ورزش در ديار ما از ديرباز تا کنون رواج داشته است. سنگ‌نگاره‌ها و نقشه‌ای برنزي پیشینه دیرینه ورزشي زادگاه‌مان را نمايان می‌کند. ورزش‌هایی كه ريشه در فرهنگ غني نياكان ما دارد. تاريخ اسب‌سواری، تيراندازي، دوندگي و شناگري، کوه‌نوردی، كشتي و بسياري ديگر از ورزش‌ها و زورآزمایی‌های لُرتباران را فقط از بر جای مانده‌هایی كه امروز زینت‌بخش موزه‌های اروپاست می‌توان دريافت. بنابراين تاريخ ورزش در ولایت ما به دو مقطع پيش و پس از تشکیلات تربیت‌بدنی تقسيم می‌شود.
آن‌چه در پي می‌خوانید اختصاص به سرآغاز مقطع دوم دارد. انجمن ملي تربیت‌بدنی ايران سال 1312 تشكيل شد (1) و همان سال زمينه گشايش انجمن تربیت‌بدنی خرم‌آباد را فراهم آوردند. انجمن یاد شده سال 1313 در شهر ما با حضور مدیر کل انجمن ملي تربیت‌بدنی كشور فعاليت خود را آغاز كرد. اين انجمن تا سال 1325 كه به انجمن ملي تربیت‌بدنی و پيشاهنگي ايران تغيير نام داد در خرم‌آباد فعالانه امور ورزش را به‌ویژه در مراكز آموزشي ساماندهي می‌کرد.
بنا بر سال‌نامه وزارت معارف و اوقاف و صنايع مستظرفه (آموزش و پرورش)، در خرم‌آباد تعداد 3 رسته پيشاهنگ با عضويت 66 تن پيشاهنگ مركب از دانش‌آموزان دبستان‌های 4 کلاسه پهلوي، 4 کلاسه شاهپور و دبستان دخترانه به همراه 27 افسر عضو انجمن تربیت‌بدنی خرم‌آباد بوده‌اند.
سال 1314 خبر «جشن توزيع تصدیق‌نامه» حكايت از ورزش دختران دبستان شاهدخت و پيشاهنگان در خرم‌آباد دارد: «مجلس جشن ورزش و توزيع تصدیق‌نامه‌های محصلات و محصلين با حضور آقاي وزير معارف و فرماندهي تيپ و كليه رؤساي ادارات و جمع كثيري از زن و مرد اهالي در زمين ورزش منعقد گرديد. بدواً دختران دبستان دولتي شاهدخت به خواندن سرود و عمليات ورزش مبادرت نموده سپس پيشاهنگان، عمليات جالب توجه ورزش كرده، يكي از محصلات دبستان لايحه راجع به پيشرفت تربيت نسوان قرائت بعداً آقاي وزير راجع معارف شرح مبسوطي راجع به ترقيات روزافزون ... و همچنين اهميت مخصوصي كه به تربيت اولاد عشاير و نسوان داده می‌شود بيان نمودند. بعداً تصدیق‌نامه‌های محصلين كه به اخذ امتحانات نهايي موفق شده بودند اعطا گرديد. محصلين و محصلات از جلو مدعوين دفيله منظمي داده و مجلس جشن در ساعت 5 بعدازظهر با دعا خاتمه يافت. آقاي وزير معارف به طرف بروجرد عزيمت نمودند.» (2)
ارديبهشت 1315 نيز مسابقه فوتبال به ميزباني دانش‌آموزان دارالتربيه عشايري خرم‌آباد برگزار شده است: «محصلين مدرسه عشايري در جمعه 11 ارديبهشت دعوتي از فوتبالیست‌های بروجرد نموده بودند كه در روز مذكور مسابقه به عمل آمد. مسابقه و دعوت مذكور كه تا به حال در خرم‌آباد سابقه نداشت به طرز مطلوبي انجام يافت.» (3)
انجمن تربیت‌بدنی خرم‌آباد در آبان 1316، دو هیئت فرعي ورزش و پیش‌آهنگی تشكيل داده است:
«خرم‌آباد
تشكيل انجمن تربیت‌بدنی
امروز اولين جلسه انجمن تربیت‌بدنی در اداره حكومتي تشكيل گرديد. اداره معارف پيشنهاد نمود كه دو هیئت فرعي جهت ورزش و پیش‌آهنگی مركب از اعضاي انجمن تربیت‌بدنی و جمعي از اشخاص ذی‌علاقه انتخاب گردد كه مرتباً براي پيشرفت اين دو موضوع تبادل نظر نمايند و ساليانه 30 هزار ريال از طرف انجمن شهرداري از درآمد شهرداري (جهت تربیت‌بدنی اعطا شود و نيز چون مالكين و زارعين تقبل كرده بودند از هر تن پنبه كه به شركت پنبه تحويل می‌شود) به تصديق شركت نامبرده (6 ريال جهت پيشرفت ورزش تخصيص داده شود، مقرر گرديد دو فقره پيشنهاد اخير به مركز گزارش و پس از كسب اجازه به موقع عمل و اجرا گذارده شود.)» (4)
ماه بعد يعني در آذر 1316 جشن گشايش "كلوب ورزش خرم‌آباد" را برگزار کرده‌اند:
«تلگراف نماينده اداره از خرم‌آباد 29 آذر 1316
جشن گشايش كلوب ورزش
امروز جشن گشايش كلوب ورزش لرستان با حضور 500 نفر مدعوين و متجاوز از هزار نفر تماشاچي برگزار شد. دانش‌آموزان با ورزش‌های موزون خود احساسات شعف‌انگیزی در عموم ايجاد كرده بودند. آثار گران‌بهای توجه به تربیت‌بدنی و اصلاح نسل آینده در اين مجلس جشن به‌خوبی آشكار و هويدا بود.» (5)
1317 هیأت‌های فوتبال و واليبال كه در آن روزگار "كميسيون‌هاي ورزشي" نام داشت، تشكيل شد:
«انتخاب كميسيون‌هاي ورزشي
چند روز پیش‌بر اثر دعوت اداره فرهنگ جمعي از آقايان كارمندان دواير و بازرگانان در اداره فرهنگ حضور يافته و آقاي فرماندار كه رياست انجمن تربیت‌بدنی را عهده‌دار می‌باشند، سخنراني جامعي در اطراف ورزش نموده و در پايان گروه‌هایی براي تشكيل كلوب‌هاي فوتبال، واليبال و ساير ورزش‌ها تعيين و مقرر گرديد هفته‌ای دو نوبت منظم به ورزش مشغول گردند. امروز اولين نشست گروه‌های مزبور در دبيرستان پهلوي تشكيل و اقدام به انتخاب گروه‌های ورزش نمودند.» (6)
بنا بر تصميم انجمن تربیت‌بدنی خرم‌آباد مقرر شد كه از تابستان 1318 ورزشكاران بروجرد براي انجام مسابقه‌های سراسري لُرستان به خرم‌آباد اعزام شوند: «تصميمات انجمن تربیت‌بدنی خرم‌آباد
انجمن تربیت‌بدنی شهرستان براي اجراي مقررات راجع به مسابقه قهرماني داخلي تشكيل و پس از مذاكرات درباره داوطلبين واجد شرايط، مقرر گرديد به ورزشكاران بروجرد هم ابلاغ شود كه براي تمرين عمليات به خرم‌آباد آمده، پس از فرا گرفتن فنون ورزشي و گذراندن امتحان خصوصي برگزيدگان به مركز اعزام گردند.» (7)
اسناد تربیت‌بدنی و چاپ کرده‌های مطبوعات حكايت از آن دارد كه فردي به نام "محمود‌پور" براي تعليم فنون كشتي در سال 1319 به خرم‌آباد اعزام‌شده است: «براي انتخاب قهرمان كشتي خرم‌آباد 24 تير 1319 آقاي محمود‌پور دبير ورزش آموزشگاه‌های تهران كه از طرف وزارت فرهنگ براي تعليم فنون کشتی‌گیری به شهرستان‌های غرب و استان ششم اعزام شده بود، روز گذشته وارد خرم‌آباد شده، ديشب با حضور چند تن از رؤساي اداره‌ها و آقاي رئيس و جمعي از كاركنان فرهنگ، عموم ورزشكاران را در ورزش‌خانه شهر دعوت و پس از انجام قسمتي از مراسم پهلواني قديم و دعا به ... ورزشكاران ... آقاي محمود‌پور شخصاً داخل ورزشكاران شده با نطق مختصري توجهات مخصوصه‌ای كه نسبت به مسابقه‌های قهرماني به‌خصوص فنون پهلواني تقديم می‌شود خاطرنشان كرد. سپس شروع به آموزش عملي فنون کشتی‌گیری نموده دستوراتي به ورزشكاران داده و در پايان آقاي ابوالقاسم صوفی‌بروجردی را كه سال گذشته در مسابقه‌های مركز شركت جسته است به ديگران معرفي كردند كه تا فرا رسیدن موقع تحت تعليمات او ورزشكاران تمرين نموده پس از گذراندن امتحان، قهرمان منتخبه به مركز اعزام شود. به قرار اطلاع، اداره فرهنگ و انجمن تربیت‌بدنی وسايل تمرين آنان را از هر قبيل آماده ساخته‌اند.» (8)
منابع یاد شده خبر از برگزاري مسابقه‌های دو و پرش در تاريخ 26 شهريور 1319 دارند:
«تعيين قهرمان خرم‌آباد 27 شهريور 1319
ساعت 6 عصر در دبيرستان پهلوي خرم‌آباد امتحاني از كليه داوطلبان شركت در مسابقه‌های قهرماني با حضور آقاي فرماندار و عده‌ای از رؤساي ادارات دولتي و اهالي به عمل آمد و در نتیجه آقايان نامبرده در پايين در مسابقهها حائز رتبه اول شده و قرار است توسط اداری فرهنگ به مركز اعزام شوند:
آقاي محمد قراگزلو «پرش طول به طول 6/66»
آقاي محمد قراگزلو «پرش سه‌گام به طول 12/10»
آقاي محمد قراگزلو «دوي صد متري در 11 ثانيه»
آقاي كمالوند «دو 400 متري در 54 ثانيه»
آقاي نوازش «دو 200 متري در مدت 24.5 ثانيه»
آقاي رحيمي دو 200 متري به مدت 25 ثانيه» (9)
مطبوعات و اسناد دهه دوم سده حاضر را به دقت بررسي كردم تا اولين شركت تيم‌‌هاي ورزشي خرم‌آباد را در مسابقه‌های قهرماني كشور 
بيابم. نخستين اشاره به حضور خرم‌آباد در مسابقهها را سال 1321 ّ ديدم كه آورده بودند محمد قراگزلو از خرم‌آباد به مقام دوم ايران رسيده و خرم‌آباد با 3 امتياز مقام دهم را در دوومیدانی كشور كسب كرده است.
بيابم. نخستين اشاره به حضور خرم‌آباد در مسابقهها را سال 1321 ّ ديدم كه آورده بودند محمد قراگزلو از خرم‌آباد به مقام دوم ايران رسيده و خرم‌آباد با 3 امتياز مقام دهم را در دوومیدانی كشور كسب كرده است.بعيد نيست پیش از این تاريخ، تیم‌های خرم‌آبادی در مسابقه‌های كشوري شركت كرده باشند، در جست‌وجوی سندهاي نويافته هستم تا تاريخ ورزش شهر ما كه تا کنون بر اساس اقوال به نگارش درآمده، مبتني بر اسناد شود.
سيدفريد قاسمي/ تهران
________________________
پی‌نویس‌ها:
1. نام تشکیلاتی كه در كشور عهده‌دار امور ورزش است از آغاز تا امروز چنين بوده است: 1312 تا 1325 انجمن ملي تربیت‌بدنی؛ 1325 تا 1332 انجمن ملي تربیت‌بدنی و پيشاهنگي ايران؛ 1332 تا 1337 سازمان تربیت‌بدنی و پيشاهنگي ايران؛ 1337 تا 1343 سازمان تندرستي جوانان و تربیت‌بدنی ايران؛ 1343 تا 1350 سازمان تربیت‌بدنی و تفريحات سالم ايران؛ 1350 تا 1358 سازمان تربیت‌بدنی ايران؛ 1358 تا 1389 سازمان تربیت‌بدنی جمهوري اسامی ايران [و از 1390 تا كنون وزارت ورزش و جوانان.]
2. اطلاعات، ش 2669، 3 دي 1314، ص 4.
3. اطلاعات، ش 2782، 21 ارديبهشت 1315، ص 3.
4. اطلاعات عصر، ش 3292، 3 آبان 1316، ص 4.
5. اطلاعات عصر، ش 3345، 30 آذر 1316، ص 8.
6. اطلاعات، ش 3721، 24 دي 1317، ص 11.
7. اطلاعات، ش 3927، 23 مرداد 1318، ص 2.
8. اطلاعات، ش 4254، 1 مرداد 1319، ص 8.
9. اطلاعات، ش 4314، 2 مهر 1319، ص 2.
* توضيح: اين مطلب سه‌شنبه 14 مهر 1388 در صفحه 5 شماره 6 دوهفته‌نامه "لرستان ورزشي" (اقتصاد لرستان) منتشر شده است. (اين‌جا كليك كنيد)
کلیک کنید
دیدگاه‌ها