بشر همیشه با آتش سوزی در ساختمان‌ها دست به گریبان بوده و هزینه‌های سنگینی در این رابطه پرداخته است. توسعه مراکز بزرگ تجاری و صنعتی، افزایش سازه‌های بلند و آسمان‌خراش،‌ رشد جمعیت شهری خطرات بیشتری در زمینه آتش سوزی ایجاد می‌کند، آتش سوزی روی مصالح بنایی مانند تیرآهن، سیمان و آجر تأثیرگذار است و کیفت این مصالح از بین می‌برد. این‌که آتش‌سوزی سازه را تخریب کرده و سازه بازسازی شده یا فقط به ترمیم ظاهری بسنده کرده خود جای بحث دارد.

پاساژ تجاری قائم خرم‌آباد اوایل مهرماه امسال دچار آتش‌سوزی شد، آتش از زیرزمین این مجتمع تجاری شروع و به طبقه همکف و دیگر طبقات سرایت کرد، وجود لباس، لوازم صوتی و تصویری و مواد آتش‌زا موجب افزایش زبانه‌های آتش‌ شد، عمق این آتش‌سوزی به‌گونه‌ای بود که 130 نیروی ایستگاه‌های آتش‌نشانی خرم‌آباد و حتی نیروهای در حال استراحت درگیر عملیات خاموش کردن آتش بودند و بالاخره پس از حدود 10 ساعت، صبح روز بعد این آتش مهیب مهار شد.

وضعیت این حادثه آتش‌سوزی به حدی بود که پای مدیرکل مدیریت بحران لرستان را به این ماجرا باز کرد، وی که از این اتفاق بهت‌زده شده بود، می‌گفت: طی 25 سال گذشته تاکنون آتش‌سوزی به وسعت و سختی آتش‌سوزی پاساژ قائم در خرم‌آباد ندیده‌ام. اظهارات تعجب‌برانگیز این مقام مسئول نشان از سنگینی آتش و عمق این حادثه است.

برای بررسی میزان تخریب، مقاومت و آسیب‌های احتمالی پاساژ قائم خرم‌آباد که نیازمند شناخت کامل ساختمان پاساژ است، این‌که آیا در حدی بوده که منجر به تخریب بتن یا تغییر شکل فولاد سازه شده است یا نه و برای اطمینان از صحت درستی یا نادرستی ایجاد خسارات اساسی در ستون و اسکلت فلزی پاساژ قائم با کارشناسان همراه شدیم.

استحکام‌بخشی، نوسازی و یا حتی بازسازی این سازه‌ی تجاری مشکل احتمالی رفع شود تا شاید مانعی باشیم از خسارت بیشتر این پروسه خطرآفرین، آیا کسی کک‌اش می‌گزد یا این که باید منتظر باشیم خرم‌آباد بار دیگر سوژه‌ی رسانه‌های داخلی و خارجی شود با برخی ندانم‌کاری‌ها.

‌مشاور معاون عمرانی استاندار و عضو موسسه بین‌المللی ترمیم بتن گفت: هیچ مکانی نیست که از خطر آتش سوزی مصون باشد و اگر چند سال در بنای معینی حریق رخ نداد دلیلی بر مصونیت آن از حریق نیست همان‌طور که اگر چندین سال شخصی بیمار نشود دلیل مصون بودن وی از بیماری‌ها نمی‌تواند باشد؛ بنابراین بایستی همواره هوشیار و آگاه بود.

علیرضا مقسمی می‌گوید: با کمال تاسف مشاهده می‌شود برخی ساختمان‌های مسکونی علی‌رغم اجبار بر روی نصب تجهیزات اطفاء حریق به‌دلیل برخی بی‌کفایتی‌ها و سودجوئی‌های چندجانبه از نصب این تجهیزات بی‌بهره‌اند!

دبیر علمی کمیته بتن استان و مشاور معاون عمرانی استاندار می‌گوید: پوشش‌های حفاظت از سطوح زیرین که در صورت تسری حریق و حرارت بالا تا زمان به کار افتادن سیستم اطفای حریق سازه دچار تخریب نگردد که متأسفانه در سازه‌های استان کمتر دیده می‌شود از این روش استفاده کنند.

وی ادامه می‌دهد: در برخی از آتش‌سوزی‌ها در اثر حرارت تولید شده، سازه به ویژه سازه فلزی دفرمه گردیده و امکان ریزش تمامی دیوارها و سقف وجود دارد. این امر در خصوص مخازن نگهداری مواد شیمیایی خطرناک که دفرمگی سازه باعث نشت مواد شیمیایی و تولید صدمات جبران‌ناپذیر می‌گردد، بسیار حائز اهمیت است. پوشش‌های ضد حریق به سه نوع پایه آبی و پایه حلالی و پایه سیمانی تولید می‌شوند که ضخامت آن‌ها بر اساس مدت زمان مقاومت آن‌ها در برابر حریق متفاوت اجراء می‌گردد. به‌عنوان مثال نوع پایه آبی آن در صورت رسیدن شعله‌های مستقیم آتش به آن به‌صورت فوم شده و پف می‌نماید و همچون عایق از سطح زیرین محافظت می‌کند.

عضو ایرانی ICRI تاکید می‌کند: از آن‌جا که مقاومت فولاد در برابر آتش سوزی پائین است طبیعتا با گرم شدن مقاومت خود را از دست می‌دهد در صورتی که اسکلت بتنی مقاومت به مراتب بیشتری در برابر آتش از خود نشان می‌دهد.

رضا زارع، کارشناس عمران، در این رابطه می‌گوید: با نگاهی به معایب ساختمان‌های فلزی که مورد بررسی قرار گرفته درمی‌یابیم که ضعف در برابر حرارت و مقاومت فلز با افزایش دما کاهش می‌یابد یعنی اگر دمای اسکلت فلزی به حدود 600 درجه سانتی‌گراد برسد، تعادل ساختمان به خطر می‌افتد. همچنین خوردگی فلز در مقابل عوامل خارجی ساختمان‌های فلزی در مقابل عوامل جوی دچار خوردگی شده و از ابعاد مفید آن‌ها کاسته می‌شود.

جوش نامناسب از دیگر معایب سازه‌های فلزی است که این کارشناس عمران به آن اشاره می‌کند، استفاده از جوش برای اتصالات، به علت مهارت کم جوشکاران، قدیمی بودن ماشین‌آلات، عدم کنترل دقیق توسط مهندسین ناظر، گران بودن هزینه آزمایش جوش و ... بزرگ‌ترین ضعف اسکلت‌های فلزی می‌باشد.

بازدید از پاساژ قائم که از اسکلت‌بندی و ساخت بخشی از دیوارهای طبقه‌ی روی پاساژ قائم به چشم می‌خورد، درحالی‌که هنوز آثار خسارت هنوز در طبقات ذیرین مشاهده می‌شود، نشان از عدم حضور ناظر یا هرگونه بازرسی ساخت و ساز از سوی متولیان امر پس از آتش‌سوزی است.

خبرنگار ما با مراجعه به سازمان مهندسی استان که در همسایگی پاساژ قرار دارد، موضوع را منعکس می‌کند، حافظی مدیر روابط عمومی سازمان نظام مهندسی پس از مشورت با رییس سازمان می‌گوید: شهرداری درخواستی تخت عنوان نظارت بر این سازه نداشته و سازمان نیز اعلام نظارتی نکرده که مهندسین ناظر وارد حوزه مربوطه شوند؛ بنابراین هیچ‌ مهندس ناظری از سازمان نظام‌مهندسی روی این پروژه نظارت ندارد.

حافظی ادامه می‌دهد: نوسازی و بهسازی این قبیل موارد را افرادی سودجو بدون رعایت نکات ایمنی و عبور از محدوده مجوزها انجام می‌دهند و تا زمانی که شهرداری به مهندسین ناظر خبر ندهد، دخالتی از جانب سازمان مهندسی صورت نمی‌گیرد.

در همین رابطه خبرنگار کاسیت به قصد مصاحبه با شهردار منطقه دو به شهرداری منطقه مراجعه می‌کند که در نبود شهردار با نوری مدیر روابط عمومی شهرداری منطقه دو هم‌صحبت می‌شود.

با وجود این‌که کارکنان محترم شهرداری با شهردار تماس گرفته و قرار بر صبر 20 دقیقه‌ای خبرنگار برای توضیح شهردار به پاره‌ای از پرسش‌های خبرنگار بود، اما یک ساعت از این تایم گذشت و علی‌رغم، چندین بار تماس با شهردار، پاسخگوی ما نشد و متاسفانه کسی پی‌گیر علت مراجعت و پاسخ به این موضوع نشد و توپ در زمین شهرداری سرگردان مانده و موضوع ساخت‌وساز مجاز یا غیرمجاز پاساژ قائم بی‌پاسخ باقی ماند.

دکتر امیر نادری عضو هیئت‌علمی گروه عمران دانشگاه آزاد اسلامی خرم‌آباد درباره اظهارنظر در مورد وضعیت پاساژ قائم در پاسخ به پرسشگری خبرنگار کاسیت اظهار داشت: هر چند اظهار نظر و کارشناسی دقیق‌تر منوط به دیدن نقشه‌های اجرایی و سازه‌ای است اما می‌توان گفت: در سازه‌های فلزی وقتی در آن زمان طولانی آتش‌سوزی رخ می‌دهد معمولاً بر اثر حرارت فلزات حالت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند و در واقع حرارت تنها عامل از بین رفتن حالت ارتجاعی در فلزات است. ما در سازه‌هایی مانند پل‌ها از آنجا که استحکام را مد نظر داریم مقاومت سطحی در اولویت قرار می‌گیرد بنابراین اگر فلزات پایه پل‌ها حرارت هم دیده باشند اهمیتی ندارد چرا که از سختی آن کم نمی‌شود اما در ساختمان‌ها بالعکس بوده و این حالت ارتجاعی است که مهم‌تر است.

در صورت بتنی بودن هم تفاوتی نداشت چون زمان آتش‌سوزی بسیار بالا بوده است. مهم‌ترین چیزی را که باید مدنظر داشت این است که در زمانی که پاساژ ساخته شده است مطالعات ژئوتکنیکی وجود نداشته لذا قطعاً استانداردهای اولیه نیز در بنا وجود ندارد.

مشکل اساسی پاساژ قائم هم در واقع با آتش سوزی این است که به دلیل دیدن حرارت و از بین رفتن حالات ارتجاعی سازه در زلزله‌ها بسیار سست بوده و با کوچک‌ترین لرزشی می‌تواند تخریب فاجعه‌بار را برای پاساژ در پی داشته باشد. ضمن این‌که چون این ساختمان سال‌ها پیش ساخته شده خاک‌آن نیز قبل از اضافه کردن طبقات بایستی آزمایش شود.

وی در ادامه می‌گوید: برای اظهارنظر قطعی نقشه‌ها، مجوزها و سایر ملزومات جهت اضافه ساخت روی پاساژ بایستی بررسی گردد.

با ایجاد تمهیداتی در سازه‌های فلزی هم شبیه همان پوشش‌های ضد حریق می‌توان مقاومت آن در برابر آتش را افزایش داد؛ اما به‌طور کلی مقاومت بیشتر اسکلت‌های بتنی در آتش‌سوزی به عنوان یک مزیت قلمداد می‌گردد. خصوصاً این‌که در صورت وقوع آتش‌سوزی تعمیرات اسکلت بتنی بسیار اصولی‌تر و علمی‌تر از تعمیرات در سازه‌های فلزی می‌تواند صورت گیرد.

اما آن‌چه که از سرنوشت پروژه ناتمام پاساژ قائم برمی آید و به نظر می‌رسد حلال مشکل پیش رو باشد، ورود متولیان اصلی در راه و شهرسازی استان و شهرداری خرم‌آباد است که اگر زودتر به این مشکل جدی رسیدگی نکنند، باید منتظر ضایعه‌ای دردناک باشند که اگر این‌گونه شود بی‌شک این بار نیز خرم‌آباد را به‌ناحق به خوراک رسانه‌ای موج عظیم فضای مجازی تبدیل خواهد کرد.

فیروز اسماعیلی/ کاسیت

دیدگاه‌ها