بالاخره بعد از مدتها که مرتب از پشت صحنهی سریال «ایلدا» و تولید آن در مناطق مختلف لرستان خبرهایی به گوش میرسید، از ابتدای مهرماه پخش آن از شبکه یک آغاز شده که تا همین جا حاشیههای فراوانی را به همراه داشته است. اصلیترین مسالهای که موجب اعتراض لرستانیها شده، این است که دیالوگها به زبان لری نیست.
به عنوان یک داستاننویس که از قضا رمان بومی هم نوشته لازم است بگویم «بومی» بودن دیالوگها به صورت کامل نه شدنی است و نه منطقی؛ چراکه مخاطبان این سریال همهی مردم ایران هستند و تازه تلفظ دیالوگهای لری برای بازیگران غیربومی هم مشکل دیگری است که نباید نادیدهاش گرفت؛ اما معمولا آنها که در این زمینه کار حرفهای انجام دادهاند میدانند که باید به حد بینابینی تعیین شود که اصالت کار زیر سوال نرود و از سوی دیگر برای مخاطبان غیر لر زبان هم قابل ارتباط و البته جذاب باشد؛ بستری که در آن تکواژههای بومی بر ساختار زبان فارسی معیار مینشیند و معمولا دو طرف ماجرا را راضی میکند؛ مانند اتفاقی که در سریال «نون خ» رقم خورد و اتفاقا برای همه از جمله خود لرستانیها هم دلنشین بود. البته همانطور که اشاره شد اجرای چنین ایدهای مستلزم شناخت زبان بومی، پختگی، تلاش و حسن سلیقهی فراوان است که متاسفانه گویا دستاندرکاران سریال «ایلدا» فاقد آن بودهاند.
به عنوان یک داستاننویس که از قضا رمان بومی هم نوشته لازم است بگویم «بومی» بودن دیالوگها به صورت کامل نه شدنی است و نه منطقی؛ چراکه مخاطبان این سریال همهی مردم ایران هستند و تازه تلفظ دیالوگهای لری برای بازیگران غیربومی هم مشکل دیگری است که نباید نادیدهاش گرفت؛ اما معمولا آنها که در این زمینه کار حرفهای انجام دادهاند میدانند که باید به حد بینابینی تعیین شود که اصالت کار زیر سوال نرود و از سوی دیگر برای مخاطبان غیر لر زبان هم قابل ارتباط و البته جذاب باشد؛ بستری که در آن تکواژههای بومی بر ساختار زبان فارسی معیار مینشیند و معمولا دو طرف ماجرا را راضی میکند؛ مانند اتفاقی که در سریال «نون خ» رقم خورد و اتفاقا برای همه از جمله خود لرستانیها هم دلنشین بود. البته همانطور که اشاره شد اجرای چنین ایدهای مستلزم شناخت زبان بومی، پختگی، تلاش و حسن سلیقهی فراوان است که متاسفانه گویا دستاندرکاران سریال «ایلدا» فاقد آن بودهاند.
مسلما با دقیق شدن در همهی ابعاد این سریال، میتوان به ایرادات بسیاری رسید که هدف این نوشتار پرداختن به آن ها نیست چون اصولا نگارنده از اساس موافق ساخت چنین پروژههای سفارشی نیست؛ برای اینکه بابت این اشاره به دشمنی با موضوع دفاع مقدس متهم نشوم لازم است بگویم اگر بعد از این همه سال قرار است شخصی یا سازمانی به صورت واقعی برای نشان دادن وضعیت لرها در زمان جنگ آستین بالا بزند، موضوعات و ماجراهای واقعی و مستند و البته دارای جذابیت داستانی آنچنان فراوان است که تکلیف از هر حیث روشن است. عملیات «حاج عمران» که برای باز پس گرفتن ارتفاعات «شاخ شمیران» صورت گرفت تنها یک نمونه از این واقعیتهاست که تا به امروز بکر مانده و هیچ کس سراغش نرفته است. شما که میخواهید رشادتهای قوم لر را به تصویر بکشید این سرنخ را بگیرید ببینید به چه میرسید! قصه و ماجرا واقعی و مستند است و اگر در جای دیگری رخ میداد، با کمترین زحمت، شاهکار سینمایی از آن ساخته میشد.
نگارنده در زیر یکی از نقدهایی که به سریال مذکور شده بود موضع گرفتم و نوشتم که نباید از چنین سریالهایی انتظار داشت در راستای معرفی تمام و کمال فرهنگ ما (لرستان) گام بردارند که جناب «راما قویدل» کارگردان سریال این گونه جواب دادند: «مشکل شما تقسیم کردن آدمها به خودی و ناخودی است. متاسفم که ناراحت هستید که ما کوشیدهایم رشادتهای قومتان را به تصویر بکشیم. من همه جای ایران کار کردهام و این اولین بار است که با این موضوع مواجه میشوم که البته تعداد اندکی از قومی ناراحت هستند از اینکه دربارهی خوبیهایشان فیلم ساختهاند».
از پاسخ آقای کارگردان چنین برمیآید که ایشان بر ما و لرستان منت گذاشتهاند تا به قول خودشان رشادتهای قوم لر را به تصویر بکشند. گویا ایشان نمیدانند که سالهاست لرستان و لرستانی را با چنین کلیدواژههایی فریفتهاند و از حقوقشان محرومشان کردهاند. متاسفانه با وجود آسیبهای فراوانی که از جنگ 8 ساله بر ما تحمیل شد هرگز آنچنان که شایسته بود سهمی از بودجههای بازسازی پس از جنگ عایدمان نشد و همه تنها و تنها به بیان رشادتهای لر اکتفا نمودند و حالا کار به جایی رسیده که استفاده از این واژهها نه تنها حالمان را خوب نمیکند، که نمکی است بر زخمهای ناسورمان که سالهاست به تنهایی لیسشان میزنیم و روزهای پیش رو را به امید تغییر رویکرد و بهبود اوضاع چشم به راهیم.
جناب آقای کارگردان! خیلی سال است بر ما آشکار گردیده که هیچ گربهای محض رضای خدا موش نمیگیرد. بر کسی پوشیده نیست که شما هم به دستمزد آنچنانیتان از این کار فکر میکنید و بدتان نمیآید منتاش را هم سر ما بگذارید. همین که در تبلغ و معرفی این سریال از عنوانی چون «پر بازیگرترین» استفاده میشود مسلما میخواهید آن را در «گرید الف» و یا حتی فراشبکهای جا بزنید و به تبع در این سطح، پولش را از صدا و سیما بگیرید؛ بنابراین بیهوده منتاش را سر لرستانیها نگذارید. اگر راست میگویید و غیر از این است، پیشنهاد مشخصی برای شما دارم و آن هم این است که درآمد این سریال یا دستکم بخشی از آن را برای بهبود زندگی همین مردمی صرف کنید که مثلا کوشیدهاید رشادتهایشان را به تصویر کشیدهاید. بسمالله!
جناب آقای کارگردان! قوم لر چه بودهایم و چه کردهایم، در مرتبهی اولویتیمان نیست؛ آنچه ما را میآزارد وضعیتی است که امروز دچارش هستیم. شما میخواهید از رشادتهای مردمان سرزمینی بنویسید که بر اساس شاخصهای اعلام شدهی رسمی، فلاکت دامنگیرشان شده و از نظر تمام آمارهای منفی، رکوردار کشور هستند. اگر راست میگویید دردهایمان را به تصویر بکشید.