پديده شهروندي پدیده‌ای چندوجهی است كه از جهات بسياري قابل ارزيابي است يك از اين شاخص‌ها مساله كيفيت زندگي شهري است.
نواحی شهری مراکز اصلی رشد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در هر کشوری هستند که خود را به عنوان جذاب‌ترین نقاط برای ایجاد ثروت، کار، خلاقیت و نوآوری اثبات کرده‌اند، اما برخی از نواحی شهری با چالش‌های مهمی در زمینه‌های تخریب فیزیکی و محیطی، محرومیت اجتماعی، ناامنی، بیکاری، نابرابری‌های اقتصادی، کمبود مسکن و ترافیک روبرو هستند که این مشکلات کیفیت زندگی شهری را به شدت کاهش می‌دهند. با این وجود سیاست‌گذاران و برنامه ریزان در سطوح بین‌المللی و ملی بر قابلیت شهرها برای بهبود کیفیت زندگی انسان‌ها تاکید دارند.
شهرها به عنوان بستر زیست بشر دارای نقش اساسی در ایجاد رضایت داشته و در واقع شکل‌دهنده سبک زندگی انسان و تعیین‌کننده کیفیت زندگی اوست. توجه به کیفیت محیط انسان ساخت علاوه بر تشویق مردم به حضور در آن بر القای حس رضایت در افراد موثر است. از این گذر به منظور حل مشکلات بشر شهرنشین و ارتقاء ابعاد کیفی زندگی او مفهومی تحت عنوان کیفیت زندگی مطرح و موردتحقیق قرار گرفته است. مفهوم کیفیت زندگی ویژگی‌های کلی محیط دریک ناحیه را نشان می‌دهد که می‌تواند به عنوان ابزار قدرتمند برای نظارت بر برنامه‌ریزی توسعه اجتماع به کار رود. همچنین به عنوان معیاری برای سنجش میزان برآورده شدن نیازهای روحی، روانی و مادی جامعه و خانواده تعریف شده است
رشد شهرنشيني و افزایش تعاملات انساني در بخش‌های مختلف فرهنگي، اجتماعي و... اهميت مفهوم كيفيت زندگي شهري را افزايش داده است شناخت و سنجش كيفيت زندگي شهري كه معلول اقدامات مديريت شهري و سایر دستگاه‌های اجرايي دولتي و خصوصي است می‌تواند به زمینه‌ای براي ترسيم نقشه راهي براي مديريت شهري و ساير نهادهاي مسئول براي تحقق وضعيت مطلوب است. در اصل می‌توان گفت هدف اصلي طرح‌های توسعه شهري تأمین رفاه شهروندان و بهبود كيفيت زندگي شهري و رضايتمندي شهروندان است. بر اين اساس مديريت شهري هميشه بر آن بوده است تا با به‌کارگیری راهبردها، سیاست‌ها، زندگي شهري و كيفيت آن را بهبود سازد. از سوي ديگر مجموعه فعالیت‌ها و اقدامات ساير نهادهاي دولتي و خصوصي كه به‌نوعی در متن جامعه شهري قرار دارند كيفيت زندگي شهري را تحت تأثیر قرار داده است.
بر اساس تعريف سازمان بهداشت جهاني كيفيت زندگي شهري را می‌توان در مباحثي همچون توسعه، رشد شهرنشيني و... يافت چرا كه در تعريفي توسعه پايدار را به معناي ارتقاي كيفيت زندگي ساكنين شامل همه ویژگی‌های و اجزاء زیست‌محیطی، فرهنگي، سياسي، اداري و... تعريف نموده‌اند.
رويكردهاي مختلفي جهت سنجش كيفيت زندگي شهري وجود دارد مهم‌ترین شاخص‌ها و متغيرهايي كه به‌منظور سنجش كيفيت زندگي شهري می‌تواند مطرح شوند عبارت‌اند از: الف) شاخص اجتماعي با متغيرهايي همچون مشاركت اجتماعي، همبستگي اجتماعي و... ب) شاخص اقتصادي با متغيرهايي همچون اشتغال و... ج) محيطي با متغيرهايي همچون بهداشت، عمران و آباداني، فضاي سبز و... د) فرهنگي با متغيرهايي همچون مذهبي، آموزشي و...
با اين مقدمه و با نگاهي به حوزه فعاليت و گستردگي وظايف شهرداري برخي از شاخص‌های تعریف‌شده همچون شاخص محيطي و همچنين شاخص فرهنگي اهميت بيشتري می‌یابند. مقوله عمران و آباداني اولين و مهم‌ترین خواسته شهروندان از مديريت شهري و بخصوص شهرداري است در بحث مقوله عمران شهري مهم‌ترین مؤلفه‌ها عبارت‌اند از: آسفالت معابر اعم از معابر اصلي و فرعي – ميزان سرانه فضاي سبز و عدالت گسترش فضاي سبز در محلات مختلف – حمل‌ونقل و كيفيت حركت در شهر – كيفيت سكونت در شهر و... مطرح می‌باشد. در بحث شاخص‌های فرهنگي نيز می‌توان به مقولاتي همچون وضعيت و امكانات فضاهاي باز شهري جهت گذراندن اوقات فراغت – تعدد مراكز تفريحي، ورزشي، گردشگري و... اهميت ويژه می‌یابند.
با شروع و آغاز فعاليت جديد شوراها و مديريت جديد شهرداري نگاه ويژه به مبحث كيفيت زندگي شهري با رويكرد مديريت علمي و برنامه محوري بسيار حياتي و ضروري است.
در حقيقت نگاه به توسعه شهري با محوريت انسان به بهبود كيفيت زندگي شهري می‌انجامد در اين نگاه برنامه‌ریزی‌ها و تمهيدات شهرداري بايد به سمتي پيش برود تا اين دستگاه علاوه بر خدمت‌رسانی به نهادي اجتماعي ارتقاء يابد. نظر به گستردگي فعالیت‌های شهرداري در كليه حوزه‌ها اعم از عمراني، اجتماعي، فرهنگي و... تبدیل‌شدن آن به يك نهاد اجتماعي نيازمند تلاش و فعاليت بسيار است توجه به يك توسعه اجتماعي همه‌جانبه و حركت به سمت فعالیت‌های انسان‌محور امري حياتي است و با پيش بردن شهرداری‌ها به سمت نهادي اجتماعي می‌توان افق روشن را براي شهر و شهروندان رقم زد.با اين رويكرد و با تبدیل‌شدن شهرداري به نهادي اجتماعي علاوه بر موضوعاتي نظير ساخت‌وساز، تراكم، نظافت معابر و... سبك زندگي شهروندان، روابط اجتماعي، فرهنگ شهروندي و... نيز اهميت ويژه می‌یابند و همه برنامه‌ها و سندهاي چشم‌انداز شهري بر همين اساس تدوين و اجرايي می‌شوند.
محمد جايدري /كارشناس شهرداري خرم‌آباد