در دهه 50 خورشیدی قهوه‌خانه‌ای در شرق پل گپ (بزرگ) خرم‌آباد بود که حکایت خاص خودش را دارد؛ می‌گویند صاحب قهوه‌خانه در فصولی که رفت و آمد عشایر به شهر برای تأمین مایحتاج و سایر امور بیشتر می‌شد، اذان ضبط‌شده‌ای داشت که برای جلب مشتری، پیش از فرارسیدن وقت اذان آن را پخش می‌کرد.

افراد ساده‌دل با شنیدن صدای اذان به خیال این‌که روز از نیمه گذشته، با عجله برای صرف ناهار به قهوه‌خانه می‌رفتند تا پیش از تاریک شدن هوا به روستا و محل زندگی خود برسند؛ به این ترتیب قهوه‌چی مزبور با این ترفند گوی سبقت را از رقبا ربوده و تا مدت‌ها سود زیادی به جیب می‌زد!

اوضاع این روزهای بورس تهران هم حکایت همان قهوه‌خانه است؛ در یک سال گذشته تعداد زیادی از هم‌وطنان سرمایه‌های خود را وارد این بازار کردند به امید این‌که سودی عایدشان شود، غافل از این‌که بورس به کوره پول سوزی برای بلعیدن سرمایه‌های آن‌ها تبدیل شده است.

بورس تهران از سال 1346 فعالیت خود را آغاز کرد که با پیروزی انقلاب اسلامی و وقوع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران تعطیل شد؛ پس از جنگ و تثبیت اوضاع کشور، در سال 1368 دوباره آغاز به کارکرد که البته عمده فعالان این بازار کسانی بودند که دانش این کار را داشتند و روند فعالیت آن ادامه داشت تا این‌که فشار تحریم‌ها بر اقتصاد کشور بیشتر شد.

 به همین دلیل در یکی دو سال اخیر مسئولان توصیه کردند که مردم سرمایه‌های خرد و کلان خود را وارد بورس کنند؛ حجت‌الاسلام روحانی رئیس‌جمهور 22 مرداد 1399 در جلسه هیئت دولت با تشویق مردم به سرمایه‌گذاری در بازار بورس گفت:«مردم می‌توانند در بازار بورس خریدهایی بکنند که برای آینده‌شان، برای دارایشان اطمینان بیشتری پیدا بکنند...مردم بدانند سکه جای سرمایه‌گذاری نیست، دلار جای سرمایه‌گذاری نیست، بورس جای سرمایه‌گذاری است...»

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام هم اردیبهشت امسال با حضور در برنامه گفتگوی ویژه خبری شبکه دوم سیما با اعلام این‌که سود بلندمدت بورس از همه بازار‌ها بیشتر است، گفت:«اگر بورس رونق بگیرد منابع بانک‌ها آزاد می‌شود و به طبقات متوسط به پایین اختصاص می‌یابد و شرکت‌های بزرگ نیز منابع مالی خود را از بورس تأمین می‌کنند.»

علی آقامحمدی در ادامه این گفتگو در جواب مجری که درباره نگرانی برخی کارشناسان از احتمال ریزش بورس خبر داده بودند، با شور و حرارت بالا گفت:«بگذارید مردم خوش باشند.»

به هر حال با تشویق مسئولان و کارشناسان و نیز موافقت رهبر معظم انقلاب اسلامی با آزادسازی سهام عدالت با تأکید بر بهره‌مندی هر چه سریع‌تر مردم از سود سهام خود، خیل عظیمی از آحاد جامعه شناسه و کد بورسی گرفتند و وارد بازار سرمایه شدند.

تا پیش از آغاز ریزش شاخص بورس در مردادماه امسال، بیش از 50 میلیون کد بورسی در کشور صادر شد که بیشتر آن‌ها دارندگان سهام عدالت و از طبقات متوسط، پایین و حتی بی‌سواد جامعه هستند که بدون هیچ‌گونه آموزشی وارد این بازار پرتلاطم شدند، بازاری که بقا و کسب سود در آن نیازمند تجربه، دانش اقتصادی و سواد بورسی است.

به این ترتیب با صعود شاخص بورس و بالا رفتن ارزش سهام شرکت‌ها و اطمینان مردم به دولت‌مردان، تعداد زیادی از سهام‌داران که به یُمن آزادسازی سهام عدالت دارای کد بورسی شده بودند، سرمایه‌های خرد و کلان خود را وارد بورس کردند تا در عین این‌که از کاهش ارزش سرمایه خود در برابر تورم جلوگیری کرده و به چرخه تولید و صنعت کشور کمک می‌کنند، سودی کسب کنند که بتوانند در مقابل این تورم افسارگسیخته دوام بیاورند.

در چند ماه نخست امسال با سیاست‌های تشویقی دولت و ورود سرمایه‌های جدید به بورس همه‌چیز به‌خوبی پیش می‌رفت تا این که «مرداد سیاه»(به تعبیر برخی سرمایه‌گذاران) فرا رسید؛ در این ماه در حالی که رئیس‌جمهور به‌عنوان بالاترین مقام اجرایی کشور گفت:«مردم همه‌چیز را به بورس بسپارند»، اختلاف بین وزیران اقتصاد و نفت و مسئولان سازمان بورس، تأیید و تکذیب‌ها درباره «صندوق دارا دوم»، عرضه بیش ازپیش سهام شرکت‌های حقوقی، ترس سهام‌داران حقیقی و خرد از کاهش ارزش سهام خود و...باعث ریزش شاخص بورس شد که تاکنون نیز ادامه دارد.

با وجود اعلام دولت در خصوص حمایت از بازار سرمایه، مسئولان حمایت درخور توجهی از بورس نکردند و بخش زیادی از سرمایه‌های مردم در این بازار که بی‌شباهت به کوره پول سوزی نیست از بین رفت و به اعتماد مردم به مسئولان لطمه زیادی وارد شد.

در ریزش اخیر که برخی آن را دستوری می‌دانند، شرکت‌های حقوقیِ نزدیک به دولت هزاران میلیارد تومان از سرمایه‌های مردم را به جیب زدند! عضو ناظر شورای عالی بورس در گفتگو با تسنیم با بیان این که برای کمیسیون اقتصادی مجلس محرز شده برخی شرکت‌های حقوقی در مقطعی دست به فروش‌های خارج از قاعده و بیش از حد زده‌اند،‌گفت:«یک شرکت حقوقی نزدیک به دولت ۴۰۰۰ میلیارد تومان در سقف قیمتی فروش داشته اما بعد از الزام به بازار گردانی تنها ۸۰۰ میلیارد تومان خرید داشته، ‌آن‌هم در شرایطی که قیمت‌ها تقریباً یک‌سوم شده است.

محسن علیزاده اضافه کرد: دولت میزبان خوبی برای سرمایه‌های مردم نبود و عموم مردم به ورود به بورس دعوت شدند اما در نهایت پشت مردم در بورس خالی شد. مردم پولِ جیب، طلای همسران، خانه و خودرو را فروخته و وارد بورس شدند اما حالا متضرر شده‌اند. درست است که بورس بالا و پایین دارد اما نه تا این حد!«

از سویی گفته می‌شود در این ایام که تعداد زیادی از مردم در پی ریزش‌های اخیر بازار سرمایه متحمل ضررهای کلانی شده و سرمایه خود را از دست داده‌اند، یکی از وزرای سابق با استفاده از امکانات و نفوذ خود (رانت اطلاعاتی) توانسته پیش از شروع ریزش‌های اخیر ضمن خروج سرمایه خود ۱۲۰۰ میلیارد تومان سود به جیب بزند!

به نظر می‌رسد مسئولان سازمان بورس، وزیران اقتصادی دولت با همکاری قوه قضاییه و سایر دستگاه‌های نظارتی می‌بایست برای جلوگیری از دست‌کاری عمدی شاخص کل و سوءاستفاده سهام‌داران حقوقی و حقیقی و نیز حمایت از سهامداران خرد که طیف وسیعی از جامعه را تشکیل می‌دهند هر چه سریع‌تر تدابیر مناسب و کاربردی بیندیشند.

چرا که تحریم‌های ظالمانه آمریکا، تورم افسارگسیخته، کاهش روزانه ارزش پول ملی، ضررهای جبران‌ناپذیر و هنگفت مردم در بورس و در نهایت مسائل و مشکلات ناشی از بیماری مهلک کرونا مردم ایران به ویژه قشرهای متوسط و ضعیف را از لحاظ روحی و اقتصادی بسیار شکننده کرده است و گمان آن می‌رود که تداوم وضعِ موجود به تنش‌ها و نارضایتی‌های اجتماعی بینجامد.