریق مجهز و یا شیرهای اب فشار قوی جهت اطفاء نبوده است.

√ سیستم برق رسانی واحدها کاملا دارای زیر ساخت فرسوده و غیر ایمن و گاها استفاده برق از پشت کنتور گزارش گردیده است.

√ بنا به اظهار برخی از مالکین کپسول های موجود شارژ نداشته و قابل استفاده نبوده است.

√ سیستم گرمایش بصورت شوفاژ و با استفاده از موتورخانه و سوخت گازوئیل به ظرفیت 17000 لیتر ثبت گردیده است.

 

√ بی شک تنها قدیمی بودن ساختمان نمی تواند دلیل اصلی تخریب باشد.

√ فولاد ساختمان علیرغم مقاومت و شکل پذیری مناسب در دمای بالا به شدت دچار افت مقاومت گردیده. لازم به ذکر است که فولاد ساختمانی بیش از 50 درصد مقاومت اولیه(توان بارپذیری) خود را تا دمای 600 درجه سانتی گراد از دست می دهد.

√ وجود حجم بسیار، وسیع پوشاک با قابلیت بالای اشتعال سرعت زیادی در روند اتش سوزی و افزایش درجه حرارت بین 200 تا 600 درجه و در نهایت موجب حرارت دیدگی، ستونها دچار کمانش خزشی(Creep Bucling) گردید که پس از ان سازه های فوقانی در وضعیت گسیختگی و ناپایداری قرار گرفت و بدلیل عدم تحمل بار طبقات فوقانی و از دست دادن ظرفیت تحمل بار ستونها و ایجاد تنش و اعوجاج تیرها به یکباره بصورت ضربه عمودبرروی طبقات پایینی وارد و در ترتیب زنجیره ای از ضربات و تخریب دومینو وار با نرخهای افزاینده و بصورت درون ریز انهدام کامل ساختمان را فراهم آورد.

√ ذکر این نکته مهم است که طی سالهای اخیر استفاده از مواد ضد اتش برروی سطوح ستونها و تیرها می تواند کمک قابل توجهی در افزایش مقاومت فولاد در برابر اتش نمایید.

√ استفاده حجم زیادی از آب با فشار و در زمان زیاد می تواند تاثیر زیادی در سنگین نمودن وزن ساختمان و فرو ریختن مصالح ساختمانی ایجاد نمایید.

 

√ اکثر ساختمانهای بلند مرتبه و پر جمعیت بلحاظ فنی غیر ایمن بوده و هیچگونه تدبیری بمنظور خروج اضطراری و تخلیه بموقع در کمترین زمان ممکن از طریق پله فرار، تونل زیرزمینی اندیشیده نشده است.

 

√ روند حادثه گواه برآن دارد که مدیریت بحران و میدانی در کنترل و هدایت عملیات دچار ضعف بوده و هیچ سازو کار مناسبی را برای عکس العمل بموقع در این حجم حادثه و یا حجم وسیع تر را ندارد.

 

√ عدم اگاهی از وضعیت ساختمان و نداشتن اطلاعات مربوط به ساختمان در بانک اطلاعاتی یا شناسنامه موجب سرگردانی نیروهای عمل کننده در حداقل زمان ممکن می گردد.

 

√ ضعف شدید امکانات اتش نشانی از جمله نردبانهایی با دکل های بسیار مرتفع، عدم مهارت و آمادگی می تواند در روند مهار بحران و حادثه تاثیرگذار باشد.

انتخاب: سید ضیاء الدین کاظمی دینان، معاون فنی و مهندسی مجلس شورای اسلامی