ورود تکنولوژیهای نوین ارتباطی و گسترش شبکههای اجتماعی مجازی ضمن برداشتن موانع ارتباطی بین انسانها و جوامع زمینهساز نگرشی نوین در تعاملات و ارتباطات انسانی شده است.
در کنار این حقیقت که این شبکههای مجازی فاصلههای زمانی و مکانی را از میان برداشته و خط قرمزهای حوزه اطلاعرسانی را به صورت کامل از میان برداشته است، اما بروز و ظهور این تکنولوژی نوین ارتباطی در کنار مزایای منحصر به فردی که ایجاد کرده، آسیبهایی را هم به دنبال دارد.
از جمله این آسیبها میتوان به قابلیتی که این تکنولوژی به کاربران میدهد تا جنبه دلخواه از شخصیت خود را به نمایش بگذارند و با هویت سازی مجازی و ساختگی و وارونه جلوه دادن واقعیاتی که در عالم حقیقت وجود دارد دیگران را بهاشتباه بیاندازند و در عرصه اطلاعات و اخبار هم این موضوع صدق میکند و با استفاده از تکنیکهای خبری بعضی از اخبار بدون توجه به صحت خبر به سرعت در فضاهای مجازی منتشر میشود و در پارهای از مواقع مجاز را بهجای واقعیت به افکار عمومی القاء میکنند.
شاید تابهحال برای شما هم اتفاق افتاده باشد که با افرادی در این فضاها روبرو میشوید که اطلاعات جامعی در مباحث مختلف دارند و خیلی کارشناسانه و روشن مابانه در موضوعات مختلف اظهارنظر میکنند؛ اما خیلی زود در برابر مباحثات و مکالمات غیرقابل پیشبینی این وضعیت بهکلی با چرخشی وارونه رنگ میبازد و نمایی واقعی از شخصیت و هویت علمی و فرهنگی فرد موردنظر را به ما مینمایاند.
حال این سوال مطرح میشود که چرا در برابر این تکنولوژی که میتواند ظرفیتی بالقوه برای انتقال پیامها و اصلاح ارتباطات باشد، باید حالت انفعالی را انتخاب کرد و بهجای ارائه طریق به بیراهه رفت؟
آیا این تغییرات و تحولات در بستر زمان متناسب با آمادگی جامعه ما رخداده و بستر مناسب برای شکلگیری آن فراهمشده و یا جامعه به ناگهان خود را در مواجهه با رشد شتابان فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی دیده و فرصت لازم را برای برخورد مناسب با این فناوری پیدا نکرده است؟
امروز همهگیر شدن استفاده از شبکههای اجتماعی مجازی آنچنان خانوادهها و افراد را درگیر کرده که الگوهای ارتباطات فردی و اجتماعی جامعه را تحت تأثیر خود قرار داده و همه زوایای پیدا و پنهان فرهنگ جامعه را در برگرفته است.
مجاز بودن این فضاها و شبکههای ارتباطی و فقدان رابطه چهره به چهره به افراد مختلف این فرصت را داده تا بتوانند آرمانگرایانه شخصیتی کاذب و غیرواقعی از وجود خود را به نمایش بگذارند و دیگران را تحت تاثیر قرار دهند. پنهان کردن هویت واقعی اشخاص هم آن چنان آزادی افسارگسیختهای به برخی افراد عطا میکند تا بدون توجه به محدودیتهای قانونی و اخلاقی تمام حریم را درنوردیده و به حریم خصوصی و شخصی افراد حمله کنند و آنچه را که در فضای واقعی نمیتوانند بر زبان بیاورند و یا قدرت اثبات آن ادعاها را ندارند بیمحابا و آزادانه در این فضای غبارآلود جاری کنند.
مشکل به همینجا ختم نمیشود و بعضاً شاهدیم حاشیه این آسیب در عرصه اطلاعرسانی و تولید اخبار رخ مینمایاند و میبینیم برخی پایگاهها و مراجع رسمی خبری در پی انتشار اخباری غیرواقعی در فضاهای مجازی بدون اینکه صحتوسقم این خبر را از مراجع ذیصلاح جویا شوند خود در مسیر سیلابی از شایعات و غیر واقعیات قرار میگیرند که میتواند تبعات منفی و خسارت باری را بر جای بگذارد.
چه واقعیاتی که در این فضاها بهسرعت مسخ میشود و ما قهرمانانی را بازتولید میکنیم که نمیتوانند الگوی فکری و فرهنگی جامعه ما باشند و چه قهرمانانی را که ما با دست خود منکوب میکنیم که میتوانستند در اعتلای فرهنگی جامعه تأثیرگذار باشند و مسیر آینده جوانان و نوجوانان ما را با ایدههای ناب خود متحول کنند.
انتظار میرود متولیان فرهنگی و نخبگان جامعه روی این مباحث تأمل کنند و با آموزش مدیریت فضاهای مجازی مسیری را برای جوانان ما هموار کنند تا بتوانند با بهرهگیری از ظرفیتهای مثبت و سازنده این تکنولوژی زندگی سالم و اثربخشی را در تعامل با دیگران تجربه کنند.
علی قربانی