در جامعه صنعتی امروز با افزایش مداوم جمعیت و نیاز‌های اجتماعی وابسته به آن، ضرورت استفاده بهینه از منابع، امکانات و ظرفیت‌های شهری بیشتر به چشم می‌آیند. توجه به صنعت حمل و نقل، آموزش، بهداشت، اشتغال، شاداب‌سازی، توجه به اوقات فراغت و... از موضوعات اجتماعی جوامع شهری هستند که شاخص‌های پیشرفت در اکثر کشور‌ها محسوب می‌شوند.
ساخت و ساز نیز از دیگر صنایع مورد توجه جوامع صنعتی امروز است که با توجه به ضریب نفوذ ۱۰۰ درصدی آن، همواره مورد توجه حکام و دولت‌ها بوده و هست.
با توجه به گستردگی و تداوم ساخت و ساز در جوامع شهری لزوم توجه به تمرکز زدایی، مدیریت مطلوب منابع محدود، مشارکت همه شهروندان وتوسعه مشارکت بین شهری، دولت و بخش خصوصی بیش از پیش به نظر می‌رسد و حکمرانی مناسب شهری باید این توان را داشته باشد که با ایجاد هارمونی و هماهنگی بین جامعه و نهاد‌ها علاوه بر نظارت بر ساخت و ساز هاف به زیبایی بصری، استحکام، جانمایی و آینده نگری در ساخت و ساز‌ها توجه ویژه داشته باشد.در واقع حکمرانی مناسب شهری فرآیندی است که در آن شیوه درست و بهنجار اداره یک شهر، بتواند مشارکت و همکاری را میان نیرو‌های مؤثر در مدیریت جامعه یعنی دولت، بخش خصوصی، بخش عمومی و تشکل‌های مردمی برقرار سازد.
به منظور آشنایی بیشتر با مقوله حکمرانی شهری گفتگوی کوتاهی مهندس «راحیل خراسانی» کارشناس ارشد معماری انجام داده‌ایم:
چرا ساخت و ساز در سال‌های اخیر از اهمیت بیشتری برخوردار شده است؟
همانگونه نحوه ساختار و اساس زندگی انسان‌ها در طول سال‌های متمادی دستخوش تغییرات فراوان شده‌اند، نحوه برآودن نیاز‌های انسان‌های نیز دچار یک دگردیسی و تغییر اساسی گردید و همین امر موجب ابداع علوم و نظریه‌های جدید گردید. همانگونه که در بالا بدان اشاره شد یکی از نیاز‌های اولیه بشر مسکن یا سر پناهی برای سکنی گزیدن است. بدون تردید نحوه بر طرف ساختن این نیاز در عصر کنونی با ادوار گذشته تغییرات اساسی پیدا کرده است و امروزه مسکن تنها محلی برای استراحت یا در‌امان بودن از گزند سرما و گرما نیست.
داشتن امنیت، رفاه و زیبایی بصری از مواردی هستند که امروزه روی آن‌ها بسیار مانور داده می‌شود و ساکنان جوامع شهری به این موارد اهمیت زیادی می‌دهند. از سویی هزینه بالای ساخت و ساز این تصور و حق را ایجاد می‌کند که فردی که برای ساخت یک ساختمان هزینه بالایی پرداخت می‌کند، با کمترین دغدغه در آن سکنی گزیند.
نظرتان راجع به زیبا‌سازی شهری و هارمونی بصری چیست؟
نما یکی از موضوعات در مهندسی بصری است که متأسفانه توجه چندانی به آن نمی‌شود و معمولاً چون در نما آخرین مرحله ساختمان‌سازی است معمولاً بودجه سازندگان جوابگوی هزینه نما نیست.
از سویی نداشتن علم و دانش معماری برخی از طراحان ناقص است و به دلیل عدم اشراف به قوانین شهرداری و سایر حیطه هیا شناختی معمولاً طراحی‌ها ناقصی انجام می‌دهند.
عدم استفاده از‌ایده‌های جدید باعث اجرای طرح‌های تکراری و قدیمی می‌شود که همین امر باعث بر هم خوردن هارمونی بصری در سازه‌های شهری می‌شود. استفاده از نیروهای‌ایده پرداز با دانش و جوان، و سرمایه‌گذاری روی آن‌ها و به کارگیری آن‌ها در نظام مهندسی و شهرداری و... بازی دادن به آن‌ها در پروژه‌های شهری می‌تواند زمینه دگرگونی سازه‌های شهری و ساخت ساختمان‌هایی با طراحی‌های نوین را فراهم کرد.
آیا در همه ساخت و ساز‌ها ایمنی رعایت می‌شود؟
حقیقت امر ساختمان‌سازی در سال‌های دستخوش دخالت‌ها و نفوذ افرادی شده است که منافع مادی را بر هر امری ترجیح می‌دهند و گاهاً مواردی دیده یا شنیده می‌شوند که در حد فاجعه یا جنایت ساختمانی محسوب می‌شوند. استفاده از بتن نامرغوب با درصد سیمان پائین در پی ساختمان، استفاده از کاشی برای نمای ساختمان که به دلیل نوع ساختار کاشی احتمال سقوط کاشی محتمل است، استفاده از مصالح نامرغوب، گچکاری روی آجر بدون بستر‌سازی و... بخشی از مواردی هستند که متأسفانه در ساختمان‌سازی به ویژه انبوه‌سازی دیده می‌شود که در وهله اول ورود افراد غیر متخصص به این حوزه اولین عامل ساخت چنین بنا‌هایی است. در ثانی نبود یا کمبود نظارت و عدم برخورد با متخلفین نیز از دیگر دلایل توسعه چنین ساخت و ساز‌های غیر استاندارد و نا ایمن است.
حقوق شهروندی در ساخت و ساز را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
حقوق شهروندی در ساخت و ساز تنها داشتن یک ساختمان استاندارد نیست؛ بلکه نمای ساختمان همسایه‌ها و سایر افراد جامعه نیز در زمره حقوق شهروندی محسوب می‌شوند. نصب کولر‌های جدید روی نمای ساختمان، لوله کشی‌های بیرون ساختمان، کنسول‌های نا متقارن، ساخت و ساز‌های سینوسی، استفاده از مصالح غیر استاندارد در نمای ساختمان که گاهی اوقات موجب سقوط سنگ و کاشی می‌شود و...
از دیگر حقوق شهروندی هستند که حکمرانی مناسب شهری باید با جدیت پیگیر شود و قطعاً رعایت این موارد و ملاحظات جدی دیگر موجب می‌شود تا منافع این اقدامات به صورت عادلانه و متعادل بین شهروندان توزیع شود.
یکی دیگر از مصادیق حقوق عامه، رعایت نکردن کیفیت ساخت و سازهاست که باعث تجاوز به حقوق خاصه افراد نیز می‌شود. طبق قانون، شهرداری‌ها و بخشداری‌ها موظف به نظارت و کنترل بر ساخت و ساز‌ها هستند. تا اولاً ابنیه طبق اصول و مقررات صحیح معماری و شهرسازی ایجاد شوند و در ثانی نکات ایمنی و فنی در آن‌ها رعایت گردد. کنترل و نظارت بر ساخت و ساز‌های شهری، باعث می‌گردد هم کیفیت ابنیه افزایش یابد و هم سرمایه‌های ملی در بلند مدت حفظ گردند. به استناد ماده ۹۹ قانون شهرداری‌ها، شهرداری‌ها موظف‌اند تا در حریم شهر‌ها، طرح جامع حریم را تهیه و در مراجع قانونی جهت و دادگاه‌ها قبل از هر گونه عملیات تفکیک یا افراز اراضی شهری مکلف‌اند نقشه تفکیکی و افرازی را برای تصویب به شهرداری ارسال کنند. » این مواد از قانون شهرداری به روشنی نقش شهرداری‌ها را در کنترل بر ساخت و ساز‌ها را بخوبی نمایان می‌سازد.
در مجموع به نظر می‌رسد تدوین قانون ملی و جامع ساخت و ساز، به منظور ایجاد پشتوانه‌های حقوقی، الزام همه دستگاه‌های اجرایی مرتبط و هماهنگی و تدوین ضوابط منطقه‌ای، برای مشخص کردن چارچوب ضوابط کلی هر منطقه می‌تواند در بروز عدالت شهری در ساخت و ساز‌ها مؤثر باشد.
سخن پایانی
بدون تردید برنامه‌ها و طرح‌های نظام برنامه‌ریزی شهری که بر کیفیت زندگی و فرهنگ جامعه تأثیری مستقیم داشته، گذشته از جنبه‌های فنی و یا زیباشناختی از نظر اقتصادی و سیاسی نیز دارای اهمیت است. در جامعه مدرن امروزی که شهروندان خواهان نقش فعالتری در برنامه‌ریزی شهری باید به منظور جلوگیری از سودجو‌ی‌های زودگذر به نفع حمایت از طرح‌های سودمند‌ی وارد عمل شده و در جهت تأمین منافع عمومی بر دستگاه‌ها علاوه بر برنامه‌ریزی و استفاده از نظرات کارشناسان از سهل انگاری و مماشات در حوزه ساخت و ساز بپرهیزند و سعی کنند از اهل فن برای ساخت و ساز کمک بگیرند. با این وجود نقش مکمل مردم و حکمرانی شهری باعث ایجاد ساختاری متوازن و استاندارد در جوامع شهری شده و توزیع عدالت شهری با شیوه‌ای مدنی و مدرن صورت خواهد گرفت.
کلیک کنید
