این روزها در هر کجایی از اجتماعات انسانی که حاضر می‌شویم از خیابان گرفته تا دانشگاه با انواعی از مدل‌های مختلف لباس، مو و آرایش مواجه می‌شویم که حیرت آدمی را بر می‌انگیزد. در این نوشتار برآنیم تا یک بررسی کوتاه داشته باشیم از دید ایرانی‌ها نسبت به آراستگی و پوشش و در نهایت ارتباط فرهنگ با جامعه.
نحوه پوشش و آراستگی افراد هر جامعه ارتباط مستقیمی با دین و فرهنگ حاکم بر آن جامعه دارد. ما ایرانیان نیز با توجه به پیروی از دین مبین اسلام و تاریخ چند هزارساله خود از این امر مستثنی نیستیم.
دین اسلام به‌عنوان کامل‌ترین دین الهی توجه ویژه‌ای به تمام نیازهای مادی و معنوی انسان‌ها دارد و در زمینه پوشش و آراستگی‌های ظاهری نیز در موارد مختلفی پیروان خود را راهنمایی کرده است لکن اسـلام در آراسـتـگـی حدّ اعتدال را برگزیده و هرگونه افراط‌وتفریط را مردود شمرده اسـت. مـرز اعتدال در کمّیت، کیفیّت و نوع آراستگی، حلال و حرام بودن آن است. با نگاهی به سیره معصومین (ع) می‌توان به شیوه آراستگی و حدود آن برای مردان و زنان پی برد.
امام صادق (ع) می‌فرمایند که هـمـانـا خـداونـد زیـبـایی و آراستگی را دوست دارد و مراد از آراستگی، خوشبو کردن خویش، پوشیدن لباس پاکیزه و زیباسازی محل زندگی است. (بحارالانوار، ج 73، ص 141)
از این‌گونه احادیث و روایات از پیامبر اسلام و ائمه اطهار (ع) فراوان است، چنانچه گفته می‌شود پیامبر اسلام نیمی از مخارج خود را صرف خرید عطر می‌نمودند و سایر امامان نیز همواره بر آراستگی ظاهر مواظبت می‌فرمودند و با زیباترین حالت ممکن در اجتماع حاضر می‌شدند؛ اما همان‌طور که گفته شد اسلام خطوط قرمزی برای آراستگی ظاهر و پوشش افراد قائل شده است یکی از آن موارد روا ندانستن تشبّه مردان به زنان و عکس آن می‌باشد. چنانچه امام علی (ع) شخصی را که با شـکـل و شـمـایـل زنـانـه بـه مـسـجـد پـیـامـبـر (ص) آمـده بـود، بـیـرون رانـد و فرمود: از رسول خدا (ص) شنیدم که می‌فرمود: خداوند مردانی را که خود را به شکل زنان و زنانی را که خود را شبیه مردان در می‌آورند از رحمت خویش دور کرده است. (وسایل الشیعه، ج 17، ص 285) در بحث آراستگی زنان نیز خداوند حد پوشش و استفاده از زیورآلات برای زنان را در قرآن آورده است چنانچه در سوره مبارکه نور می‌فرمایند: «و به زنان مؤمن بگو که چشمان خویش فروگیرند و شرمگاه خود نگه دارند و زینت‌های خود را جز آن مقدار که پیداست آشکار نکنند و مقنعه‌های خود را تا گریبان فروگذارند و زینت‌های خود را آشکار نکنند». خداوند در همین آیه به محارم زنان و افرادی که نمایان کردن آراستگی زنان در برابرشان اشکالی ندارد اشاره نموده و تک‌تک آنان را بر می‌شمرد: «جز براى شوهر خود یا پدر خود یا پدر شوهر خود یا پسر خود یا پسر شوهر خود یا برادر خود یا پسر برادر خود، یا پسر خواهر خود یا زنان همکیش خود، یا بندگان خود، یا مردان خدمتگزار خود که رغبت به آن ندارند، یا کودکانى که از شرمگاه زنان بی‌خبرند؛ و نیز چنان پاى بر زمین نزنند تا آن زینت که پنهان کرده‌اند دانسته شود. اى مؤمنان، همگان به درگاه خدا توبه کنید، باشد که رستگار گردید»خداوند متعال به‌عنوان خالق انسان‌ها و کسی که بیش از همه خواهان خوبی برای بندگانش می‌باشد و نسبت به همه امورشان آگاه است در آیه 59 سوره مبارکه احزاب حدود پوشش را یادآور می‌شود: «اى پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو: جلبابها [روسری‌های بلند] خود را بر خویش فروافکنند، این کار براى اینکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است (و اگر تاکنون خطا و کوتاهى از آن‌ها سرزده توبه کنند) خداوند همواره آمرزنده رحیم است».
با نگاهی به روایات اسلامی نیز در می‌یابیم که آراستگی ظاهر در دو مورد برای زنان جایز شمرده شده یکی هنگام حضور در مساجد و دیگری هنگام حضور در نزد شوهر خود، در مقابل حضور در اجتماع برای زنان همراه با آراستگی ظاهر مردود شمرده شده است چنانچه امـام صـادق (ع) بـه نـقل از پیامبر اکرم (ص)، آرایش زن برای غیر شوهر را برابر با آتش دوزخ می‌دانند.( بحارالانوار، ج 76، ص 329)
رسـول خـدا (ص) در جـای دیـگـری از ایـن که زنان در اجتماع خود را خوشبو کنند، می‌فرمایند:
هـر زنـی کـه خـود را خوشبو و معطر سازد و از خانه بیرون رود گرفتار لعن است تا وقتی که به خانه برگردد. (کافی، ج 5، ص 519)
پس دیدیم که اسلام نگاه ویژه‌ای به نحوه پوشش و آراستگی ظاهر دارد و حدود آن را نیز برای ما مشخص کرده است. حال نگاهی مختصر به فرهنگ پوشش ایرانیان در تاریخ و قبل از ورود اسلام به ایران داریم.
ویل دورانت معتقد است نقش پوشش و حجاب زنان در ایران باستان چنان برجسته است که می‌توان ایران را منشاء اصلی پراکندن حجاب در جهان دانست. (ویل دورانت، تاریخ تمدن، ج ۲، ص ۷۸ و برتراند راسل، زناشویی و اخلاق، ص ۱۳۵) دائرة‌المعارف لاروس نیز به وجود حجاب زنان در ایران باستان اشاره می‌کند. (به نقل از دائره‌المعارف القرن العشرین، ۱۹۲۳) در تفسیر اثنی عشری چنین آمده است: «تاریخ نشان می‌دهد که حجاب در فرس (فارس) قدیم وجود داشته است.» (تفسیر اثنی عشری، ج ۱۰، ص ۴۹۰)
در آیین زرتشت به‌عنوان دین ایرانیان قبل از اسلام نیز همواره بر حفظ پوشش و حجاب اشاره شده است. پس از دوره هخامنشیان و به روی کار آمدن اشکانیان نیز حجاب و پوشش زنان ادامه داشته است چنانچه در رابطه با پوشش زنان در این دوران داریم: «لباس زنان اشکانی پیراهنی بلند تا روی زمین، گشاد، پرچین، آستین‌دار و یقه راست بوده است. پیراهن دیگری داشته‌اند که روی اولی می‌پوشیدند و قد این یکی نسبت به اولی کوتاه و ضمناً یقه‌باز بوده‌است. روی این دو پیراهن چادری سرمی کردند.» (جلیل ضیاء پور، پوشاک زنان ایرانی، ص ۱۹۴)
در حال حاضر نیز در مناطق مختلف کشور با پوشش‌هایی کاملاً محجبه و متناسب با اقوام ساکن آن مناطق مواجهیم.
آنچه که از متن بالا برداشت می‌شود این است که در فرهنگ اسلامی و ایرانی در طول تاریخ در کنار آراستگی ظاهر، اصلی به نام پوشش و حجاب کامل همواره وجود داشته است و این حجاب و پوشش اصل جدایی‌ناپذیر آراستگی ایرانیان بوده است.
اما آنچه که اکنون از مدل‌های پوشش و آراستگی برخی از مردان و زنانمان می‌بینیم جدای از فرهنگ اصیل ما ایرانی‌هاست و چیزی نیست به‌جز مدل‌های غربی. مدل‌ها و نحوه پوشش و آراستگی‌ای که حتی در نزد ادیان اصیل غرب هم چون یهودیت و مسیحیت پذیرفته شده نیست. متاسفانه نکته اصلی این‌گونه پوشش و آراستگی که با عنوان «مد» از آن یاد می‌شود چیزی جز ترویج فرهنگ ابتذال و برهنگی و فساد و جایگزینی خوی حیوانی به جای شرافت و کرامت انسانی نیست. بحث مدگرایی و پیروی از مدل‌های غربی در پوشش ظاهری از زمان پادشاهان قاجار و پس از گسترش روابط با اروپاییان بخصوص انگلیس شکل گرفت، متأسفانه در این دوران به‌جای توجه به پیشرفت‌های علمی غربی‌ها، درباریان به ظواهر غربی‌ها دل بستند و از همان دوران شاهد عقب‌ماندگی ایرانیان و مسلمانان از غربی‌ها در زمینه علمی هستیم دوران شکوفایی علم در اروپا و دوران عقب‌ماندگی و عیاشی درباریان ما در ایران و اسلام. نخستین جرقه‌های ورود فرهنگ بیگانه و غربی و از دست رفتن فرهنگ ناب اسلامی ایرانی از همان زمان آغاز گردید، پس از قاجارها و به روی کار آمدن رضاخان میرپنج بازهم شاهد تقلید کورکورانه از ظواهر غربی‌ها هستیم. رضاخان معتقد بود دلیل پیشرفت غربی‌ها نحوه لباس پوشیدن آن‌هاست از این رو به کشف حجاب از زنان ایرانی و متحدالشکل کردن مردان ایرانی با استفاده از کلاه پهلوی که نشأت گرفته از کلاه فرانسوی‌ها بود پرداخت و این یعنی خودباختگی فرهنگی و وارد ساختن ضربه عمیق فرهنگی به کشور و بازهم جا ماندن از قطار پیشرفت علم. در زمان پهلوی دوم و با نفوذ بیش‌تر رسانه‌ها پیروی از مدهای غربی در ایران رایج‌تر و به‌نوعی فرهنگ برهنگی در ایران رشد پیدا کرد.
با به روی کار آمدن نظام اسلامی در ایران شاهد بهبود وضعیت پوشش و ظاهر در مردان و زنان بودیم ولی متأسفانه از دهه هشتاد با تدابیر غلط و مهلک برخی از دولت‌ها و همچنین ترویج رسانه‌های مغرض بیگانه و غربی در کشور با هدف قرار دادن فرهنگ اسلامی ایرانی، شاهد ترویج مدل‌های پوششی زننده و نامرسوم در بین اقشار جامعه بخصوص جوانان می‌باشیم. ما باید به این نکته توجه داشته باشیم که دوران افول اسلام دقیقاً مصادف است با از دست دادن اندلس در سال 1492 میلادی. همان‌طور که می‌دانید یکی از دلایل عمده از دست دادن اندلس ترویج فساد بین جوانان مسلمان و سست کردن عقاید آنان بود نقشه‌ای که این سال‌ها غربی‌ها مجدداً در حال ترویج آن در بین کشورهای اسلامی بخصوص جامعه ایران است. این زنگ خطری است برای ما به‌عنوان کسانی که آینده اسلام و ایران در دستان ماست اگر نخواهیم از تاریخ درس بگیریم اگر در خواب غفلت بمانیم باید در برابر آیندگانمان پاسخ‌گو باشیم. با خود بی اندیشیم که چه شد شکوه و تمدن اسلامی به یک‌باره فرو پاشید و غربی که در اوج فلاکت و عقب‌ماندگی فرهنگی و بی‌سوادی بود الآن شده است الگوی ما، حتی در لباس پوشیدن ما حتی در مدل‌های موی ما و این همان تهاجم فرهنگی است که رهبر معظم انقلاب بارها و بارها نسبت به آن هشدار داده است. ایشان در دیدار مردم به مناسبت عید غدیر فرمودند: «آن‌کسانی که می‌خواهند اسلام را به زندگی خصوصی منحصر کنند و نگاه سکولار داشته باشند، جوابشان مسئله غدیر است، نصب امیرالمؤمنین فقط جنبه معنوی نداشت بلکه مسئله مدیریت جامعه بود.» پس دولت‌هایی که در جمهوری اسلامی روی کار می‌آیند باید خود را در قبال این تهاجمات مسئول بدانند و به دنبال برنامه‌ریزی برای مقابله و حتی انتشار فرهنگ غنی اسلامی ایرانی در جهان باشند نه اینکه خود را در مقابل دین مردم مسئول ندانند، چرا که دین اسلام دینی حکومتی است و دیانت ما جدای از سیاست ما نیست، امید است مسئولان به مقوله فرهنگ توجه بیش از پیشی داشته باشند و وزارتخانه‌های مرتبط نظیر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به جای مجوز دادن به اکران فیلم‌ها و کنسرت‌های ضد فرهنگی و شوی لباس‌های نامتعارف به دنبال احیای فرهنگ کم‌رنگ کنونی اسلامی ایرانی باشند.
مجدداً در بخش پایانی نوشته خود یادآور می‌شویم ملت ایران اسلامی و به‌ویژه جوانان عزیز بدانند همان‌طور که در بالا آورده شد ایرانی‌ها در طول تاریخ به حفظ پوشش و عفت و پاک‌دامنی شناخته شده‌اند و این ویژگی‌ها با ورود اسلام به ایران، تقویت پیدا کرد و این غربی‌ها بوده‌اند که از ابتدای تاریخشان تا به امروزه با ترویج فرهنگی برهنگی و پافشاری بر خوی حیوانی، کرامت و ارزش انسان را که به‌عنوان خلیفه خداوند متعال در زمین شناخته می‌شود، زیر سؤال برده‌اند، آن‌ها الگویی مادی گرایانه و لذت طلبانه برای خود طرح‌ریزی کرده‌اند که نهایتش پوچ‌گرایی است، چنان در لجن‌زار شهوات نفسانی و شیطانی غرق‌شده‌اند که هر روزه شاهد بیرون آمدن آمار وحشتناک فساد و بی بندباری و خودکشی در غرب هستیم، دیگر لذت‌های جنسی و آزاد با جنس مخالف برایشان بی‌معنی شده است، از این رو به همجنس بازی و ازدواج با همجنس، نزدیکی با حیوانات، ازدواج غیررسمی یا همان هم خانگی که تبعاتش برجا گذاشتن تعداد بی‌شماری فرزند نامشروع و بی‌سرپرست است روی آورده‌اند و دولت‌های فاسقشان هم این اعمال بی‌شرمانه و احترام به آن‌ها را تصویب می‌کنند و با افتخار با شرکت در جشن‌هایشان خود را از آن‌ها می‌دانند.
پس بیایید همه با هم از فرهنگ والایمان دفاع کنیم و نقشه‌های شوم دشمنان که به دنبال گرفتن غیرت مردان و عفت زنان ما هستند را خنثی کنیم و این ما باشیم که فرهنگمان را بر آن‌ها تحمیل می‌کنیم، به امید ظهور منجی عالم و انتشار فرهنگ اصیل اسلامی در سراسر عالم.
محمدحسین آزادی