نویسنده : دکتر مصطفا شکری: اخیراً مجلسِ شورایِ اسلامی طرحی مبنی بر اخذِ مالیات از سوداگران و دلالان را به تصویب رسانده است. طرحی که دارای ریزه کار‌های زیادی است و سر و صدای زیادی در محافل رسانه‌ای و اقتصادی به راه انداخته و حتی برخی بند‌هایش مورد پرسش و ایراد شورای نگهبان نیز قرار گرفته است. اما موضوع چیست؟ هدف اصلی این طرح چیست؟ و جامعه مخاطب آن کیست؟ در این نوشتار کوتاه سعی می‌کنیم این موضوع را بیشتر تشریح کنیم.

واقعیت این است که فعالیت‌های سوداگرانه و سفته بازانه در هر اقتصادی از اصلی‌ترین موانع هدایت سرمایه‌ها به سمت فعالیت‌های مولد به شمار می‌رود. زیرا که جذابیت سوداگری و سفته‌بازی در بازار‌های موازی املاک، خودرو، طلا، ارز و رمزارز، از انگیزه‌های فعالیت‌های مولد و تولیدی در هر اقتصادی، میکاهد. در اقتصاد ایران نیز در طول چند دهه اخیر، انجام فعالیت‌های سوداگرانه و سفته بازانه، به دلیل خلأ قوانین بازدارنده، از اصلی‌ترین دلایل کاهش انگیزه در سرمایه‌گذاری‌های مولد بوده است. حتی یک نکته بسیار مهم این است که در مقایسه شاخص تورم با میزان افزایش دارایی‌های مختلف ازجمله خودرو، مسکن، طلا و ارز در دوره‌های زمانی مختلف، نشان می‌دهد که اولاً این دارایی‌ها بسیار بیشتر از تورم افزایش قیمت داشته‌اند و مهم‌تر اینکه اتفاقاً جهش‌های قیمتی این دارایی‌ها در مقاطع مختلف، یکی از عوامل کلیدی افزایش تورم در کشور بوده است. از این رو طرح مالیات بر سوداگری و سفته‌بازی برای پر کردن یک خلأ در قوانین مالیاتی ایران تدوین شده است. مالیات بر فعالیت‌های سفته بازانه و کاذب، برای فعالیت‌های سوداگرانه هزینه ایجاد می‌کند و موجب انتقال سرمایه‌ها از حوزه فعالیت‌های سوداگرانه به حوزه تولید خواهد شد که این مهم نیز بیشترین کمک را به رشد تولید و فعالیت-‌های مولد، خواهد داشت. در حقیقت با این طرح قانونی، بخشی از پازل قوانین مالیاتی ایران برای تطابق با استاندارد‌های جهانی محقق می‌گردد. این مالیات برای مقابله با فعالیت‌های دلال گونه کاذب است و به ضرر افراد سفته بازی است که در بازار‌های املاک، خودرو، طلا، ارز و رمزارز به دنبال سفته‌بازی و دلالی هستند. بنابراین از مهم‌ترین دستاورد‌های این طرح قانونی، افزایش هزینه فعالیت‌های غیرمولد همچون سفته‌بازی و سوداگری در بازار چهارگانه یاد شده است به نحوی که این بازار‌ها، مزیت و جذابیت خود را از دست می‌دهند. در واقع، مالیات بر سفته بازی، مالیاتی بازدارنده برای تغییر رفتار سوداگران و سفته بازان است و اصلی‌ترین هدف آن تغییر رفتار سفته بازان است نه لزوماً تأمین درآمدی مالی برای دولت. به عبارت ساده‌تر مالیاتی برای اخذ نشدن است که هرچه‌قدر کارآمدتر اجرا شود و نرخ‌ها بازدارنده باشد و فعالیت‌های سوداگرانه کمتری ایجاد شود، منفعت آن برای اقتصاد ملی بیشتر خواهد بود. از نکات مهم این طرح، شکل طراحی آن است که به دلیل معافیت‌های گسترده، درصد انگشت‌شماری از افراد جامعه، که بواقع پیگیر فعالیت‌های سوداگرانه و کاذب هستند را شامل می‌شود.