شرایط اقلیمی هر شهر، تعیینکنندهي نوع فضای سبز حاکم بر آن شهر به شمار میرود؛ در هر منطقه نیز بر اساس شرایط جغرافیایی و اقلیمی نظير کوهستانی، نیمهکوهستانی، بیابانی، گرمسیری و سردسیری، گیاهان و درختان بومی آن منطقه نیز در سطح گسترده و وسیعی نیز کاشت میشود.
با گسترش فزاینده و ناموزون شهرها و افزایش منابع آلوده کننده، نیاز شهرها به فضا سبز به عنوان عنصری مهم در امر تلطیف هوا و زیباسازی فضاهای شهری بیش از پیش احساس میشود.
به ندرت پیش میآید در شهری کوهستانی از درختی همچون "نخل" و یا در شهری بیابانی از درختِ آبدوستی همچون "چنار" یا "توسکا" استفاده کنند، اما با این حال برخی از شهرداریها همچون شهرداریهای یزد، زاهدان، بوشهر، بندرعباس، اهواز و ... چندان تمایلی به کاشت درختان بومی منطقهشان همچون نخل برای زیباسازی شهرهای خود ندارد و با هزینههای سنگین و به مدّد مهندسی ژنتیک سعی دارند که از درختان غیربومی و سرسبز مناطق دیگر (مناطق مرطوب و کوهستانی) استفاده نمایند.
ولی در شهري کوهستانی همچون خرّمآباد، طبق معمول قضیه برعکس است و مسوولان تمایل دارند همیشه از درختی نه چندان زیبا، بیثمر و غیربومی همچون نخل آن هم در سطح وسیعی و گستردهای استفاده نمایند!
اگر فرض را بر این بگیریم که شهرداری خرّمآباد به منظور زیباسازی و جلوهای بهتر از گونه نخل استفاده نموده است هیچگاه با عقل و منطق جور در نخواهد آمد چرا که درخت نخل نه آنچنان سیمایی زیبا دارد و نه ثمربخش است که اکنون بخواهیم با این استدلال و توجیه شاهد کاشت وسیع و گسترده این درخت در اکثریت بلوارها و خیابانهای سطح شهر همچون ولایت، ولیعصر، دانشگاه(60 متری)، شریعتی، علوی، بهارستان، چهارراه طیب، کریمخان زند، زیباکنار، گردشگران و سایر خیابانها، پارکها، فضای سبزِ بیمارستانها و زیرگذرها باشیم، که به يقين با توجه به شرایط به وجود آمده، فضای سبز شهر خرّمآباد دچار یکنواختی و دلمردگی شده و در نتيجه شاهد سیمایی زشت هستیم و مهمتر از آن، در صورت ادامهي این روند در آینده نه چندان دور، شاهد گریزان شدن گردشگران و همچنین کاهش چشمگیر ورود و اقامت مسافران بهخصوص مسافرانی که از مناطق جنوبی کشور به خرّمآباد سفر میکنند خواهیم بود، چرا که لرستان تفریحگاه بزرگ و خوش آب و هوایی برای مردمان جنوب کشور محسوب میشود و خرّمآباد هم نماد و ویترین این استان خوش آب و هوا و سرسبز است.
ولی هر ساله در ایام نوروز به محض ورود گردشگران و مسافران از تمامی نقاط کشور به خصوص مناطق گرم جنوب، به شهر خرّمآباد با دیدن این همه درخت نخل در جای جای شهر نظير بلوارها و خیابانها، میادین، پارکها، فضای سبز زیرگذرها، بدون هیچ درنگی، ناخودآگاه فکر و ذهنشان به سمت شهری با آب و هواي گرم و خشک و شرجی همانند شهرهای جنوبی کشور خواهد رفت و دیگر تمایل آنچنانی به اقامت در این شهر حتی اقامتی کوتاهمدت نخواهند داشت، در صورتی که خرّمآباد شهری است کوهستانی و خوش آب و هوا که 45 روز از سال یخبندان و دمای زیر صفر درجه را تجربه میکند و شرایط جغرافیایی آن به گونهای است که اصلاً پذیرای درختان مربوط به مناطق گرمسیر همچون نخل نمیباشد.
نمایی از بلوار شریعتی خرّمآباد و کاشت بیرویه درخت غیر بومی نخل
ادامه این روند یعنی گسترش سرطانی شکل درخت نخل در مقابل قطع روزانه درختان کهنسال چنار و بومی لرستان، بیشک ضربه سنگینی را بر پیکرهي صنعت گردشگری در خرّمآباد وارد خواهد آورد که سالیان سال باید هزینههای سنگینی نمود تا بتوان قدری از اثرات این فاجعه زیستمحیطی و گردشگری را کاست.
بنابراین پیشنهاد میشود که سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری خرّمآباد، با نظارت ویژه استانداری در یک اقدام ضربتی و تا قبل از فرا رسيدن نوروز و ورود گردشگران به شهر، اقدام به جمعآوری تمامی درختان نخل در سطح شهر کرده و با جایگزینی درختان بومی، زیبا و مفید همچون چنار، کبوده، افرا، بید مجنون، سرو شیرازی و ... سبب تحول در فضای سبز شهر شده و سرسبزی را به خرّمآباد هدیه دهند.
در زیر انواعی از درختان مناسب با آب و هوای خرّمآباد برای جایگزینی با درختان نخل و توسعه مناسب فضای سبز این شهر پیشنهاد میشود:
چنار: چنار درخت بزرگ و زیبایی است که شاخههای اصلی قطور و محکم چنار، در جهات مختلف میروید و ویژگیهای همچون تنه مستقل همراه با تاجی گسترده و شاخههای قوی، سریعالرشد بودن، قامت افراشته(ارتفاع بین 30 تا 50 متر)، مقاومت زیاد به خشکسالی، مقاومت چشمگیر در برابر آلودگی هوا، تعدیل دما، طول عمر بالا(دو هزار سال یا بیشتر)، انطباقپذیری فراوان با محیطهای مختلف و دماهای خیلی سرد و یا خیلی گرم، موجب شده است تا چنار در ردیف مهمترین درختان سایهدار پارکها، حاشیه خیابانها و معابر عمومى شهرها قرار گیرد و وجود خیابانهای فراوان از درختان کهنسال چنار در خرّمآباد هم نشان از توجه ویژه بزرگان خرّمآباد از قدیمالایام به این درخت بوده است.
درختان کهنسال چنار خیابان ولیعصر تهران
درخت افرا
افرا: افرا درختی است بسیار زیبا و مردمپسند که به علت تاج زیبا و رنگارنگش در فصول مختلف سال، از پر طرفدارترین درختان زینتی برای فضای سبز پارکها و همچنین فضای سبز رفیوژ میانی خیابان و بلوارهای سطح شهر است.
ویژگی تغییر رنگ این درخت در فصول مختلف سال باعث شده که آن را به درخت زیبا و بیبدیلی تبدیل نماید درختی که در بهار به رنگ سبز فسفری و سپس با نزدیک شدن به تابستان به سبز تیره تغییر رنگ داده و سپس در اواخر تابستان تا اواخر پاییز میتوان رنگین کمانی از رنگهای زرد و نارنجی و در نهایت قرمز را در برگهای این درخت زیبا به نظاره نشست و خیابانهای شهر با وجود این درخت زیبا همیشه سرزنده و شاداب خواهند بود.
تغییر رنگ زيباي برگهای درخت افرا (اواخر تابستان تا اواخر پاییز)
مقاومت به بیشتر خاکها و سرمای شدید و انطباق با شرایط مختلف و غیر قابل پیشبینی، سریعالرشد بودن، دارا بودن قامتی به نسبت بلند (10 تا 20 متر)، طول عمر مناسب از دیگر ویژگیهای این درخت زینتی و زیباست.
لازم به ذکر است که در درخت افرا هرس لازم نیست و فقط کافی است در بهار شاخههای خشک و بیمار حذف شوند و به منظور زیباسازی؛ سر شاخهها مرتب میشوند.
کبوده: کبوده درختی است ستونيشكل، خوشقامت و بلند (12 تا 18 وگاهی تا 25 متر) و قطر تاج پوششی مناسب و با شاخههای گسترده و فرم باز میباشد که در رفیوژ میانی و حاشیه خیابانها و بلوارها و همچنین در فضای سبز و باغات سنتی و تاریخی بسیار مورد استفاده قرار میگیرد.
نمایی از درخت خوشقامت کبوده
ظاهری زیبا و برافراشته، سریعالرشد بودن، مقاوم به گرما و سرما، مقرون به صرفه بودن از لحاظ تغذیهای(کودپاشی ویژه نیاز ندارد)، جلوگیری از فرسایش خاک و استفاده فراوان به عنوان دیوارههای سبز از پشتوانههای استفاده از این درخت در فضاهای شهری به حساب میآید.
درخت زیبای بید مجنون
بید مجنون: بید مجنون درختی بسیار زیبا و افتاده شکل و با نمایی چشمگیر و مردمپسند است که در کنار دریاچههای مصنوعی، برکههای آب، فضای سبز پارکها و بوستانها و همچنین در رفیوژ میانی خیابانها و بلوارهای نسبتاً عریض استفاده میشود به طوری که طی چند سال با گرفتن سطح بالای بلوارها و تنیده شدن درختان به هم موجب زیبایی و توسعه فضای سبز عرضی بلوارها و خیابانها میگردد.
کنترل فرسایش و آمایش خاک، سریعالرشد بودن، انطباقپذیری بالا با شرایط مختلف آب و هوایی و حتی کویری، مقرون به صرفه بودن از لحاظ تغذیهای(کودپاشی ویژه نیاز ندارد)، توسعه عرضی فضای سبز و ... از دیگر ویژگیهای این درخت زیباست.
احمد ساكي