آرش کاظمی/ پایگاه خبری یافته: استان لرستان با مساحت 28 هزار و 630 کیلومترمربع، ۱/۷ درصد از مساحت کل کشور را شامل می‌شود۔ ۵۸% از مساحت استان لرستان معادل یک‌میلیون 641 هزار و 400 هکتار در بالادست سد کرخه بوده که شامل زیر حوزه‌های سیمره و کشکان است و ۴۲% معادل یک‌میلیون و 186 هزار و 600 هکتار شامل زیر حوضه‌های سزار، تیره و ماربره در بالادست سد دز می‌باشد۔
حوضه آبریز کارون بزرگ متشکل از رودخانه‌های «دز» در داخل ارتفاعات زاگرس میانی قرار داشته و شهرهای بروجرد، الیگودرز، ازنا، درود از استان لرستان در بخش کوهستانی حوضه رودخانه «دز» قرارگرفته‌اند۔
همچنین حوضه آبریز رودخانه کرخه در غرب کشور در مناطق میانی و جنوب غربی رشته کوه‌های زاگرس قرار دارد از شهرهای مهم استان لرستان داخل این حوضه شهرستان خرم‌آباد، چگنی، پل‌دختر و کوهدشت می‌باشد۔
حوضه آبریز زاگرس شامل گرین، سفیدکوه، هشتاد پهلو، اشتران کوه و سایر حوضه‌های آبریز استان لرستان، به مساحت حدود یک و نیم میلیون هکتار یکی از منابع بزرگ آب کشور است۔
حال این سؤال پیش می‌آید سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی در سطوح کلان برنامه‌ریزی کشور برای استفاده بهینه از منابع آب و جلوگیری از هدر رفت این منابع خدادادی چیست؟
با توجه به اینکه طرح‌های آب باید جامعیت داشته باشند، سیاست‌های میان‌مدت و بلندمدت وزارت نیرو برای بهره‌برداری بهینه و پایدار از این سرمایه‌های عظیم ملی چیست؟مطالعه و پیش‌بینی احداث سدهای بالادست توسط مشاوران رتبه یک داخلی و خارجی تنها به‌منظور ذخیره و استفاده آب ذخیره‌شده نبوده بلکه جهت کنترل سیلاب، تأمین انرژی برق‌آبی و نهایتاً آرام‌سازی و تنظیم جریان آب رودخانه‌ها و پایدارسازی جریان آب در نظر گرفته شده‌اند۔ متأسفانه امروزه کارشناسان با نگاهی غیر ملی، به‌صورت جزیره‌ای و غیرعلمی در مورد مدیریت منابع آب قضاوت و اظهارنظر می‌کنند.
کوهستانی بودن و مراتع با شیب بالا (بین ۱۵% تا ۴۰%) استان لرستان نقش مهمی در ایجاد روان آب‌ها و از عوامل اصلی سیل می‌باشد۔شناخت پدیده سیل و آگاهی از علل و عوامل مؤثر در ظهور و تشدید آن می‌تواند متولیان امررا در کنترل، مهار و کاهش خسارات یاری رساند۔
در سیل ۹۸ بنا بر اظهارات مسئولین وزارت نیرو دو میلیارد مترمکعب سیلاب از حوزه آبریز کرخه وارد سد کرخه شده است۔
بر طبق همان آمار هر مترمکعب سیلاب حامل ۱۸۰ کیلوگرم رسوبات حاصل از فرسایش خاک بالادست حوضه آبریز کرخه بوده است.
دقت و مطالعه در این آمار بیانگر آن است که ۳۶۰ میلیون تن رسوبات، معادل تقریباً ۲۰۰ میلیون مترمکعب از حجم سد کرخه توسط این رسوبات انباشته و پر شده است.
به عبارت ساده‌تر اندازه چهار برابر حجم مخزن سد ایوشان فقط رسوبات وارد سد کرخه شده است.
هزینه احداث سد کرخه به قیمت روز چقدر است؟
با این وجود آیا وزارت نیرو توجیهی برای عدم تخصیص اعتبار لازم جهت تسریع در روند تکمیل ساخت سدهای معشوره (گاشمار) و بختیاری دارد؟
توجه به آبخیزداری و آبخوان‌داری عامل مهمی برای کنترل سیلاب‌ها می‌باشد! آیا وزارت جهاد کشوری طرح جامعی برای آبخیزداری حوزه بالادست کرخه در استان لرستان دارد؟
متأسفانه در سنوات اخیر مسئولین و مدیران دولتی به آبخیزداری و آبخوان‌داری توجه چندانی نداشته، به‌طوری که میزان اعتبارات تخصیصی این حوزه در دهه گذشته ۸۰۰ درصد کاهش داشته است!
این در حالی است که به ازای هر هکتار عملیات آبخیزداری ۵۲۰ مترمکعب و به ازای هر یک هکتار آبخوان‌داری یک هزار مترمکعب روان آب استحصال می‌شود۔
اگر طرح آبخیزداری کاملی در استان لرستان اجرا شود هم منابع آب استان تقویت می‌گردند و هم از محل احداث بندها و سدهای کوچک از سیلاب‌های بعدی جلوگیری می‌شود.
سابقه سیل‌های استان لرستان نشان می‌دهد که در حوزه‌های آبخیز، آبراه‌ها، مسیل‌ها و دامنه هر جا که عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری انجام گرفته است بروز فرسایش و روان آب‌ها به شدت کاهش یافته و مانع از دست رفتن میلیون‌ها تن خاک حاصلخیز این استان و رسوب یافتن در مخازن سدهای دز و کرخه استان خوزستان گشته است۔
سیلاب و طغیان ناگهانی آب عامل طبیعی دارند لیکن با اتخاذ روش‌های علاج بخش و پیشگیرانه شامل کنترل و مهار با ایجاد سدهای مهارکننده و آبخیزداری و آبخوان‌داری می‌توان خسارات ناشی از آن را به میزان قابل‌توجهی کاهش داد۔
متوسط میزان فرسایش خاک در کشور حدوداً ۱۲ تا ۱۴ تن در هکتار در سال است در حالی که این عدد در استان لرستان ۱۸ تن می‌باشد!
این میزان خاک باعث افزایش قدرت تخریب روان آب‌ها و خسارات بیشتر و از دست رفتن میلیون‌ها تن خاک حاصل خیز این استان و رسوب یافتن در مخازن سدهای دز و کرخه در استان خوزستان گردد۔
در این صورت به دلیل فرسایش خاک ظرف مدت ده سال آینده تمام ظرفیت سدهای دز و کرخه از رسوبات پر می‌گردند.
مهم‌تر اینکه به دلیل فقدان سدهای ذخیره آب در لرستان حجم آب ذخیره شده کاهش پیدا کرده و آب چشمه‌ها و سراب‌ها و همچنین ذخیره آب‌های زیرزمینی کاهش می‌یابند.
علاوه بر آن بخش فراوانی از جنگل‌ها و مراتع استان به دلیل فرسایش از بین خواهد رفت۔
آسیاب به نوبت؛ آب هم به نوبت!
مطلب مرتبط: تکمیل سدهای معشوره و بختیاری اساسی‌ترین راه‌حل برون‌رفت از بحران آب لرستانتوجه: هرگونه استفاده از مطلب با ذکر منبع و نام نویسنده، نشانه‌ی احترام شما به تلاش آن‌ها است.