ایران در سال ۲۳ تا۲۴ واحد خون به ازای هر ۱۰۰۰ نفر از جمعیت عمومی اهدا می‌شود که این ما را در جایگاهی نزدیک به کشور‌های با درآمد بالا قرار می‌دهد و نشان دهنده گسترش فرهنگ اهدای خون در ۵۰ سال فعالیت سازمان ملی انتقال خون در کشور است.
در مقایسه وضعیت اهدای خون در ایران نسبت به دیگر کشور‌های دنیا طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت در تاریخ ۲۶ می۲۰۲۲ میزان اهدای خون در کشور‌های با درآمد بالا ۳۱ و نیم واحد به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت عمومی و در کشور‌های با درآمد متوسط رو به بالا ۱۶. ۴، کشور‌های با درآمد متوسط رو به پایین ۶. ۶ و در کشور‌های کم درآمد ۵ اهدای خون به ازای هر هزار نفر جمعیت است.در ایران در سال این عدد حدود ۲۳ تا ۲۴ به ازای هر ۱۰۰۰ نفر می‌رسد. بنابراین ایران در جایگاهی نزدیک به کشور‌های با درآمد بالا و کشور‌های درآمد متوسط رو به بالا قرار می‌گیرد که نشان دهنده فرهنگ مطلوب اهدای خون در جامعه است که ناشی از تلاش‌های سازمان ملی انتقال خون در کشور است که ۵۰ سال روی این حوزه سرمایه‌گذاری کرده است.
بهترین روش اهدای خون، اهدای خون داوطلبانه است
اهدای خون در کشور‌های مختلف به سه روش متفاوت انجام می‌شود. سیستم اهدای خون پولی که از سوی سازمان جهانی بهداشت منسوخ اعلام شده است زیرا بر سلامت خون و سلامت اهداکننده خون تأثیر سوء می‌گذارد.
سیستم دیگر اهدای خون‌فامیلی یا جایگزین است که به ازای اهدای خون افراد خانواده و آشنایان بیمار یک کیسه خون در اختیار بیمار قرار می‌گیرد. با اینکه این روش مزیت‌های نسبت به اهدای پولی خون دارد ولی معایبی هم دارد.
بهترین روش اهدای خون که مورد تأیید سازمان جهانی بهداشت نیز هست اهدای خون داوطلبانه است. در هر مرحله از انتقال خون سؤالاتی از اهداکننده در خصوص سبک زندگی و بیماری‌های زمینه‌ای پرسیده می‌شود و فقط افراد سالم که رفتار پرخطر نداشته باشند امکان و اجازه اهدای خون را دارند. داوطلبان با صداقت بیشتری به سؤالات پزشکی پاسخ می‌دهند و در نتیجه سالم‌ترین و مناسب‌ترین اهداکنندگان در تمام دنیا اهداکنندگان داوطلب و بدون چشم‌داشت مالی هستند.
از سال ۱۳۸۶ تاکنون تمام خون مورد نیاز کشور از طریق اهداکنندگان داوطلب تأمین می‌شود. طبق گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت تنها ۶۴ کشور هستند که اهدای خون خود را به صورت ۱۰۰ درصد از اهداکنندگان داوطلبانه تأمین می‌کنند.
در روز‌های گرم سال و روز‌های خیلی سرد سال با کاهش مراجعه هم‌وطنان برای اهدای خون مواجه هستیم
بر اساس مطالعه انجام شده در تعطیلات با کاهش مراجعه هم‌وطنان برای اهدای خون مواجه می‌شویم به خصوص تعطیلاتی که از جنس عید، شادی و سفر باشد. در ایام سوگواری تاسوعا و عاشورا با افزایش بیشتر مراجعه‌کنندگان برای اهدای خون مواجه هستیم، در روز‌های گرم سال و روز‌های خیلی سرد سال هم طبیعتا مراجعین کمتر هستند.
در ایام اپیدمی کرونا اهدای خون کاهش چشمگیری داشت
همزمان با اپیدمی کرونا نیز به دلیل پروتکل‌های بهداشتی و قرنطینه افراد مراجعه کمتری به مراکز اهدای خون داشتند در سازمان روش‌های مختلفی مانند تبلیغات محیطی، ارسال پیامک، تشویق افراد واجد شرایط از طریق شبکه‌های اجتماعی، پیامک‌های تشکر بعد از اهدای خون و ارسال پیامک‌های دعوت به اهدای خون به کار گرفته شد که نتیجه بخش هم بودند.
گروه سنی ۱۸ تا ۶۰ سال مناسب‌ترین گروه برای اهدای خون
افرادی که در گروه سنی بین ۱۸ تا ۶۰ سال هستند می‌توانند برای اهدای خون مراجعه کنند. اهداکنندگان مستمر و با سابقه بعد از سن ۶۰ سالگی تا ۶۵ سالگی طبق نظر پزشک می‌توانند به اهدای خون ادامه دهند. حداقل وزن مجاز ۵۰ کیلوگرم است. ضمن اینکه افراد باید از شرایط نسبی سلامت برخوردار بوده و سبک زندگی سالم داشته باشند و از رفتار‌های پرخطر که آن‌ها را در معرض بیماری‌های HIV و هپاتیت B و C قرار می‌دهد، اجتناب کنند.
مهمترین انگیزه اهدای خون در کشور، کمک به همنوع است
طبق مطالعات انجام شده انگیزه‌های اهداکنندگان خون را در سطح ملی و در مقاطع مختلف بررسی کردیم و نتایج نشان می‌دهد مهمترین انگیزه اهدای خون در کشور، کمک به همنوع است.
صادرات خون و فرآورده‌های خونی نداریم
به هیچ عنوان خون و فرآورده‌های خونی را صادر نمی‌کنیم. تمام خون‌های اهدا شده برای بیماران کشور استفاده می‌شود.
در مؤسسه آموزش عالی انتقال خون مطالعات متعددی از جمله پایش عفونت‌های قابل انتقال از طریق خون و مدیریت خون بیمار انجام می‌شود
در مؤسسه آموزش عالی انتقال خون مطالعات متعددی در گروه‌های مطالعاتی مختلف انجام می‌شود در زمینه مطالعات اپیدمیولوژی برای پایش عفونت‌های قابل انتقال از طریق خون مانند HIV، هپاتیت B و هپاتیت C و غیره در جمعیت عمومی، گروه‌های خاص و در داوطلبان اهدای خون انجام می‌دهیم و روند ریسک فاکتور‌های این عفونت‌ها را بررسی می‌کنیم. مطالعات حوزه پزشکی عمومی در خصوص روش‌های حفظ و جذب اهداکنندگان سالم و مداخلاتی که باعث تداوم اهدای خون داوطلبان می‌شود. مطالعات علوم پایه در زمینه عملکرد و بقای سلول‌های خون، گلبول‌های قرمز، پلاکت و مطالعات در خصوص بهبود بقای این سلول‌ها در شرایط کمبود بانک‌های خون انجام می‌دهیم.
امروزه مدیریت خون بیمار به عنوان مجموعه راهکار‌هایی که فرد نیاز به خون و فرآورده‌های خونی پیدا نکند از جمله مطالعاتی است که در یک دهه گذشته روی آن تمرکز داشتیم.
در سازمان انتقال خون ۱۲ معیار بر اساس اولویت‌ها تعیین شده و طرح‌های پژوهشی طبق آن معیار‌ها مطرح می‌شود
ضرورت اولین نکته است. طبق محدودیت‌های منابع انسانی، مالی، سیاست‌ها و به‌روزرسانی‌ها ناگزیر به تعیین اولویت‌ها هستیم. برای تعیین اولویت‌ها از دو مستند معتبر بین‌المللی استفاده کرده‌ایم.
شیوه پیشنهادی شورای تحقیقات حوزه سلامت برای توسعهCOHRED و برنامه عملیاتی به نام راهبرد پژوهش.
راهبرد‌های ملی در مقیاس کوچکتر برای سازمان انتقال خون با تغییراتی اعمال شده است تا قابل اجرا باشد.
در ابتدا حیطه‌های اصلی پژوهش را به عنوان نیاز‌های اصلی شناسایی می‌کنند. افراد با سابقه کار تخصصی و اجرایی سرفصل‌ها را طبقه‌بندی کرده و به کارشناسان و متخصصان و همینطور ذینفعان مانند انجمنهای علمی و مصرف‌کنندگان خون که در حوزه بالینی فعال هستند ارائه کرده و سپس از آن‌ها می‌خواهیم بر اساس حیطه‌های فعالیت خود عناوین پژوهشی را اعلام کنند. سپس این عناوین بر اساس معیار‌های مشخص امتیاز‌بندی می‌شوند.
برای مثال در سازمان انتقال خون ۱۲ معیار بر اساس اولویت‌ها تعیین شده و طرح‌های پژوهشی طبق آن معیار‌ها مطرح می‌شود.
دکتر مهتاب مقصودلو
معاون آموزشی و پژوهشی مؤسسه عالی طب انتقال خون
کلیک کنید
