عاشورا از دیرباز تجلى‏گر روز درگیرى حق و باطل و روز فداكارى و جانبازى در راه دین و عقیده، شناخته شده است. حسین(ع) در این روز با یارانى اندك ولى باایمان و صلابت و عزتى بزرگ و شكوهمند، با سپاه سنگدل و بى‏دین حكومت‏ ستمكار یزیدى به مقابله برخاست و كربلا را به صحنه همیشه زنده عشق خدایى و آزادگى مبدل ساخت.

عاشورا اگر چه یك روز بود، اما دامنه تاثیر آن تا ابدیت كشیده شد و چنان در عمق دل‌ها اثر گذاشت كه همه‌ساله دهه محرم و به ویژه روز عاشورا، اوج عشق و اخلاص نسبت ‏به معلم حریت و اسوه جهاد و شهادت، حسین بن‏ على(ع) هويدا مى‏گردد و حتى غیرشیعیان نیز در مقابل عظمت كار آن آزادمرد سر تعظیم فرود مى‏‌آورند.

عاشورا نشان‌دهنده معناى «حسین منى و انا من حسین‏» بود كه دین رسول خدا‌(‌ص‌) با خون سید الشهدا آب‌یارى شد و به تعبیر امام خمینى(ره) عاشورا، قیام عدالت‏خواهان با عددى قلیل و ایمان و عشقى بزرگ در مقابل ستمگران كاخ‏نشین و مستكبران غارتگر بود.

حماسه عاشورا را زنان و مردانى ساختند كه مرگ سرخ و شهادت را بر زندگى ذلت‏بار ترجیح دادند تا گل‌واژه آزادى و آزادگى همواره در تاریخ سبز بماند. در این حماسه خونین بیش‌تر به نقش آفرین مردان و یارانى كه در ركاب حضرت به فیض عظیم شهادت نایل شدند توجه شده است و نقش زنان كمتر مورد توجه بوده است. تنها در حماسه عاشورا از اسوه صبر و مقاومت زینب كبرى‌(س) و نقش وى در پیام‌رسانى صحبت‏ شده است و نقش دیگر زنان حماسه شعور و شرف و آزادگى مورد غفلت واقع شده است.

زنان مسلمانان از بدو تولد اسلام به جهانیان نشان دادند كه از آگاهى و شناخت و شعور برخوردارند. بر خلاف آن‌چه سردمداران دفاع حقوق زن مى‏پندارند، در حقیقت نقش زنان در حماسه عاشورا همچون خود عاشورا جاوید خواهد ماند و آنان براى همیشه تاریخ پر بار شیعه بهترین الگوى ایمان و ایثار و اخلاص و فداكارى خواهند بود.

با ذکر توضیحات مختصری از بزرگ‌ترین قیام جهان به تاریخ و منش‌های عزاداری حسینی گذشته و حال شهر خرم‌آباد از نگاه این حقیر می‌پردازیم. قدمت مراسم عزاداری در شهر خرم‌آباد را عده‌ای از مورخان به  دوران اتابک لر نسبت می‌دهند. از تاریخ شروع چیزی در دست نیست ولی تنها تاریخ مکتوب در دوران قاجار است و در سفر‌نامه حسین‌علی‌خان افشار فرستاده‌ي ناصرالدین‌شاه به لرستان و خوزستان در سال 1227 شمسی برابر با محرم 1264 قمری که به رسم گل‌مالی در روز عاشورا اشاره نکرده ولی توضیحات در مورد چگونه عزاداری مردم اين ديار را بیان نموده است.

متاسفانه رسم شده که برخی اطلاعات نا‌صحیح و کذب تحویل مردم می‌دهند اگر چه طي سال‌هاي اخير علما سعي به روشن‌گري در اين زمينه داشته و پرهيز از خرافات و ... را توصيه نموده‌اند. در آن دوران رسانه‌های شنیداری و دیداری به این وسعت وجود نداشت. من از روزگاری سخن می‌گویم که مردم بی‌ریا و خالصانه  در تکیه‌گاه امام حسین‌(ع) خدمت می‌کردند و در این راه سراغ نام و نشان نمی‌گشتند.

روزگاری که پیران‌اش چهره در نقاب خاک کشیداند مردمانی که عاشقانه شانه به شانه هم در غم و شادی درکنار هم بودند. تاریخی که سینه به سینه به نسل ما منتقل شده گواه این است که در آن ایام کرکری‌های در بین دو دسته قدیمی این شهر یعنی پشت‌بازار و درب دلاکان وجود داشت و از کشته‌شدگان بین این درگیری‌ها سخن می‌گوید.

محلاتی که وصلت‌های قومی داشتند ولی در این ایام زن و شوهر تا روز دهم محرم از یک دیگر جدا می‌شدند تا با آرامش بیش‌تری این ایام به خاتمه برسد. دورانی که گاه با مخالفت‌های حكومتي‌ها، مردم مجبور بودن جهت عزاداری سالار شهیدان به قبرستان‌ها و بیابان‌های اطراف شهر مي‌رفتند. در آن دوران منصب‌های ريیس و سخن‌گو معنایی نداشت‌، چون دوربینی وجود نداشت و با ورود دوربین فیلم‌برداری به مناطقی چون لرستان، دو دستگی‌، ریا دورغ و... به وجود آمد!

البته از این تکنولوژی اشخاص زيادي فراری بودند. فرار نه به معنی ترس به دلیل این که عاشقانه گام برمی‌دارشتند و اجرشان را از صاحب اصلی می‌گرفتند. اگر به عده‌ای بي‌حرمتي نشود بحث من کلی است. پیر‌غلام آقا باید در طول سال، حسینی عمل کند خدمت‌رسان و مشگل‌گشا باشد و در محله‌ای که در دهه‌ی اول محرم یادشان می‌افتد بچه‌ی آن‌جا هستند، حضور داشته باشد و در رفع مشکلات مردم شرکت کند و هزاران امر به معروف و نهی از منکر انجام دهد.

کمی در خود بنگریم بیبینیم ما در طول سال حسینی عمل می‌کنیم و یا فقط در دهه اول محرم حسینی می‌شویم؟! عزاخانه امام حسین(ع) مکانی مناسب جهت انسان‌سازی است. سال‌های گذشته بودند کسانی که از این‌گونه مجالس تغیير روش داده و راه حسینی را در زندگی پیشه کرده‌اند اما حال با رفتار‌های ناشایست برخی از ما كه از قالب انسانیت هم در حال خارج شدنیم، برخی از زنان و دختران با  آرایش تاسف‌بار و لباس‌هایي که عده‌ای از پیر و جوانان را از راه به در می‌کنند در این مراسم شرکت می‌کنند!

به خون امام حسین قسم كه این حرکات کفر است و ظلمی است در حق کسانی که در راه پاسداری از خاک این مرز بوم جان‌شان را برای آرمان‌های امام و انقلاب هدیه کردند.

كجاي کار قرار داریم؟

روز عاشورا با سنت کهن و ماندگار خود چه می‌کنیم؟ وقتی جوانان ما با آینه به خود می‌نگرند و موهای فشن خود را با گل امام حسین حالت می‌دهند‌. راه امام حسین آزادگی بود و امام نخواست آزارش به کسی برسد. ما چگونه و با اجازه چه کسی جايگاه عزاداری خود را دقیقاً در جنب بیمارستان‌ها قرار می‌دهیم‌ در حالی با نصب تابلوهای بوق زدن ممنوع در حاشیه بیمارستان‌ها این مهم را اعلام کرده‌ایم؟

این مورد فقط به دلیل چشم و هم‌چشمی برخی در شهر ما فقط رخ می‌دهد‌. به یکتایی خدا سوگند كه برخي از ما عوض شده‌ایم!  افکارمان معامله‌گر شده و نذر و نیازهای‌مان را با ائمه معامله می‌کنیم. در عوض خواسته‌های‌مان نذر می‌کنیم و حتی آن را هم به فقرا نمی‌دهیم! خودمان با اقوام نوش‌ جانش می‌کنیم!

برخی فقط با علم‌گیری ژست عزا می‌گیرند. برخی ادای سر دسته بودن در می‌آورند تا جلوی ديگران خود‌نمایی کنند. صف جلو هر دسته زمانی مختص ریش سفیدان و پیر‌غلامان بود و اکثراً افراد سر‌شناس و مورد احترام جامعه جلو می‌ایستادند. این نشان از اصالت هيأت‌ها و محله‌ها بود که باعث غرور و سرفرازی مردم فلان محله می‌شد.

اما امروز همه چیز وارونه شده است! بزرگان یا با دیدن این وضعیت در منازل خود عزاداری می‌کنند و آن‌هایی هم که حضور دارند در گوشه و کناری می‌ایستند و جلو‌دار شدن دسته‌جات مکانی شده برای افراد ...

تکیه‌گاه امام حسین خادم داشت و با هزینه جمعی مردم و چند تن از ریش‌سفیدان محلات که از و ضعیت مالی نسبتاً خوبی بهره‌مند بودند بر پا می‌شد اما امروز هیأت‌هاي عزاداري در حالی هزار و یک عنوان دارند که بیش‌تر هزینه‌ها را يا دولت تقبل می‌کند و يا درب منزل از همسايه‌ها پول طلب مي‌كنند. متاسفانه برخي از این پست‌هايی که از نام آقا امام حسین در هيأت‌ها نصیب عده‌اي خاص شده، به قدرتی بدا گشته برای استفاده‌های شخصی!

در حالی که خیلی از پیران منتظرند جای خالی پیدا شود تا نوبت آنها برسد و مشرف به سفر پر فیض حج شوند، برخي آقایان با لابی‌های مختلف زیارت‌ متعدد می‌روند در حالی این افراد با این روش‌ها جا را برای مردم تنگ کرده‌اند، لذا عده‌ي زیادی از مردم مومن آرزوی سفر به خانه خدا و زیارت قبر امام حسین را با خود به گور می‌برند. دیگر استفاده‌ها به کنار، این مسائل در حالی رخ می‌دهد که متاسفانه تصویری از پیر‌غلامان واقعی در دست نیست و حتی خاطرات آنها به خاطر اطلاع‌رسانی نشدن همگی با خود آنها دفن می‌شود.

در سخنم کنایه نیست، ولی درد هست‌! چون نام و راه آقا امام حسین‌(ع) آن‌قدر کبیر و ارزشمند است که با این سوء استفاده‌ها کمرنگ نمی‌شود ولی مردمی که نظاره‌گر این مسائل هستند دیگر در منزل به عزاداری می‌پردازند نتیجه‌اش این شده هیأت‌ها هر ساله از جمعیت عزاداران‌شان کاسته می‌شود و این خود جای نگرانی دارد چون نسل ما باید تاریخ و حماسه عاشورا را به نسل بعدی منتقل نمايد.

من جا نماز آب نمی‌کشم.خود گناه‌کار‌تر از آنم که بخواهم كسي را ارشاد كنم ولی دردم این است برخی از مسوولان هیئات مذهبي درست دهه اول محرم در محله قدیم خود آفتابی می‌شوند! دوست عزیز اصلا ًخانواده‌های امروز این محله را می‌شناسی؟ می‌دانی چه مشکلاتی دارند؟ از دختر بی‌جهيزیه فلان کس خبر داری و هزاران درد دیگر؟

سوالم از برخی که دائیه خوش‌صدایی دارند و مجالس ختم را در مساجد و قبرستان‌ها ختم می‌کنند این است تا به حال در کفن و دفن یک آدم مفلس شرکت کرده‌اید‌؟ کدام بار تسلی خاطر بازماندگان این‌گونه افراد را به جا آورده‌اید؟  ولی در مقابل در مراسم افراد مرفه و صاحب جایگاه و منصب شرکت می‌کنید و میکروفن را چنان محکم می‌گیرید که  نوبت به عده‌ای نرسیده و قهر کردن را به ماندن ترجیح می‌دهند!

چرا تا چشم‌تان به یک مسوول می‌خورد خودتان را گم می‌کنید؟ دم از مسائلی می‌زنید که اصلاً به شکل و قیافه شما نمی‌آید؟ بارها مشاهده شده بغض‌های‌تان تا ورود یک مسوول نمی‌ترکد و با ورود استاندار يا یک مديركل یک‌باره بغض نمادین‌‌تان شروع به فوران می‌کند و چنان شروع به گریستن می‌کنید که گویی ...

عزیزان! به خون به ناحق ریخته امام حسین‌(ع) امام و اصحابش نیاز به گریه‌های ما ندارند‌ و اين ما هستيم كه به شفاعت آن‌ها نيازمنديم. ما باید ادامه‌گر راه آن‌ها باشیم. راهی که خون خود و خانواده‌اش را بر سرآن نهاد.

در خود بنگریم حق‌الناس از سر و کله ما بالا می‌رود و دم از فلسفه عاشورا می‌زنیم و گریه‌های یزیدی سر می‌کنیم! شرم بر ما‌! اگر برای شهیدان عاشورا عزاداری می‌کنیم چرا حتماً باید جلوی دوربین باشیم‌؟ چرا بر بلندی قرار می‌گیریم‌؟ چرا خود و نیای خود را پشت بلندگوها معرفی می‌کنیم‌؟ چرا بعضی‌ها در زیر تکیه‌گاه امام حسین مصاحبه دورغین می‌کنند‌؟ بر ما چه رفته که به یک باره این همه تغیير کرده‌ایم؟! به خدا قسم همه چیز سر جایش قرار دارد و اين ما هستيم كه عوض شده‌ایم!

اگرر ايام محرم به استان‌های هم جوار رفته باشيد حتماً ديده‌ايد كه هیچ شهری به اندازه ما جایگاه عزاداری ندارد! برخی از جایگاه‌ها مکانی شده برای تماشاگران هیئات و پاتوقی براي قرار‌هایي كه ناموس مردم را نشانه رفته‌اند!

آیا ما عزاداریم یا تماشاگر؟! قضاوت با اهلش.. هیچ شهری مثل ما از عکس در‌گذشتگان استفاده ابزاري نمی‌کنند! به جز عکس شهدا‌ی جنگ تحمیلی که صاحبان اصلی این گونه مراسم هستند، چه لزومي به نمايش عكس‌هاي ديگر هست؟ اخیراً هم مد شده در زیر عکس‌های درگذشتگان از جملاتی چون علم‌دار‌، پهلوان‌، نامدار، جوان‌مرد‌، خادم‌الحسین و ... استفاده می‌شود.

امام حسین‌(ع) در آخرین ساعات عمرش از نماز نگذشت. پیام واقعی عاشورا برپایی نماز است. برخي از ما در روز عاشورا وضو نمی‌گیریم و به گل امام حسین پای می‌نهیم و ظهر عاشورا در حالی که نماز را نمی‌خوانیم به خواب عمیق فرو می‌رویم!

سخنم به درازا نكشانم. نگارش آشفته‌ام درد دلی بود آمیخته از شور حسینی و شعور حسینی که ما باید فرق این دو را پیدا کنیم تا از نام امام حسین و راه او پاسداری نماييم.

رضا ملک‌محمدی

نوشتن دیدگاه