عيد در اصل از فعل (عاد) يعود است و در معاني مختلف از جمله: بازگشت، خوي گرفتن، پايان غم و اندوه، جشن عمومي و ... به كار رفته است.
در قرآن واژه (عيد) فقط یکبار، آنهم در آيه 114 از سوره مائده آمده است و آن مربوط به ماجراي حضرت عيسي (ع) و يارانش (حواريون) است كه از او میخواهند اگر میتواند معجزهای بنماياند تا مائدهای از آسمان براي آنها نازل شود و در آنجاست كه حضرت دعا میکند: اللَّهُمَّ رَبَّنَا أَنْزِلْ عَلَيْنَا مَائِدَةً مِنَ السَّمَاءِ تَكُونُ لَنَا عِيدًا لِأَوَّلِنَا وَآخِرِنَا وَآيَةً مِنْكَ وَارْزُقْنَا وَأَنْتَ خَيْرُ الرَّازِقِي
يعني: بار پروردگارا براي ما از آسمان مائدهای نازل فرما كه عيدي براي ما، چه امروزيانمان و چه آيندگانمان و معجزهای از تو باشد و به ما روزیبخش كه تو بهترين روزي دهندگاني.
پرسش اين كه چرا حضرت عيسي (ع) نزول نعمت و نشان دادن معجزه خداوند را عيد مینامند؟
در پاسخ بايد گفت: نزول نعمت خداوند مساوي میشود با از بين رفتن سختیها و نگرانیهای آن حضرت و تقويت ايمان يارانش كه اگر ايمان آنها تقويت شود به فطرت خود بازگشت میکنند و بر ايمان خود استوار میمانند و بازگشت به فطرت همان عيد است.
و کلام امیرالمؤمنین علي علیهالسلام که میفرماید: هر روزي كه در آن معصيت خدا نباشد آن روز عيد است، نيز ناظر به همين مفهوم و مقصود است؛ زيرا نبودن گناه و معصيت خداوند يعني بازگشت انسان به فطرت پاك الهي كه خداوند به انسان بخشيده است.
و در آيه 59 سوره طه «يوم الزينه» هممعنی با روز جشن عمومي يا همان عيد به كار رفته است.
آنجا كه حضرت موسي (ع) خطاب به فرعون و جمع ساحرانش زماني را براي مبارزه تعيين میکند میفرماید: مَوْعِدُكُمْ يَوْمُ الّزينَه، يعني وعدهٔ ما روز جشن یا همان عید باشد، روزي كه مردم كسب و كار خود را تعطيل میکنند و براي جشن آماده میشوند.
و اگر پايان رمضان و يك ماه عبادت را عيد میگویند نيز به همين جهت است، زيرا بساط گناه برچیده شده است و زمينه معصيت خدا از بين رفته و شرايط بازگشت به فطرت پاك فراهم شده است و مردم به شکرانه آن جشن میگیرند؛ و لذا از خداوند میخواهیم، بازگشت ما را بپذيرد و بر ما مبارك گرداند و به زبان حافظ علیهالرحمه با او سخن میگوییم كه:
ساقيا آمدن عيد مبارك بادت
و آن مواعيد كه كردي مرواد از يادت
دكتر محمدجعفر محمدزاده
دكتر محمدجعفر محمدزاده