زاگرس آغوش سرد و گرم؛ حصار و پناه هزاران ساله زاگرس نشینان از وان تا هرمزگان است اما ما ساکنان زاگرس_ دیرگاهی است که در درون سیستم شریعت درباره آینده و طبیعت به شعار بدویان متظاهر به طریقت دچار شده‌ایم که (دم غنیمت است) این شعار چون برای درویشان بیابانی که معنی آنرا هم اکثرا نمی‌دانند و از سویی دیگر به خود شخص گوینده بر می‌گردد و امری فردیست که زیانی برای دیگری یا آنسوی‌تر در ویرانی جمعیت و جامعه و آینده ندارد زیانی محدود و شخصی است اما با هزاران افسوس و دریغ که ما تصور می‌کنیم آخرین نسل روی کره زمین هستیم و هرچه هست از آن ماست و دیگر نسل آینده‌ای نخواهد آمد و ما فقط مسئولیت زیستن خود را داریم بنابراین در اقشار مختلف (همه سربسر مرگ را زاده‌ایم) و این بی‌اعتنایی به فردا و دم غنیمت شمری جمعی و باری به هر جهت؛ با سقوط شریعت و محو اخلاق و نمایشی شدن طریقت فاجعه‌ای بزرگ است که آثار آن آشکار نمی‌شود الا به روزگاران.
آفت و آتش در جان زاگرس حاصل همین دم غنیمت دانستنها و عقیم پنداری سال و ماه و آیندگان را از حق خداوندی که استفاده از نعمات زاگرس بی‌بهره نمودن است و این بزرگترین خیانت به جامعه امروز و فرداست.بدون هیچ تعارف جز تعدادی اهل درد و معرفت و آینده نگری بسیاری در این ویرانگری سهوی یا عمدی شریکیم _ شگفت اینکه این شیوه شنیع آفت و آتش تا آنجا که دیده شد پیشینه کهن در زاگرس ندارد، و هدیه ایام ماست که فقط حال را در نظر داریم این درد جانکاه که نه به گذشته می‌نگریم و نه برای تاریخ ارزش و اعتباری قائل هستیم که هزاران سال نیاکان ما با امکانات زیر صفر این گنج خدایی و حصار و مادر نگاهبان را نگاه داشتند و به ما سپردند و امروز ما با تمام امکانات موجود در نابودی آن می‌کوشیم و آینده را نمی‌بینیم و حقی برایش در وجدان و مروت در نظر نداریم.
چه فاجعه‌ای بالاتر از این که بقول اخوان ثالث؛
خشکید و کویر لوت شد دریامان
امروز بد و از آن بدتر فردامان
باید بدانیم که زاگرس زندگی آیندگان است و ما‌امانت‌داران خوبی نیستیم زاگرس‌شناسی و حفاظت همه جانبه آن را بسیار مهمتر از موارد روزمره و زودگذر و هیاهوی حبابی زید و بکر باید دانست. زاگرس حصار و مادر و منبع شیر و شیره‌ی جان انسان و حیوان و گیاه یازده استان در یک سوی دامان پر برکت خود است و زیست بوم ده میلیون نفر و هفتاد درصد عشایر ایران است.
زاگرس تأمین‌کننده چهل درصد آب شیرین کشور است؛ نیمی از دام‌های ایران در دامن زاگرس پرورش می‌یابد و زاگرس سینه بر گسترده‌ترین حوزه نفتی نهاده که هر دو سوی ساکنان از آن متنعم هستند. حداقل در سال بودجه‌ای برای حفاظت آن اختصاص داده شود که پایگاه‌های حفظ و نگهداری را تقویت و تغذیه نماید. در هر استان برنامه‌های آموزشی برای ساکنان در باره چگونگی تردد و استفاده از برکات زاگرس داشته باشید؛ باور کنید که با این همه ویرانگری و مصیبت بدون جبران مواجه نخواهیم بود.
سوختن هر درخت یعنی مرگ عضوی از زاگرس که برای پرورش آن ده‌ها سال زمین و زمان و آسمان و زمین رنج برده‌اند و جایگزینی آن امر محال است زاگرس سبز و سرفراز در مسیر ۱۸۰۰ کیلومتر‌ی خود پس از هزاران سال سلامت و سبزی و انجماد برف قله‌ها و آغوش ستبر گون‌ها و سفره رنگین گله‌ها طی دهه‌های اخیر یک ششم از جنگل و گونه‌های گیاهی و جانوری خود را از دست داده است که خشکسالی و آفت و بیش از این دو عامل آتش سوزی این پیر پای در بند را بیمار ساخته است و منابع از تداوم کوهزایی در زاگرس بعد از زلزله ۱۳۹۶ سرپل زهاب و تغییر توپوگرافی منطقه خبر می‌دهند.
صاحب‌نظران محیط زیست نابودی تدریجی زاگرس را یک فاجعه عظیم زیست محیطی در آینده منطقه غرب ایران می‌دانند. که این فاجعه تا شرق ایران مرکزی را در بر خواهد گرفت. اگر زاگرس نبود گرد و غبار صحرای عراق و سوریه و سعودی تهران گرفتار آلاینده‌ها را به ویژ ه در سال‌های ۹۰ و ۱۳۹۵ به شهری خالی السکنه تبدیل می‌کرد. از پانزده خرداد تا امروز بیست و هشتم این ماه که هنوز به پایان بهار بهشتی ۱۴۰۳ نرسیده‌ایم و برای رفع آلام این حوادث دست به نوشتن این تذکر زدم در نقطه به نقطه زاگرس آتش‌ها سر می‌کشد و تلاش
مدیریت بحران، قرارگاه‌های نظامی، محیط زیست و منابع طبیعی، هلال احمر، نیرو‌های مردمی و محلی، انجمنها و سمنها در مناطق آتش گرفته فقط برای مهار و خاموش کردن است آیا نمی‌توان شیوه‌ای‌اندیشید که به جای درمان موقت و سخت و نفس گیر، به پیشگیری پرداخت و با اطلاع‌رسانی و آموزش از فاجعه ممانعت کرد؟!
باور کنیم که اقدام این انسان‌های شرأفتمند از مواجه با جهنم کمتر نیست. و چه درد‌آور است که انسان برای همنوع خود و زادگاه خود به جای آسایش و راحتی دوزخ بیافریند!! در حالی که آتشی از مریوان تا ایلام و کرمانشاه و لرستان و فارس... ایستگاه به‌ایستگاه افروخته می‌شود.
در استان ایلام؛ شهرستان آبدانان حدود یکصد هکتار از مراتع و جنگل‌های (آب انار) در اطراف شهرستان آبدانان دچار حریق شد و مراتع (دره شهر) نیز بی‌نصیب نماند. و مانند همیشه کرمانشاه بیشتر ین میزان صدمات را داشته است. در استان کرمانشاه بنا به گزارش منابع معتبر و مربوط از ابتدای سال ۴۰۳، شش مورد آتش سوزی در (بوزین) و (مره خیل) و (قلاجه) و (بیستون) به وقوع پیوسته است که جمعا ۹۵۰ نهصد و پنجاه هکتار و به روایتی ۹۵۶ نهصد و پنجاه و شش هکتار از جنگل‌های استان کرمانشاه را طعمه حریق کرده و به نابودی کشانیده است.
در مره خیل که آتش سوزی ده روز بطول انجامید حدود ۵۰۰ هکتار و در فقره دوم ۴۲۰ هکتار از جنگل‌ها و پوشش گیاهی طعمه حریق شد که جمعا ۹۲۰ هکتار دستخوش حریق شد و مابه التفاوت گزارش نشده است.
منطقه بوزین و مره خیل در لیست شبکه جهانی مناطق تحت حفاظت جهان قرار دارد و بکرترین منطقه حفاظت شده زاگرس در ایران و اورامان است و یکی از مهمترین کانون‌های گونه زایی گیاهی در غرب کشور می‌باشد که محل زیست گونه‌های جانوری شاخصی چون کل و بز، شوکا، پلنگ ایرانی، خرس قهوه‌ای، انواع پرندگان شکاری و... است که بیش از ۲۹ سال سابقه حفاظت و پایداری اکولوژیکی کامل داشته و ارتقا و ثبت به عنوان یکی از ذخیره گاه‌های زیست کرده جهان را دارا می‌باشد. و یک لحظه بیندیشیم که کجا را به آتش کشانده‌ایم (مره خیل) یک مزرعه کاه یا ِانبار ضایعات خشک نبود. مره خیل جان و هسته اصلی زاگرس بود. زاگرس با داشته‌های مره خیل خودسازی و بازسازی طبیعی انجام می‌داد و این گونه نقاط را به آتش کشیدن بی‌علتی نیست!! نادانان یا دانایان قلب زاگرس را هدف گرفته‌اند.
وضع نابسامان درختان پارک بیستون شیونی جانانه می‌طلبد که مگر باربد و نکیسا از عهده آن برآیند. تا چشم گردانیدیم دویست اصله از درختان خرما در قصر شیرین نابود شد. شاید نخلی بود که از دست صدام جان به در برده بود و....
صاعقه نیز بر سر میدان آمد و هفتاد هکتار از کشاورزی و مراتع سرپل زهاب را دچار حریق کرد و روستا‌های گلین و گنجوره در حوزه استحفاظی قلعه شاهین را به آتش کشید، گویی قهر طبیعت برافروخته بود که بپاخاست تا اعتراضی به نادانی‌های بشر داشته باشد در ثلاث و باباجانی ثمره یک فصل زراعت برباد رفت و وزش باد شدید یار آتش شد در بخش ( ازگله) خسارات بر مزارع و محصولات وارد آمد و....
در شهر ستان پاوه جنگل‌های بلوط وشکه ناو روز یکشنبه ۲۰ / ۳ میزبان آتش شد و پس از واقعه آتش سوزی پشت هتل آرم پاوه _ بازارچه پیله وری (شوشمی) را آتش در میان گرفت که فقط چند نفر نیروی محلی بدون تجهیزات، آتش نشان مرزی بودند _ صحنه‌های دردناک (بله بزان) خالی از سکنه مدت چهارشبانه روز مراتع و جنگل‌های بلوط را بلعید.
در شهرستان روانسر؛ مزارع و مراتع روستا‌های آهنگران، که لاوه، تپه کوییک، آتش گرفت که به اهتمام فرمانداری و نیرو‌های مردمی و انجمنهای مردم نهاد؛ آتش مهار گردید.
در جوانرود مراتع و جنگل‌های روستا‌های نه وه ل، لوراویی، میر اودالی، نوخان و مه ره بزان و ( وزی ) به روایتی یک هفته در آتش بود چون به محض مهار مجدد از گوشه دیگر شعله می‌کشید در همسایگی این حوزه روستا‌های گراب و فیروزه ولدبیگی هم از آتش بی‌نصیب نماند.
در شهرستان دالاهو؛ وسعت زیادی از مراتع و منابع طبیعی مناطق بریه خانی، ریژاو، نواکوه کرند، طعمه آتش شد و خساراتی به مراتع و گونه‌های گیاهی محیط زیست و منابع طبیعی وارد نمود، بخشی از جنگل‌های سالمند را بی‌رحمانه بلعید؛ حیوانات و پرندگان و آشیانه‌هایشان سوخت و همانطور که در گزارش مربوط به آن شهرستان آمده است با فداکاری مردم و نیرو‌های داوطلب مردمی در کنار نیرو‌های منابع طبیعی و اکثر دستگاه‌های اجرایی آتش مهار شد.
در منطقه (گهواره گوران) چندین هکتار بلوط اطراف شهر گهواره در ۲۰ / ۳ / ۴۰۳ و کوه‌های مجاور آن (قله بهلول _ قته بالیله) آتش سرگرم کار خویش شد و چندین هکتار از جنگل‌های بلوط منطقه طعمه حریق گردید. در روز‌های ۱۹ و ۲۰ خرداد آتش به محور زاگرس در گیلان غرب رسید؟! به گزارشی ۲۴ هکتار و به گزارشی دیگر ۱۰۰ یکصد هکتار از مزارع گندم و جو در دهستان‌های (چله و حیدریه) و ( ویژه نان ) و همچنین در ( تازه آباد چله)، (محمدی علیا)، (قیطول بهرام وند)، ( بابا رستم) و (وهار بر) که به سوی ارتفاعات بیمار و سرکش پیش می‌رفت پس از ۱۶ شانزده ساعت مقابله در یک سو و پس از سه ساعت تلاش در سوی دیگر آتش مهار شد که با تلاش فرمانداری و کشاورزان و نیرو‌های مردمی و تراکتورداران و نیرو‌های آتش نشانی، محیط زیست و منابع طبیعی و جهادکشاورزی به سامان رسید و مهار شد.
در استان لرستان؛ به گزارش منابع طبیعی و آبخیزداری استان مجموع یک میلیون و دویست و هفده هزار و سیصد و چهارده (۱۲۱۷۳۱۴) هکتار از جنگل‌های زاگرس در استان لرستان واقع است و با تأسف بسیار ۴۶ درصد معادل پانصد و شصت و سه هزار و هفتصد و نود و هشت ( ۵۶۳۷۹۸ ) هکتار آن دچار خشکیدگی و یا زوال شده است. بدین ترتیب که بیست و هشت هزار و هشتصد و پنجاه و چهار هزار ۲۸۸۵۴ هکتار معادل ۵۰ تا ۷۵ درصد جنگل‌های این استان دچار خشکیدگی شدید، ۸۵۹ ۱۹۵ یکصد و نود و پنجهزار و هشتصد و پنجاه و نه هکتار معادل ۲۵ تا ۵۰ درصد دچار خشکیدگی متوسط و ۳۱۵۶۶۴ سیصد و پانزده هزار و ششصد و شصت و چهار هکتار بین یک تا بیست و پنج درصد دچار خشکیدگی خفیف هستند.
در استان فارس جنگل‌های زاگرس در شهرستان (رستم) استان فارس از ظهر روز پنجشنبه ۲۴ خرداد آغاز شد و از عاقبت آن گزارشی مشاهده نشد؟!
در همین حال سخنگوی سازمان مدیریت بحران کشور اعلام کرد: در حال حاضر ۵ پنج بالگرد و یک هواپیمای آب پاش ایلوشین از هلال احمر و نیرو‌های هوا فضا‌ی سپاه در حال مهار آتش سوزی و انتقال نیرو‌ها به مناطق صعب‌العبور هستند و فرایند اطفای حریق بصورت زمینی و هوایی با مشارکت ستاد مدیریت بحران استان‌های خوزستان، ایلام، کرمانشاه، لرستان در حال انجام است و در در این استان‌ها تقریباً مهار شده است.
کوتاه سخن اینکه در آغاز تابستان قرار داریم و هرروز ما به آتش و آتش به ما نزدیک‌تر می‌شود تشکیل ساختار‌ها از جمله ایجاد پایگاه‌های اطفا حریق در مناطق حفاظت شده و تقویت و تشویق پایگاه‌های مردمی و گروه‌ها و انجمنها. .. فرهنگ‌سازی به وسیله آموزش و پرورش، استفاده و تقویت رسانه‌ها و ممانعت از بر پا کردن آتش، ممانعت از استعمال دخانیات در مزارع و مراتع و جنگل‌ها جز بطور آگاهانه و عدم پرتاب‌اشیا مشتعل یا قابل اشتعال، ایجاد رسانه آموزشی مربوط و رسانه اطلاع‌رسانی مرکزی، ایجاد محافظ محلی و افتخار‌ی داوطلب، با تقویت انجمنهای طبیعت گردان متعهد و توانا.
به درستی باید از انجمنهای مردم نهاد مناطق تشکر و سپاس داشت که پیشروان فداکار و ایثار‌گر و جان فدا برای ندانم کاری و سرمایه سوزی بودند و در میدان مرگ و زندگی برای مهار دیو عنان گسیخته آتش از جان مایه گذاشتند، بیاییم به پاس این همه خوبی و مهربانی و ایثار و گذشت خود نگهبان داشته‌های امروز و فردای خود باشیم در پایان این نوشتار بودم که خبر آتش سوزی روستای درزیان مریوان نیز رسید از مریوان تا وان و از وان تا هرمزگان زاگرس عزیز را نگهبان باشیم که هزاران سال است حصار امن نیاکان ما بوده است؛ لاله‌ی واژگون زاگرس را نابود نکنیم، سمندر لرستان را نگهبان و نگاهدار باشیم، بلوط و‌گون سایه‌بان و تکیه گاه و خورد و خوراک دام و انسان را حفاظت نماییم، این شیوه نیاکان را که امروز همسایگان ما به کار گرفته‌اند یعنی نگهبانی و نگهداری زاگرس از آنان دوباره بیاموزیم.
زاگرس را از یاد نبریم.
دکتر محمدعلی سلطانی
کلیک کنید
