اهمیت این موضوع آنجا پدیدارمی شود که اگر استانی ضمن در اختیار داشتن سطوح مناسبی از سرمایههای مدیریتی انسانی، سازمانی، اطلاعاتی، مالی و اجتماعی دارای فضای کسب و کار مساعدتری نسبت به سایر استانها باشد در نتیجه میزان تولید و تولید سرانه بیشتری داشته و با معرفی مناسب فرصتهای سرمایهگذاری خود باعث ورود سرمایه به استان و بهتبع آن نرخ اشتغال بالا و نرخ بیکاری پایین خواهد داشت؛ پس درآمد ناخالص خانوار بیشتری خواهد داشت، برعکس اگر استانی مسیری برخلاف چنین روالی را طی کند خانوارهای ساکن در آن درآمد ناخالص کمتری خواهند داشت.
بررسی شاخص مذکور نشان میدهد که استانهای خوزستان، بوشهر و کهکیلویه و بویراحمد بیشترین و استانهای لرستان، کردستان، سیستان و بلوچستان و آذربایجان غربی کمترین تولید سرانه را در تمامی سالهای بازه زمانی (سالهای ۸۴ تا ۹۰) دارا بودهاند.✅شاخصهای مهم اقتصادی عبارتاند از:
تولید ناخالص داخلی
تولید سرانه
درآمد ناخالص خانوار
مابهالتفاوت میان درآمد و هزینه ناخالص خانوارها از کلیدیترین شاخصهای اقتصادی برای تعیین میزان شکافهای اقتصادی میان استانهای هستند.
بررسی مابهالتفاوت (شکاف) درآمد و هزینه ناخالص خانوارها میتواند شاخص مناسبی از تغییر قدرت خانوارها باشد.
✅عامل اول:
1-سرانة ارزش افزود ناشي از فروش كالا و خدمات 99/.
2- سران درآمد ناشي از فروش خدمات فرهنگي و هنري 99/.
3- تعداد انبارهاي خدماتي بهکل مراكز خدماتي 99/.
4- سران درآمد ناشي از تبليغات كالاها 98/.
5 نسبت شاغلان در بخش خدمات و بازرگاني بهکل شاغلان 98/.
6- نسبت درآمد ناشي از خدمات نشر و پخش آثار فرهنگي، هنري و خبري بهکل درآمد خدمات و بازرگاني 97/.
7- تعداد شرکتهای تعاوني خدماتي در شهر و روستا 97/.
8- ميزان سرمایه ناشي از خدمات به كل سرماية اقتصادي 97/.
9- نسبت تعداد مسافرتهای هوايي به كل جمعيت در سال 95/.
10- تعداد کارگاههای عمدهفروشی و خردهفروشی در شهر و روستا 95/.
11- نسبت تعداد اقامتگاهها و مهمانسراها به كل جمعيت استان 79/.
12- نسبت شاغلان در حمل و نقل عمومي به كل شاغلان 68/.
✅عامل دوم:
1- نسبت زراعت (مقدار تولید گندم، جو، ذرت و غيره) به سطح زير كشت 97/.
2 -نسبت پرورش ماهي و ميگو (ميزان بهرهبرداری) به زمینهای كشاورزي 96/.
3- نسبت دامداري (تعداد دام به جمعيت دامپرور) 89/.
4- نسبت ميزان بهرهبرداری محصولات كشاورزي به مساحت زمين كشاورزي 88/.
5- باغداري (ميزان توليد ميوه به سطح زيركشت) 87/.
6- ميزان توليد فرآوردههای دامي (گوشت، شير و غيره) به تعداد كشاورزان 85/.
7- ارزشافزوده در بخش کشاورزی 79/.
✅عامل سوم:
1- تعداد شاغلان در بخش معادن بهکل شاغلان 94/.
2- درصد ارزش توليدي ناشي از معادن 89/.
3- سرانة ارزشافزوده در بخش معادن 80/.
✅عامل چهارم:
1- تعداد کارگاههای صنعتي 50 نفر كاركن و بيشتر 98/.
2- سرانة ارزش افزودة صنعتي به كارگران صنعتي 94/.
3- تعداد شاغلان در بخش صنعت به كل شاغلان 91/.
در این تحلیل، استانهای ایران به چهار گروه: توسعهیافته، نسبتاً توسعه یافته، کمتر توسعه یافته و محروم طبقه بندی شدهاند.
استان تهران با امتیاز شاخص ترکیبی 4.48 و با اختلاف بسیار زیادی در رتبه اول و اصفهان و خراسان رضوی، خوزستان، مازندران و فارس نسبت به سایر استانها از بالاترین حد توسعه اقتصادی برخوردارند. شاخص ترکیبی این استانها بین (1.83 تا 2.43) میباشد.
استانهای نسبتاً توسعهیافته آذربایجان شرقی، کرمان، یزد، گیلان، بوشهر، آذربایجان غربی و هرمزگان ترکیب اقتصادی بین (1.10 تا 23.) قرار دارد.
گروه سوم کمتر توسعهیافته با امتیاز (28. تا 1.73-) شامل استانهای لرستان، خراسان شمالی، مرکزی، قزوین، خراسان جنوبی، گلستان، زنجان، همدان، اردبیل، کرمانشاه، سمنان و کردستان میباشد.
✴️ «لرستان» با امتیاز شاخص ترکیبی. 28.... رتبه چهاردهم گروه سوم (مناطق کمتر توسعهیافته) قرار دارد.
گروه چهارم مناطق محروم که از نظر توسعه اقتصادی از سایر استانها پایینتر بوده، شاخص ترکیبی توسعه اقتصادی آنها بین (1.93-تا 2.79-) است که کهکیلویه و بویراحمد٬ ایلام٬ سیستان و بلوچستان٬ در این گروه قرار دارند.
امید است مدیریت کلان استان با هدف گزاری مناسب و استفاده از تمام پتانسیلهای موجود جهت تحقق آرمان نهچندان دور قرار گرفتن در میان مناطق در حال توسعه، قدمهای موثر و عملی بردارد.
آرش کاظمی/خرمآباد