یکی از اهداف مهم آموزش و پرورش، بهبود کیفیت آموزش و عملکرد در مدارس است. بهبود کیفیت در آموزش و پرورش و مدارس، تغییر یا تغییراتی محسوب می‌شود که باعث تغییر رفتار در دانش‌آموزان می‌شود. در حقیقت تنها مقیاس کیفیت در مقوله آموزش، تغییر رفتار در دانش‌آموزان و به عبارتی ارائه رفتار درست از سوی آنان است.

امروزه مدارس ما به شدت تلاش می‌کنند هر سال دانش‌آموزان بیشتری را حتی اگر یادگیری و عملکردشان از کیفیت پایینی هم بر خوردار باشد به حد نمره قبولی برساند تا تحصیلات مقطع متوسطه را به پایان برسانند و وارد دانشگاه شوند.

با این وجود مطالعات زیادی نشان داده است که نمرات دانش‌آموزان در آزمون‌های پیشرفت تحصیلی پیوسته کاهش یافته است و برای بیشتر معلمان باور کردن این حقیقت دشوار است. اما باید بگوییم این افت مداوم تحصیلی ناشی از این واقعیت است که نظام سنتی ما در ماموریت دانش‌آموزان، تقریباً به تمام این دانش‌آموزان این پیام را می‌دهد که کار بدون کیفیت نیز قابل قبول است!

احتمالاً کمتر از ۱۵ درصد از دانش‌آموزان که به مدرسه می‌آیند تکالیف درسی را با کیفیت انجام می‌دهند و حتی بسیاری از آن‌ها بسیار کمتر از آنچه در توانشان است انجام می‌دهند.

اگر دانش‌آموزان یک کلاس درس را به عنوان گروهی از کارگران ساختمانی تصور کنید و اگر کارگران به همان اندازه که دانش‌آموزان در کلاس تلاش می‌کنم کار کنند بیش از نیمی از آن‌ها به بیل‌های خود تکیه کرده سیگار می‌کشند و حرف می‌زنند و در کمال فراغت منتظرند تا دیگران سهم کار آن‌ها را انجام دهند. از بین گروهی هم که کار می‌کنند عده کمی حداکثر تلاش خود را می‌کنند و شاید بتوان گفت احتمالاً کار آن‌ها هم از کیفیت چندانی برخوردار نیست.

دانش‌آموزان تقریباً درک روشنی از کیفیت دارند و نمی‌دانند در مدرسه چه چیزی کیفیت قلمداد می‌شود. از نظر بیشتر دانش‌آموزان درس ورزش از کیفیت مطلوب برخوردار است. تعداد کمی از دانش‌آموزان هم درس‌های عملی را باکیفیت می‌دانند و تقریباً هیچ کدام از آن‌ها کلاس‌های معمول آموزشی را با کیفیت نمی‌دانند. هر چند بسیاری از این دانش‌آموزان بر این باورند که می‌توانند در کلاس کار کیفی انجام دهند. به علاوه تعدادی از داش‌آموزان هم آن‌ها اقرار می‌کنند تا کنون هرگزبرای مدرسه کارکیفی انجام نداده‌اند و با این اوصاف در آینده نیز انجام نخواهند داد.

در چنین شرایطی تنها ایجاد مدارس کیفی منجر به ایجاد تحول در مدارس می‌شود. در واقع مدرسه کیفی یک بینش و استراتژی برای چگونگی مدیریت دانش‌آموزان ارایه می‌دهد که تا با دانش‌آموزان به گونه‌ای رفتار شود که بیشترشان بتوانند و بخواهند در کلاس، کار کیفی انجام دهند و باید بپذیریم که غیر از ایجاد مدارس کیفی و تمرکز بر روی مقوله کار کیفی هیچ چیز دیگری نمی‌تواند به مشکلات ما در مدارس پایان دهد.

اما مدرسه کیفی چیست؟

اصطلاح «مدرسه کیفی» به مدرسه‌ای اطلاق می‌شود که از اصول \"تئوری انتخاب\" تبعیت کند. کارکنان این مدرسه بر این باورند که کنترل کردن رفتار دیگران ناممکن است و انسان تنها می‌تواند رفتار خودش را کنترل کند. آن‌ها معتقدند اگر خواهان تأثیرگزاری بر دیگران باشیم ضروری است که روابط رضایت بخشی با آن‌ها برقرار کنیم و برای مدرسه خود محیطی مطلوب فراهم‌آوریم. از آنجا که نخستین وظیفه معلم‌ها تأثیرگزاری است ایجاد یا تعریف رابطه خوب میان آن‌ها و دانش‌آموزان برای این تأثیر‌گذاری ضروری است. مدرسه، کارکنان آن، موضوعات درسی، محیط و فرهنگ عمومی حاکم باید برای تمام کسانی که در امر آموزشی فعال‌اند ارضاکننده نیاز‌هایشان باشد؛ و این یعنی بهبود کیفیت کار دانش‌آموزان و تدریس.

در این مدرسه هیچ کس مردود نمی‌شود؛ هر دانش‌آموزی که تلاش‌گر باشد در نهایت به موفقیت دست می‌یابد. در چنین مدارسی لذت و تفریح به عنوان یک نیاز اساسی به رسمیت می‌شناخته می‌شود و به دانش‌آموزان کمک می‌شود از آنچه هرروزه انجام می‌دهند تا جای ممکن حداکثر لذت را ببرند. همچنین در مدرسه فعالیت‌های سرگرم‌کننده طراحی می‌شود و با همکاری دانش‌آموزان مقررات مورد نیاز را با توافق همه وضع می‌شود و مقرراتی که کارایی ندارند حذف خواهند شد.

دستیابی به مدرسه کیفی چقدر اهمیت دارد؟

 “تا زمانی که نتوانیم مدارسی فراهم کنیم که بچه‌ها در آن‌ها با استفاده منطقی از قابلیت‌هایشان به موفقیت دست یابند، در راستای حل مشکلات عمده کشور کاری نکرده‌ایم و نتیجه چیزی نخواهد بود جز آشوب‌های اجتماعی بیشتر، زندانی‌های بی‌شمارتر، بیماران روانی افزون‌تر، و به دلیل احساس ناکارآمدی و تنبلی، نیاز بیشتر افراد به مشاوره و حمایت‌های اجتماعی. ” یکی از اهداف اصلی “مدرسه کیفی” آن است که به جوانان کمک کند تا موفقیت را بشناسند. فضای دوستانه‌ای که تنها یک پوشش جذاب بر پیکر تحصیلات رسمی نیست بلکه نیازی اساسی در جهت تحقق یادگیری است.

و به طور خلاصه می‌توانیم بگوییم که مدرسه کیفی جایی است که دانش‌آموزان رابطه خوبی با معلم و مسئولان مدرسه دارند. ملاک برای قبولی دانش‌آموزان در مدرسه برگه امتحانی نیست بلکه کیفیت کار و یادگیری دقیق مطالب است.

مدرسه کیفی در واقع چه می‌کند؟

مدرسه کیفی به دانش‌آموزان و دبیران فرصت می‌دهد که یک رابطه خوب با یکدیگر داشته باشند و دانش‌آموزان (حتی دانش‌آموزان بی‌انظباط ) را وادار می‌کند تا با تمام تلاش خود درس بخوانند. وقتی یک دانش‌آموز نمره کمی می‌آورد دلیل نمی‌شود که ضریب هوشی پائینی دارد یا چیزی نمی‌فهمد. بلکه شاید دو هفته قبل از امتحان یک مشکل جدی داشته که نتوانسته مطالعه کند اما مدارس معمولی چنین دانش‌آموزی را یک دانش‌آموز تنبل خطاب می‌کنند. در مدرسه کیفی به چنین دانش‌آموزی فرصت می‌دهند و برای او معلم‌های خوبی قرار می‌دهند تا بتواند درس را با کیفیت یاد بگیرد چرا که ملاک آن‌ها برای قبولی یک امتحان حفظی نیست. بلکه تأیید معلم است که او تلاش خود را انجام داده و کار کیفی کرده است.

سخن پایانی

بدون تعارف باید اذعان کنیم بیشتر مدارس ما، اگر نگوییم تمامشان، از اینکه محیط رضایت بخشی برای کارکنان و دانش‌آموزان باشند بسیار فاصله گرفته‌اند. روش سنتی اداره مدارس “آنقدر برای دانش‌آموزان و معلم‌ها نامطلوب است که هرروزه تعداد بیشتری از دانش‌آموزان عملاً به زور به مدرسه ‌می‌روند و این ترک تحصیل عاطفی به حساب مشکلات انضباطی گذاشته می‌شود. به تبع آن ذهن مدیران و مسؤولین مدارس به این فکر اشتباه سوق داده می‌شود که مشکلات انضباطی، یا همان تحصیل نامطلوب، عامل افت موفقیت آنهاست. ” اما گلسر در مقابل “مدرسه کیفی” را چنین تعریف می‌کند: ما یک مدرسه انسان دوستانه را اداره می‌کنیم که در آن مهارت و دانش مفید را آموزش می‌دهیم، برای همه امکان پیشرفت در آنچه انجام می‌دهند و در نتیجه موفق شدن در آن را فراهم می‌کنیم، با همه دانش‌آموزان با مهربانی و گرمی رفتار می‌کنیم، به آن‌ها می‌آموزیم که با هم کار کنند و در این زمینه تشویقشان می‌کنیم، در عمل نشان می‌دهیم که به آنچه انجام می‌دهیم آگاهیم و باور داریم این روش هم برای آن‌ها و هم برای ما بهتر است و تمام تلاشمان را می‌کنیم تا آن‌ها را به انجام کار کیفی ترغیب کنیم.

 

علیرضا ناویانی کارشناس ارشد مشاوره و روان‌شناسی

دیدگاه‌ها