یکی از حوزه های  مهم در راستای تحقق سلامت اجتماعی در هر جامعه ایی حوزه مسوولیت اجتماعی است که این خود نشان می دهد نسبت به اطرافیان مان در جامعه بی تفاوت نیستیم. بقول هانیل لاگ« هرکدام از ما فردی برای خود و فردی برای جامعه هستیم، همه ما باید خودمان و دیگران را درک کنیم و از دیگران و از خودمان مراقبت کنیم.» چرا که نمی توانیم فقط برای خودمان زندگی کنیم درحالی که درجامعه داریم زندگی می کنیم و انسان اجتماعی دقیقا گویای همین پیام است که ما نمی توانیم بدون ارتباط با دیگران و بدون توجه به دیگران در جامعه زندگی کنیم.راه های ارتباط بسیاری بین هر یک از ما به عنوان یه شهروند با دیگر شهروندان وجود دارد.به همین دلیل انتظار می رود همه حتی شرکت ها در همین راستا وظایف خود را ایفا کند.تاملی بر رفتار مردم در حمایت از نیازمندان درادیان مختلف الاهی و از جمله  دین مبین اسلام خود گویای همین نگته است.

 

بی دلیل نیست که مهمترین منابع اجتماعی خدمات اجتماعی در اسلام بر پایه مشارکت ومسوولیت پذیری مردم بنا گذاشته شده است. پرداختن خمس، زکات ، وقف و.. از جمله این نمونه هست. در دنیای معاصر و صنعتی شده هم همین موضوع به شکل های دیگر از جمله مسوولیت اجتماعی جلوه گری می کند وانتظار می رود که صنایع، بنگاه ها و شرکت های مسوولانه تر درقبال مردم وکارکنان وفقرا و.. عمل کنند.مطالبه از سازمان‌ها برای «مسئولانه عمل کردن» در قبال جامعه، موضوعی است که با گسترش روزافزون اثرگذاری آن‌ها بر محورهای تشکیل دهنده  توسعه پایدار  یعنی «اقتصاد»، «جامعه» و «محیط زیست»، در دهه‌های پایانی قرن بیستم شدت گرفته و منجر به این شده‌است که مفهومی به نام مسئولیت اجتماعی سازمانها یا CSR در دنیای مدیریت ظهور پیدا کند. CSR یعنی اینکه سازمان‌ها در مقابل جامعه ای که در آن فعالیت می کنند مسئول هستند؛ چرا که از منابع انسانی، طبیعی و اقتصادی آن استفاده می کنند. بر خلاف نگاه سنتی به مدیریت و کسب و کار، سازمان‌ها دیگر فقط در مقابل سهامداران شان مسئول نیستند و نباید فقط به افزایش سود کوتاه مدت سهامداران خود بیاندیشند.

 

بدین ترتیب انتظار می رود سازمان‌ها که در ارتباط با ذینفعان دیگری نیز هستند، خواسته‌های مشروع آن‌ها را هم مورد لحاظ قرار دهند. تجربه زیسته من در صنایع مختلف در کشور و مددکاری اجتماعی نشان می دهد که ایفای این مسوولیت توسط بنگاه ها و هدفمند کردن حمایت ها در راستای توانمندسازی فقرا، پیشگیری از آسیب های اجتماعی، بازتوانی آسیب دیدگان اجتماعی، توانبخشی افراد دارای معلولیت، توانمند سازی زنان سرپرست خانوار، سالمندان، بی خانمان ها، کودکان وایتام، زندانیان وخانواده های آنان، پناهندگان، در راه ماندگان و…  می تواتند پشتوانه بزرگی برای دولت ها درجهت تحقق رفاه اجتماعی همگان باشد.درحالی که دولت ها به طور سنتی، به تنهایی مسئولیت بهبود شرایط زندگی مردم را برعهده دارند، نیاز جوامع بیش از توانایی و قابلیت دولت ها برای برآوردن رفاه آنهاست. در این راستا، نگاه ها درحال تغییر جهت ، از دولت ها به نقش فعالیت های اقتصادی افراد و شرکت ها در جامعه است و روی کسب و کار ها متمرکز شده است؛ به گونه ای که شرکت های مترقی به دنبال متمایز کردن خود از سایرین، به لحاظ میزان درگیر بودن و توجه به مسئولیت های اجتماعی، هستند.مسئولیت اجتماعی شرکت ها، به عنوان تعهد یک فرد یا سازمان نسبت به قالب جامعه، درک می شود.در سفری که سال ۱۳۹۴ به همراه گروهی از اساتید  ومسسولین کشور به کشور دانمارک داشتم ، در یک جلسه ایی تقریبا سه ساعته با دبیرخانه مسوولیت اجتماعی مستقر در وزارت اقتصاد آن کشور بطور کامل تشریح کردند که چقدر از ظرفیت مسوولیت اجتماعی بنگاه ها برای حمایت از سازمان های غیر دولتی فعال در حوزه های مختلف از جمله افراد دارای معلولیت وحمایت ازبیماران و سایر گروه هایی که شهرداری ها از آنها حمایت می کنند، استفاده می شود.

 

گرچه درایران هم این ظرفیت بالقوه وجود دارد و بالفعل هم اقداماتی اناج شده است حتی در ماده ۱۷۲ قانون مالیات های مستقیم بر اهتمام بنگاه ها در  حوزه های مختلف از جمله حوزه های توانبخشی و .. اینگونه تصریح شده است:« ماده ۱۷۲ قانون ملیات های مستقیم:صددرصد (۱۰۰%) وجوهی که به حساب‌های تعیین شده از طرف دولت به منظور بازسازی یا کمک و نظایر آن به صورت بلاعوض پرداخت می‌شود و همچنین وجوه پرداختی یا تخصیصی و یا کمک‌های غیر نقدی بلاعوض اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی جهت تعمیر ، تجهیز ، احداث و یا تکمیل مدارس ، دانشگاه‌ها ، مراکز آموزش عالی و مراکز بهداشتی و درمانی و یا اردوگاههای تربیتی و آسایشگاهها و مراکز بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی(ره) و جمعیت هلال احمر  و کتابخانه و مراکز فرهنگی و هنری (دولتی) طبق ضوابطی که توسط وزارتخانه‌های آموزش و پرورش ، علوم ، تحقیقات و فن آوری ، بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی و امور اقتصادی و دارایی تعیین می‌شود از درآمد مشمول مالیات عملکرد سال پرداخت منبعی که مودی انتخاب خواهد کرد قابل کسر می‌باشد » وجوهی که جهت تعمیر , تجهیز احداث و تکمیل آن دسته از مدارس (دبستان , راهنمائی , دبیرستان , هنرستان ) دانشگاهها , مراکز آموزش عالی و مراکز بهداشتی و درمانی و یا اردوگاههای تربیتی و آسایشگاهها و مراکز بهزیستی و کتابخانه ها و مراکز فرهنگی و هنری که بودجه آنها وسیله دولت تأمین می شود بحسابهای خاص ( حسابهائی که در تهران از طرف وزارت یا سازمان ذیربط و در استانها از طرف ادارات کل یا سازمانهای مربوط و در مورد دانشگاهها و مراکز آموزش عالی توسط روسای آنها افتتاح و با امضاء مشترک بالاترین مقام مسئول دستگاه و ذیحساب مربوط قابل برداشت خواهد بود ) پرداخت می شود از درآمد مشمول مالیات عملکرد سال پرداخت و از منبع مالیاتی که مودی انتخاب خواهد کرد کسر می شود .

 

دستگاه دریافت کننده مکلف است صورت کمکهای دریافتی خود در ظرف هر سال را حداکثر تا آخر اردیبهشت ماه سال بعد در تهران به وزارت امور اقتصادی و دارائی و در استانها به ادارت کل اموراقتصادی و دارائی تسلیم دارند و آیین نامه اجرایی آن هم نوشته شده است. وجوهی که جهت بهداشت و درمان و بهزیستی بیماران کلیوی به انجمن حمایت از بیماران کلیوی مورد تأئید وزارت بهداشت , درمان و آموزش پزشکی پرداخت می شود از درآمد مشمول مالیات عملکرد سال پرداخت و از منبع مالیاتی منتخب مودی کسر می شودبه همین دلیل علاوه برسیاستگذاران اجتماعی و اقتصادی مسئولیت اجتماعی شرکت ها، مدت زیادی است که توجه بخش آکادمیک، پژوهشگران، شرکت های غیردولتی و دولت را به خود جلب کرده است و به عنوان یکی از ابعاد مهم فعالیت های عملیاتی شرکت ها، درآمده است . برخی معتقدند که افزایش جهانی شدن تجارت، بالا رفتن اهمیت استراتژیک روابط ذینفعان از  عوامل کلیدی و محرک اصلی در افزایش اهمیت مسئولیت اجتماعی شرکت هاست.تاملی بر منابع و گزار شها مکتوب و دیدگاه های افراد مختلف نشان از اهمیت بیشتر مسوولیت اجتماعی بنگاه در مقابل ذینفعان خود دارد. شاید به دلیل اهمیت این موضوع است که « کلارکسون» معتقد است که: عملیات شرکت متوقف خواهد شد، اگر شرکت در مقابل ذینفعان اصلی خود ناکام باشد. همینطور« بیزی و همکارانش» نیز معتقدند که:کارکنان مهمترین ذینفع شرکت هستند، چرا که آنها با مشتریان، عرضه کنندگان و سایر افراد در تماس مستقیم اند و بیشترین تاثیر را بر نمای بیرونی شرکت خواهند گذاشت.

 

این موضوع در شرکت های خدماتی نیز به وضوح دیده می شود؛ جایی که کارکنان،یک عامل کلیدی در برقراری ارتباطات شرکت هستند. تجربه زیسته من در یک محیط صنعتی دقیقا به همین موضوع اشاره دارد که مدیر عاملی با ایفای مسوولیت اجتماعی بنگاه خود(به پیشنهاد من بعد از پژوهش درکارخانه) با اجرای مسوولیت اجتماعی در قبال کارکنان، و خانواده های آنان و گروه نیازمند درانجمن بیماران کلیوی و فقرای ساکن در یک منطقه حاشیه نشین درآن شهر وبیماران در راه مانده احساس رضایت بیشتری می کرد. همین تجربه  را سال ۱۳۹۳ به همراه شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری وزارت راه وشهرسازی(شرکت بازآفرینی شهری فعلی) درخصوص فقرای ساکن در مناطق حاشیه نشین از طریق سازمان های غیر دولتی فعال دراین مناطق  داشتیم. حتی درسال ۱۳۹۸ یک شرکت بیمه را در تهران با همکاری دانشگاه تهران وکرسی سلامت اجتماعی یونسکو مستقر در دانشگاه تهران و انجمن مددکاران اجتماعی ایران  ترغیب کردیم برای ارتقاء سلامت اجتماعی که یکی از ماموریت های مددکاری اجتماعی است، مشارکت کند که همین گونه هم شد.یکی از جنبه های مسوولیت اجتماعی مسوولیت اجتماعی انسان دوستانه است که باروح زندگی اجتماعی و مددکاری اجتماعی در تناسب است.

 

مسئولیت که برخی آن رابالاترین نوع مسوولیت اجتماعی قلمداد می کنند ومعتقدهستند که این بالا‌ترین سطح مسئولیت است و از انتظارات فراتر می‌رود. این سطح از شما می‌خواهد یک شهروند خوب و فعال باشید و برای بهبود جهان اطراف‌تان تلاش کنید. مثالی از این نوع رفتار می‌تواند اعضایی از تیم باشند که در هنگام کار در برنامه‌های داوطلبانه شرکت می‌کنند، حاضرند یا با فقر جهانی مبارزه کنند. این موضوع در حوزه مددکاری اجتماعی آنقدراهمیت دارد که شعار سال انجمن مددکاران اجتماعی ایران درسال ۱۳۹۴  « مددکاری اجتماعی مسوولیت  اجتماعی» انتخاب شده بود و در طول یک سال برنامه های مختلفی دراین راستا وترویج فرهنگ مسوولیت اجتماعی در سراسر کشور اجرا شد.

 

دکتر سید حسن موسوی چلک رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران