۲۹ دی ماه به عنوان روز هوای پاک نام‌گذاری شده است

اثرات آلاینده‌ها بر جنین شامل عوارضی مانند وزن پایین زمان تولد، تأخیر رشد داخل رحمی و مرگ داخل رحمی است که آلاینده‌های منواکسید کربن، دی اکسید گوگرد و ذرات معلق، بیشترین تأثیر را در این میان دارند.


                                                      📷بهزاد حسین زاده/گرین بروجرد

 

به طور كلی در دنیا به منظور جلب توجه مردم به موضوعات مربوط به حفظ محیط زیست و تأمین زندگی سالم در راستای نیل به اهداف توسعه پایدار، روز‌های نمادین خاصی مرتبط با حفظ محیط زیست تعیین می‌گردد كه از جمله آن‌ها روز جهانی محیط زیست، روز زمین پاك، روز هوای پاك و غیره می‌باشد. روز هوای پاك در دنیا تحت عناوین مختلف از جمله روز بدون خودرو، روز بدون دود و... در كشور‌های مختلف نامگذاری شده و اقدامات خاصی در این روز جهت تنویر افكار عمومی صورت گرفته است.

در ایران نیز بحران آلودگی هوا در تهران و شش شهر آلوده آن شامل تبریز، مشهد، اراك، اصفهان، شیراز و اهواز، مسئولین ستاد اجرایی كاهش آلودگی هوا را بر این داشت تا به منظور ایجاد حساسیت در بین اقشار مختلف جامعه، از سال ۱۳۷۴ روز ۲۹ دی ماه را به عنوان روز ملی هوای پاك اعلام نمایند.

گفتنی است قدمت روز هوای پاك در ایران از كشور‌های فرانسه و ایتالیا بیشتر است. هدف از اعلام روز ملی هوای پاك ایجاد حساسیت در بین اقشار مختلف جامعه بوده است و از آنجا كه كلید اصلی كاهش آلودگی هوا، مشاركت مردمی و افزایش هماهنگی بین بخشی است این روز می‌تواند عامل مهمی در ایجاد این مشاركت و هماهنگی بین بخشی باشد.

 

آلودگی هوا

آلودگی هوا یعنی حضور یک، چند و یا مخلوطی از آلوده‌کننده‌های مختلف در هوای آزاد، به اندازه‌ای است که برای انسان مضر بوده و یا موجب زیان رساندن به حیوانات، گیاهان و اموال شود. اما پدیده آلودگی هوا در مناطق شهری، یکی از ره آورد‌های انقلاب صنعتی است که از سیصد سال قبل شروع و با توسعه صنعتی و زیاد شدن شهر‌ها بر میزان و شدت آن روز به روز افزوده می‌شود. تکیه اساسی بر منابع انرژی فسیلی از قبیل زغال، نفت، گاز و در نهایت آزاد شدن مواد ناشی از احتراق این مواد، فرآورده‌های مضر و زیان بخشی را به همراه می‌آورد که حیات موجودات زنده به ویژه انسان‌ها را تهدید می‌نماید.

 

از نخستین دهه‌های قرن بیستم، به دنبال مشاهده ارتباط میان آلودگی هوا و تخریب محیط زیست، بسیاری از کشور‌های صنعتی پیشرفته، تحقیقات و برنامه‌های علمی برای کنترل آلاینده‌های بسیار مضر را آغاز نمودند، اما متأسفانه در اکثر قریب به اتفاق کشور‌های در حال رشد این مسأله آن طور که باید مورد توجه قرار نگرفته و وضعیت آلودگی هوا در شهر‌های بزرگ رو به وخامت گذاشته است.

 

 

کلید اصلی کاهش آلودگی هوا، مشارکت مردمی و افزایش هماهنگی بین‌بخشی است

 

منابع آلوده‌کننده هوا به دو قسمت طبیعی و مصنوعی تقسیم‌بندی می‌شود.

۱- منابع طبیعی

– فعالیت‌های آتشفشان‌ها و آتش سوزی جنگل‌ها

– گرد و غبار طبیعی

– دود و منوکسید کربن ناشی از آتش سوزی‌ها

– گاز رادون ناشی از کانی‌های زمین

– درختان کاج که ترکیبات آلی را از خود متصاعد می‌کنند.

 

۲- منابع مصنوعی:

وسایل نقلیه موتوری مشکلی اساسی هستند که دی اکسید نیتروژن که مهمترین آلوده‌کننده هوا است را تولید می‌کنند. سایر منابع مصنوعی آلوده‌کننده هوا عبارتند از زغال سنگ، صنایع مختلف آلودگی‌های ناشی از سوزاندن بقایای کشاورزی و ….

 

گیاهان، قربانیان ناخواسته آلودگی هوا هستند و بر اثر آلودگی هوا مسموم می‌شوند. بر این اساس، با این که گیاهان از عوامل مهم کاهش آلودگی هوا بـه شمـار می‌آینـد، ولـی افزایـش مقـدار و غلظت آلوده‌کننده‌ها در ۱۰ سال گذشته موجب شده تا گیاهان نیز آسیب ببینند. تحقیقات نشان می‌دهد یکی از این عوامل تأثیرگذار، دی اکسید گوگرد است، این گاز در فضا اکسید می‌شود و در بخار آب حل می‌گردد و به این ترتیب، اسیدسولفوریک تولید می‌کند. این اسید باعث افزایش اسیدیته باران می‌شود و مسمومیت موضعی در گیاهان به وجود می‌آورد. همچنین این گاز از طریق روزنه‌ها وارد گیاهان می‌شود و با آب موجود در گیاه، تولید اسید می‌کند که این اسید باعث مسمومیت گیاه، تخریب روزنه‌ها و مانع فتوسنتز می‌شود.

 

تحقیقات نشان داده است طیف وسیعی از اختلالات و عوارض آلودگی هوا بر دستگاه تولید مثل، باردای، جنین و نوزاد اثر می‌گذارد. همچنیـن تحقیقاتـی در مـردان درخصـوص تغییـرات کیفـی و کمـی اسپـرم صتورت گرفته که نشان دهنده نقش منفی آلاینده‌هایی مثل سرب، دی اکسید گوگرد و ذرات معلق است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد؛ اثرات آلاینده‌ها بر جنین شامل عوارضی مانند وزن پایین زمان تولد، تأخیر رشد داخل رحمی و مرگ داخل رحمی است که آلاینده‌های منواکسید کربن، دی اکسید گوگرد و ذرات معلق، بیشترین تأثیر را در این میان دارند. میزان مواجهه مادر با گروهی از ذرات معلق یا هیدروکربـن در هشتمیـن مـاه بارداری بـر رشد جنین اثر مستقیم دارد. این اتفاق بیشتر در نواحی صنعتی و شهر‌های بزرگ بویژه در زمستان رخ می‌دهد. از سوی دیگر، تحقیقات نشان می‌دهد زنان بیشترین گروه آسیب‌پذیر و در معرض خطر آلودگی هوا در منزل هستند.

در روز‌های آلودگی هوا حتی الامکان از تردد در محدوده‌های مرکزی و پر ترافیک شهر اجتناب کنید

 

 

بر اساس تحقیقات، وسایل نقلیه موتوری در شهر‌هایی مانند تهران بیش از ۹۵ درصد از منواکسید کربن موجود در هوا را تولید می‌کنند که تنفس آن، به سکته‌های قلبی و مغزی منجر می‌شود. غلظت منواکسید کربن در ساعات اولیه صبح و ساعات پایانی روز به بیشترین مقدار خود می‌رسد؛ در صورتی که در روز‌های آخر هفته و تعطیل، غلظت این آلاینده‌ها در ساعات پایانی روز کاهش قابل توجهی می‌یابد. حتی مقدار بسیار کم کربوکسی هموگلوبین باعث آثار فیزیولوژیک مهمی در بدن می‌شود و با افزایش آن، درصد این اثرات افزایش می‌یابد.

افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی نسبت به افزایش کربوکسی هموگلوبین، بسیار حساس هستند زیرا با افزایش غلظت این ترکیب در خون، قلب باید برای جبران کمبود اکسیژن، سریع‌تر کار کند. مطالعات نشان می‌دهد حتی در مقادیر کمتر از ۲ درصد نیز احتمال حمله قلبی در افراد وجود دارد. کاهش غلظت اکسیژن در خون، بر فعالیت مغز نیز تأثیر به سزایی دارد.

 

در حال حاضر، بسیاری از شهر‌ها حتی در کشور‌های توسعه یافته دارای سطوح خطرناکی از آلودگی هوا هستند. این معضل بزرگ از طریق جریان باد یا حرکت وسایل نقلیه موتوری در شهر‌ها منتشر می‌شوند. ورود خودرو‌های بیشتر در جاده‌ها و خیابان‌های یکسان به معنی ترافیک سنگین‌تر و هوای کثیف‌تر است. آلودگی‌های میکروبی حاصل از حمل و نقل در شهر نیز قابل توجه است.

 

تحقیقات نشان می‌دهند زندگی در مجاورت بزرگراه‌های پر ترافیک با نرخ سرطان در کودکان ارتباط مستقیم دارد، به طوری که کودکان ساکن در منازل مجاور خیابان‌هایی که بالغ بر ۲۰ هزار خودرو در آن به طور روزانه تردد می‌کنند، حدود ۶ برابر بیشتر از دیگر کودکان در معرض آسیب هستند. دلیل اصلی سرطان خون در کودکان و بزرگسالان، تأثیر هیدروکربن‌های حلقوی از جمله بنزن است که منبع عمده انتشار آن‌ها خودرو‌ها هستند.

 

* در روز‌های بحرانی آلودگی هوا حتی الامکان از تردد در محدوده‌های مرکزی و پر ترافیک شهر اجتناب کنید.

* استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی در سفر‌های روزانه درون شهری خود را جایگزین خودرو‌های شخصی نمائید.

* فعالیت یا بازی کودکان در محیط‌های باز را محدود نمائید.

* افراد مسن یا افراد با بیماری‌های قلبی، ریوی نظیر آسم، برونشیت مزمن و نارسائی قلبی از خروج از خانه اجتناب نمایند.