خوانندهی نامدار موسیقی لرستان گفت: «هو» به معنای خوب، برجسته و نیکو است؛ و «ره» یا «راه» نیز به معنای آواز و نغمه؛ از این رو «هوره» میشود نغمهی خوب، آواز برتر و نغمهی برجسته.
به گزارش پایگاه خبری یافته به نقل از ايرنا، استاد ایرج رحمانپور، روز شنبه در نشست تخصصی سومین روز از جشنوارهی موسیقی نواحی آینهدار، دربارهی ریشههای واژگانی و خاستگاهی نغمههای آوازی «هوره» و «مور» (مویه) در موسیقی منطقهی لرستان و حوزهی زاگرس سخنرانی کرد.
این شاعر و موسیقیدان با توضیح دربارهی مفهومها و اصطلاحهایی که به نادرستی تعریف شده است، گفت: در منطقهی لرستان به بازی کردن میگوییم «باختن». ساختِ این «باختن» درست مانند «فرهیخته» است؛ «فرهیخته» از پرهیزیدن (فرهیزیدن) ساخته شده که اول «پرهیخته» بوده و بعد، شده است «فرهیخته»، یعنی بسیار پرهیزگار.
وی ادامه داد: متأسفانه شرایط امروز بهگونهای شده است که گویی هرچه با پدیدهها و مفهومهای فرهنگی، زبانی و تاریخی، پیچیدهتر برخورد کنیم، علمیتر خواهد بود؛ در حالی که این طور نیست و باید این مسائل را به سادگی، همچنان که هستند، تعریف و تفسیر کرد.
رحمان پور گفت: در لرستان، فعلی داریم به نام «چِر»؛ ما نمیگوییم «بخوان» یا «آواز بخوان»، به جایش میگوییم «بِچِر». این «چِر» همان سرود است که «چِر» تبدیل به «سر» شده و از آن، «سرود» و «سرودن» گرفته شده است.
خوانندهی نامدار قوم لُر با مثال دیگری این بحث را پی گرفت و گفت: «دنگ» را ما لُرها به معنای «آواز خواندن» به کار میبریم و «دنگر» را به معنای خواننده؛ و اگر دقت کنیم در مییابیم که این، درست همان «سانگ» (خواندن) و «سانگر» (خواننده) زبان انگلیسی است. این «دنگ» یا «خواندن» را هم مانی و هم مزدک به کار بردهاند و آن را نیرویی خدایی دانستهاند.
وی افزود: این را نیز باید بگویم که مزدک و مانی، خود نیز از موسیقیدانان عهد ساسانی بودهاند. البته باربد به باور من نام یک شخص خاص نبوده؛ بلکه به طور کلی به نوازندههای دربار ساسانی «باربد» میگفتهاند. مانی بهنوعی از خوانندگی اشاره کرده که بسیار شبیه به «هوره» ها و «مور» های موجود در موسیقی لرستان است.
این پژوهشگر موسیقی محلی ایران با اشاره به ارتباط دیرپای زبان و نغمه گفت: زبان، دوقلو و همزاد آواها و نغمهها است. گویش لُری و گویشهای منطقهی غرب ایران، بازمانده از زبان «پهلوی» است؛ و از اینرو، میتوان گفت که نغمهها و آواهای امروزه موجود در مناطق غربی ایران نیز بازماندههایی از همان روزگار زبان پهلوی است.
رحمان پور گفت: واژهی دیگری که باید به معنای آن پرداخت، «راه» است که در ادب فارسی در معنای «نغمه» و «نوا» و «آهنگ» بهکاررفته. حافظ میگوید: «راهی بزن که آهی بر ساز آن توان زد». «هوره» یا «هوراه»، ترکیبی است از «هو» و «راه». در زبان پهلوی، «هو» به معنای «خوب» و «نیکو» است؛ مانند «هوبخت»(خوشبخت). در لریِ امروز نیز کسی را که در کاری مهارت پیدا کند، میگویند «هوکاره»، یعنی کسی که کار را خوب فراگرفته است.
خوانندهی آلبوم «وانو» ادامه داد: پس بر مبنای آنچه گفته شد، میتوان گفت که «هو» به معنای خوب، برجسته و نیکو است؛ و «ره» یا «راه» نیز به معنای آواز و نغمه. از این رو «هوره» میشود نغمهی خوب، آواز برتر و نغمهی برجسته.
وی گفت: دربارهی تقسیمبندی دستگاههای موسیقی ایرانی صحبتهای بسیاری شده است؛ در روزگاران گذشته (پیش از اسلام) موسیقی ایرانی را بر اساس هفت روز هفته تقسیمبندی کردند. سپس بر اساس 12 ماه سال این تقسیمبندی را انجام دادند که سرانجام در صدسال اخیر این تقسیمبندی منجر شد به نامگذاری هفتدستگاه سهگاه، چهارگاه، راستپنجگاه، شور، دشتی، همایون و نوا.
رحمان پور افزود: بسیاری «ماهور» را «ماه و خورشید» معنا کردهاند، درحالیکه اینطور نیست. در تقسیمبندی موسیقی ایرانی بر مبنای هفت روز هفته، دستگاهی بوده به نام «مادارُستان»؛ و در تقسیمبندی 12 بخشی نیز دستگاهی بوده به نام مادزُسپان. از طرفی این پیشوند «ما» در منطقههای لُرنشینِ امروز کم کاربرد نیست و در نامهایی چون «مانشت» (کوهی در ایلام) و خورماوا (خرّم آباد به معنای شهر مقدس مادها) به کار رفته است؛ بنابراین میتوان گفت، دستگاه «ماهور» به معنای «نغمه یا آواز مادی» است و ادامهی همان «مادارُستان» و « مادزُسپان».
این خوانندهی پرآوازهی موسیقی لرستان ادامه داد: هورهها و مویههایی که از گذشته در موسیقی امروزِ لرستان برجایمانده، با هورهها و مورهایی که در دیگر منطقههای ایران خوانده میشود، متفاوت است. مورها و هورهها را در لرستان درست در دستگاه میخوانند و بر خلاف دیگر منطقهها، اینطور نیست که خواننده با متر آزاد تا هرجایی که خواست خواندن را ادامه دهد.
وی افزود: افزون بر این، برخلاف هوره هایی که مثلاً کردها میخوانند و جنبهی عاشقانه دارد، هورهها و مویهها در منطقهی لرستان روایتگر اندوه آدمی است؛ چه آنجا که برای شادی می خوانند، چه آن هنگام که برای غم، این هورهها و مورها پردهایی از اندوه را بر روی خود دارد؛ و این از ویژگیهای هورهها و مویههای لرستان است.
رحمانپور گفت: ایران از هزاران سال پیش تاکنون همواره قومهای گوناگون را در کنار هم و متحد با هم در خود جای داده و هیچ قومی پدر قوم دیگر نیست، بلکه همهی قومها برادر یکدیگر هستند.
در پایان، استاد رحمانپور نغمههایی از هورهخوانی و مویهخوانی لرستان را به زیبایی برای حاضران اجرا کرد.
استاد علی اکبر شکارچی، کمانچه نواز نامدار موسیقی ایران و استاد علیمردان عسکری عالم (پژوهشگر موسیقی لرستان) از جمله حاضران این مجلس بودند.
سومین دورهی جشنواره ی موسیقی نواحی آینه دار امشب در تالار وحدت به کار خود پایان میدهد.
منبع: ایرنا
منبع: ایرنا
دیدگاهها
اگر قرار باشد اینجنین فرضیه هایی را مطرح کرد و در پی اثباتش نباشیم جز اینکه هضم موسیقی لری را سخت تر میکنیم فایده دیگر ندارد.