🔴 دانستنی‌هایی از خرم‌آبادِ قدیم
قدیمی‌ترین نقشه از خرم‌آباد قدیم مربوط به سال ۱۲۲۹ هجری خورشیدی (دو سال پس از مرگ محمدشاه قاجار) توسط سرهنگ «ایگور ایوانوویچ چریکُف» روسی و گروه همراه او ثبت شده است.
از نکات جالب توجه این نقشه که مربوط به اوایل سلطنت ناصرالدین شاه قاجار است:
۱- حرف A محل قلعه فلک‌الافلاک است.
۲- غسالخانه‌ای در محل سرگرداب (گرداب سیمی/ دارایی) در دروازه شمالی شهر موسوم به دروازه کرمانشاه بوده که در شمال محل کنونی ساختمان میرملاس قرار داشته است.
غسالخانه این محدوده برای شستشوی اموات مدفون در قبرستان‌های زیدبن‌علی(ع) و دوبرادران بوده است
۳- این نقشه از وجود یک سنگ کتیبه‌ی تاریخی در غرب چشمه گرداب خبر داده که اکنون وجود ندارد.
۴- در این نقشه برای خرم‌آباد دو دروازه ورودی ثبت شده، یکی در محل کنونی حریم قلعه فلک‌الافلاک(۱۲ بُرجی) از سمت پُل گَپ(صفوی/ مُحسنیه) قرار دارد و اکنون نیز تا حدودی پا بر جا است.
۵- نقشه‌بردارهای روسی نام پُل گَپ را «پُل نو» اعلام کرده‌اند که در مقایسه با پل شکسته (شاپوری/ پل کُهنه) در آن زمان به این پل، نو گفته شده است.
۶- در این نقشه، قبرستانی نسبتاً بزرگ در غرب پل و در شمال دروازه قلعه ثبت شده که اکنون محل خیابان و میدانی است که از سبزه‌میدان به سمت پل گپ می‌رود و مغازه‌های جنوب باغ فیض، روی آن قرار دارند. (پاساژ آراسته تا درب ورودی سابق اداره طُرُق و شوارع)
۷- ذکر خرابه‌های موسوم به شاه‌آباد(ساخت و سازهای عصر شاه عباس صفوی) در جنوب شرقی حدود کنونی میدان شهدا جالب توجه است (محدوده ستاد لشکر سابق) در حالی که خرم‌آبادی‌ها، شاه‌آباد (شَوا) را حدود کنونی تپه سرچشمه (مطهری) و غرب آن می‌دانند!
۸- از نکات عجیب این نقشه، اشاره به وجود خرابه‌های شهر قدیم خُرم‌شاه (شاپورخواست) است که بنا بر آن‌چه چریکف و گروه روسی سال ۱۲۲۹ خورشیدی از بقایای آن مشاهده کرده‌اند، از حدود ۱۰۰ متری شمال غربی سنگ نوشته تا حدود ۳۰۰ متر جنوب مناره آجری (میدان شقایق) دیده شده و اکنون محله‌های چال میرحسین، بلوار شریعتی و ورودی پُشته حسین‌آباد روی آن‌ها قرار دارند!
۹- این گروه نقشه‌بردار روس، همچنین از وجود خرابه‌های قدیم شهر خرم‌آباد در جنوب قلعه خبر داده‌اند (حد فاصل دامنه جنوبی تپه‌ی قلعه تا گِلال) که اکنون محل پارک گل سرخ و ورودی پادگان سپاه است. محلی که باغ «تخت حمزه» از عصر صفوی تا پهلوی در آن حدود بود.
بنا بر آن‌چه پژوهشگر ارجمند سیدفرید قاسمی در کتاب «دانشنامک خرم‌آباد» آورده، حمزه‌بیگ رئیس ساخلوی خرم‌آباد در عصر صفوی بوده و احتمالاً این باغ به دستور او ایجاد شده است.
۱۰- محدوده و مسیر کوچه‌های محلات مختلف خرم‌آباد قدیم نیز در نقشه وجود دارد. (که متاسفانه برخی طی چند سال اخیر توسط شهرداری خرم‌آباد از بین رفتند)
✍️ رضا جایدری
کلیک کنید
دیدگاه‌ها
باید برن از شهرهای یزد و کرمان و ...یاد بگیرن که تو کویر و بی آبی چطور با حفظ بافتهای قدیمی.بافت جدید رو طراحی کردن و.....
متاسفانه خرم آباد در بافتهای جدید هم حتی یک کوچه راست و مستقیم نداره :z