«محمدحسن کاکاوند» متولد 1343 در محله پشت بازار خرمآباد به دنیا آمد.
کاکاوند در نوجوانی نانوا بود، اما همیشه در وجودش عشق به کمانچه داشت و در جوانی با تعدادی از هنرمندان مطرح آشنا شد و در کنارشان شروع به نوازندگی کرد.
وی عشقش را به هنر از طریق ساخت کمانچه ادامه داد. کار او تا جایی پیش رفت که موفق شد صدها کمانچه بسازند و تعداد زیادی نیاز به خارج از کشور ارسال شود.
کاکاوند متأهل و دارای 4 فرزند پسر است. میلاد نوازنده کمانچه هست و مهدی نوازنده ساز کوبهای است و در کار آموزش هم فعالیت دارند.
برای آشنایی بیشتر با کاکاوند در عصر 14 تیر در کارگاهش حاضر شدیم و پس از بازدید از هنرش، تا با او گپ و گفتوگوی گرم و صمیمانهای داشته باشیم.
ابتدا باید اعتراف کنم که مجذوب تبحر، هنر و سلیقه شما در ساخت کمانچه شدهام، برای اولین سؤال فعالیت خود را از چه سالی شروع کردید.
از نوجوانی علاقه زیادی به کمانچه داشتم و در سال 1360 اولین کمانچه را از مرحوم رامین دربندی خریداری کردم که با مخالفت خانواده مواجه شدم و مجبور شدم به احترام پدرم از کمانچه زنی خودداری کنم، اما رسماً از سال 1370 فعالیت را از سر گرفتم و تاکنون صدها کمانچه ساخته و تحویل جامعه هنری کشور و جهان دادهام.
ویژگی خاص کمانچههای ساختهشده توسط شما چیست؟
در اکثر نقاط جهان از پوست گوسفند و بز برای پوست کاسهی کمانچه استفاده میشود اما در اثر نوسانات دما دوام چندانی ندارد و من با جایگزین کردن پوست ماهی استحکام و دوام بیشتری در مقابل سرما و گرما به ساز کمانچه دادهام.
کمانچههایی که میسازم از ظرافت و طراحی منحصربهفردی برخوردار است با خاتمکاری، منبتکاری و استخوان کاری نوع خاصی از کمانچه را خلق میکنم. همچنین از تصاویر سرزمینم لرستان بروی کاسه کمانچه حکاکی و منبتکاری میکنم.
آیا قالبی برای نوع موسیقی لری هم ساختهاید؟
بله. بد نیست بدانید که بنده کمانچههای زیادی در اندازه و مقیاسهای متفاوتی ساختهام، اما موفق شدم که قالب جدیدی از کمانچه لری هم بسازم که الآن مورداستفاده قرار میگیرد.
مشخصه خاص این کمانچه چیست؟
برخلاف کمانچههای قدیمی و جدید که کاسه آنها بهصورت خراطیشده و یک تیکه میباشد کاسه کمانچه را با کنار هم قرار دادن افزون بر دهها قطعه چوب ساخته و علاوه بر صنعت و شکل، صدای خوبی نیز از این سازها شنیده میشود.
تنوع ساخت کمانچههای شما به چه صورت است؟
بله کمانچههایی که ساختهام بسیار متنوع هستند که میتوانم تکتک معرفی کنم.
کمانچه وصف حال: این کمانچه چهار سیم و پشت بسته میباشد که روی کاسهاش منبتکاری و زاویهی اتصال به کاسه به بز کوهی مزین است. برای ساخت این ساز 30 روز زمان صرف گردید و وجهتسمیه نام آن با وجود استاد گره خورده است.
کمانچه بأس (ماهکمان): این کمانچه چهار سیم و پشت بسته است و از نوع سنتی که دارای دو کاسه میباشد تفاوت این کمانچه برای اولین بار است که در ایران ساخته میشود و از نظر طنین بسیار خوشصدا میباشد.
کمانچه اشک تال: این کمانچه چهار سیم و پشت بسته است که روی دسته و کاسه آن خاتمکاری شده است.
کمانچه همراز: این کمانچه چهار سیم و پشتباز است که روی دسته و کاسه آن استخوان کاری از نوع استخوان شتر هست
کمانچه پازن زاگرس: این کمانچه چهار سیم و پشتباز است در قسمت اتصال کاسه با دسته این کمانچه نقش پازن (بزکوهی) پیکر تراشی شده است چوب روی دسته و کاسه آن نیز از درخت بلوط جنگلهای زاگرس میباشد. نام پازن زاگرس از پازن که همان بزکوهی و یا کل میباشد که در دامنه کوههای زاگرس زیست میکند و زاگرس نیز از چوب بلوط جنگهای زاگرس برگرفته شده است.
کمانچه مروارید زاگرس: چهار سیم و پشتباز است و تماماً استخوان کاری شده همچون مروارید سفید و درخشان میباشد و نام این کمانچه بر گرفته از این خصوصیت میباشد و مهر اصالت یونسکو به این ساز تعلق گرفت و هماکنون نیز در موزه این سازمان نگهداری میشود.
کمانچه ونوس: چهار سیم و پشت بسته است و تماماً خاتمکاری هست ونوس به معنائی زیبایی است و این کمانچه به علت زیبایی خاصی که دارد به این نام مزین شده است.
کمانچه نگین غرب: این کمانچه چهار سیم و پشتباز است و برای اولین بار در ایران با کنار هم قرار گرفتن 180 تیکه چوب کاسه آن ساخته شده و همانند نگین و گوهر از زیبایی خاصی برخوردار است و قسمتهای از آن با استخوان مزین شده است و توانست نشان ملی مرغوبیت را از سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری کشور به خود اختصاص دهد.
کمانچه سیمرغ: این کمانچه چهار سیم و پشتباز است و دسته آن کامل استخوان کاری و بر روی کاسهاش خاتمکاریهای زیبایی روی آن صورت گرفته است.
کمانچه کلماه تال: این کمانچه چهار سیم و پشت بسته است و در پشت کاسه آن تصویر بز کوهی منبتکاری شده کلماه در زبان لری به معنای مآوا و مخفی گاه بز کوهی و تال نیز به معنای کمانچه میباشد برای ساخت این ساز 90 روز زمان صرف گردید.
کمانچه ستاره سهیل: این کمانچه چهار سیم و پشت بسته است و روی دسته و کاسه آن با استخوان شتر مزین شده است در این نوع کمانچه تزئینات بینظیر و کم یابی بکار رفته و نقشهای روی کاسه آن شبیه به ستاره است و با توجه به اینکه درخشانترین ستاره صورت فلکی شاهتخته است و ستاره کمیابی است نام ستاره سهیل برای آن در نظر گرفته شده است.
کمانچه چکاوک: این کمانچه چهار سیم و پشتباز است و بر روی دسته آن استخوان شتر و روی کاسهاش خاتمکاری میباشد این ساز از طنین خوبی همانند چکاوک برخوردار است.
کمانچه گلاره: این کمانچه چهار سیم و پشتباز است و بروی کاسه آن تصویر سه تن از برترین کمانچه نوازان ایران منبتکاری شده است و گلاره در زبان لری به معنی چشم میباشد این کمانچه به این نام مزین شده است.
آیا کارهای شما رسماً در زمره صنایعدستی شناخته شده است؟
بله در سال 1386 به عضویت جامعه صنایعدستی استان لرستان درآمدم و در سال 1388 کارگاه تولیدی صنایعدستی در رشتهی ساز سازی با عنوان آوای ساز خایدالو با مجوز رسمی از سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان لرستان تأسیس کردم
از کمانچههایی که ساختهاید، آیا موفقیت جهانی هم کسب کردهاید؟
ساختههای من در جشنوارهها و فستیوالهای مختلفی شرکت کرده و خوشبختانه افتخارات زیادی را هم کسب کردهام که میتوان از بارزترین آنها به دریافت مهر اصالت و نشانه مرغوبیت در طی سالهای 2007، 2008 و 2010 میلادی از سازمان یونسکو (UNESCO) و دریافت نشان ملی کیفیت و برتری صنایعدستی از سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری کشور اشاره کرد.
موفقیت علمی هم داشتهاید؟
در زمینه علمی با شرکت در سنجش و ارزشیابی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی توانستم ابتدا مدرک درجه 2 هنری معادل لیسانس را اخذ کنم و در آینده نزدیک موفق به کسب نشان دکترا خواهم شد.
در موزههای داخلی هم از آثار شما استفاده شده است؟
بله در سال 1384 دو عدد کمانچه پشتباز به موزهی مردمشناسی قلعه فلک و افلاک خرمآباد اهدا کردم که در معرض دید گردشگران و بازدیدکنندگان قرار میگیرد.
چگونه هنر خود را به دیگران معرفی میکنید؟
معمولاً بازدیدهای زیادی از کارگاه انجام میشود اما در سطح عمومی نیز نمایشگاههای متعدد در خرمآباد، تهران و اصفهان داشته و کمانچههای دستساز خود را در معرض دید عموم قرار دادم؛ که اغلب موردتوجه بسیاری از هنرمندان و علاقهمند به صنعت ساز سازی کمانچه قرار گرفته است.
بازدیدکنندگان از چه قشری هستند؟
شهروندان شهرم، برخی مقامات کشوری و اکثر مقامات استانی و گروههای مختلفی هنری و علاقهمندان از داخل کشور و کشورهای خارجی از جمله آمریکا، سوئد، کانادا، نروژ و ...
و سخن پایانی
تا کنونی نتوانستهام برند و مجوز کمانچههایی را که ساختهام به نام خودم ثبت کنم که متأسفانه از طریق مسؤولین نیز قدمی برای ثبت این آثار برداشته نشده است و به دلیل مشکلات مالی خودم هم قادر به تأمین هزینههای ثبت ندارم که امیدوارم مسوولین پا پیش گذاشته و تا دیر نشده اجازه ندهند آثارم که سالها برایشان زحمت کشیدهام توسط دیگران ثبت شود.
گفتوگو: عبدالرضا قاسمی/ یافته
دیدگاهها
واقعا بایستی هزاران بوسه بر این دستان زد
به امید موفقیتهای بیشتر