چالش‌های اجتماعی همچون فقر، بیکاری، اعتیاد و طلاق از آسیب‌هایی است که همواره کودکان را تهدید می‌کند؛ آسیب‌هایی که آنها را از دنیای شیرین کودکی بیرون می‌کشاند و در مسیری قرار می‌دهد تا مردانه به جنگ مشکلاتشان بروند.
آنها را به نام «کودکان کار» می‌شناسیم؛ کودکانی که به دلیل مشکلات اقتصادی خانواده مجبور می‌شوند قبل سن قانونی کار وارد بازار کار شوند و به مشاغل غیررسمی همچون دستفروشی روی بیاورند.
پدیده کودکان کار یکی از معضلاتی است که گریبانگیر اکثر شهرهای بزرگ در جهان معاصر است. گسترش این معضل اجتماعی به حدی است که جوامع توسعه یافته و در حال توسعه را به یک اندازه به خود مشغول کرده است. وجود کودکان کار امروزه چه در عرصه تولید مثل کارگاه‌های کوچک مثل فرشبافی و شیشه‌سازی و مانند آن و چه در خیابان مثل فروش گل، پاک کردن شیشه ماشین‌ها، آدامس فروشی و امثال آن در شهرهای بزرگ و کوچک ایران غیرقابل انکار و به پدیده‌ای عادی تبدیل شده است.
بر اساس آمارها اکنون در دو شهر خرم‌آباد و بروجرد بیش از 200 کودک کار شناسایی و پرونده برای آنها تشکیل شده است. این کودکان اکنون با دشواری‌های زیادی روبرو هستند و به همین دلیل کمک نهادهای حمایتی و تحت پوشش قرار گرفتن آنها در کوتاه‌ترین زمان ممکن ضرورت دارد. از سوی دیگر مسئولان استان نیز اعلام کرده‌اند که مرکز حمایتی و پشتیبانی کودکان کار شهر خرم‌آباد در آینده‌ای نزدیک تشکیل خواهد شد و این تلاش‌ها برای بهره‌برداری و تکمیل مرکز حمایت از کودکان کار در بروجرد نیز ادامه دارد.
به هر حال بسیاری از کارشناسان امور اجتماعی پدیده کودکان کار را یک معضل اجتماعی عنوان می‌کنند و بر این عقیده‌اند؛ این کودکان و خانواده‌های آنها باید تحت حمایت مادی و معنوی دولت قرار گرفته تا مجبور به کار کردن نباشند. در این میان همه ما هم به نوعی موظفیم در کنار مسئولان دولتی، در جهت حمایت صحیح از این کودکان گام‌های موثر برداشته و شرایط تحصیل و داشتن محیطی آرام و به دور از تلاطم را برای آنها فراهم کنیم.
عوامل شکل‌گیری کودکان کار
یک کارشناس امور اجتماعی در این باره می‌گوید: کودکان کار قبل از سن قانونی کار و هنگامی که باید اقدام به تحصیل و درس خواندن کنند، به دلایل مختلفی همچون بنیه ضعیف مالی خانواده‌هایشان مجبور به کار کردن هستند.
«زهره احمدی» ادامه می‌دهد: این کودکان در اغلب مواقع برای درآمدزایی سراغ فعالیت‌هایی همچون دستفروشی می‌روند. همین موضوع باعث می‌شود تا نتوانند به تحصیل خود ادامه دهند و خیلی زودتر از حد معمول وارد محیط خشن کار می‌شوند. وی عنوان می‌کند: سازمان‌های نظارتی و پشتیبان باید همچون بهزیستی و کمیته امداد امام(ره) شرایط را برای حمایت از این کودکان مهیا کنند. بی‌شک راهکار اساسی، حمایت مادی و معنوی از خانواده‌های این افراد است.
این کارشناس امور اجتماعی اظهار می‌کند: چالش‌های اقتصادی جامعه باعث شده تا کودکانی که باید همچون سایر افراد هم سن و سال خود مشغول به تحصیل و بازی کردن باشند، وارد فضای کار شوند. به همین دلیل باید شرایط برای حمایت از خانواده‌های کم‌بضاعت و برخوردار مهیا شود. به هر حال موضوع کودکان کار تنها مختص به لرستان و خرم‌آباد نبوده بلکه به چالشی برای شهرهای بزرگ کشور تبدیل شده و ساماندهی وضعیت کنونی این کودکان و خانواده‌هایشان تلاش‌ها و حمایت‌های هر چه بیشتر دولت را می‌طلبد.
احمدی با اشاره به وضعیت کودکان خیابانی نیز بیان می‌کند: کودکان خیابانی ناشی از معضلات اجتماعی همچون طلاق، اعتیاد و ده‌ها موضوع دیگر هستند و راهکار اساسی برای حمایت از این افراد را نیز باید در درجه اول ارائه آموزش به خانواده‌ها و کاهش معضلات اجتماعی عنوان کرد.
کودکان کار، کودکان خیابانی نیستند
معاون امور اجتماعی بهزیستی لرستان با بیان اینکه کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست الزاما کودکان خیابانی نیستند، اظهار می‌کند: در گذشته سیاست بهزیستی بر این بود که این کودکان بی‌سرپرست تا سن قانونی و مشخص شده در مراکز نگهداری بهزیستی اقامت داشتند و از امکانات کامل این نهاد استفاده می‌کردند. اما با بررسی‌های دقیق مشخص شد که این طرح و راهبرد نمی‌تواند آن‌گونه که باید به این کودکان کمک کند.
«سلمان کریمیان» ادامه می‌دهد: به همین دلیل اکنون سیاست اصلی سازمان بهزیستی در کل کشور این است که کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست را در درجه اول به بستگان سببی و نسبی خود سپرده و کمک‌های مالی ویژه‌ای به آنها کند و یا شرایط را برای دادن کودکان بی‌سرپرست به خانواده‌های راغب به عنوان فرزند‌خوانده فراهم کند. با این وجود در صورتی که 2 حالت بالا رخ ندهد این کودکان به صورت کامل تحت پوشش سازمان بهزیستی قرار می‌گیرند و در مراکز این سازمان نگهداری می‌شوند.
بهره‌برداری از اولین مرکز ساماندهی کودکان کار
کریمیان با اشاره به وضعیت کودکان کار در لرستان بیان می‌کند: برای اولین بار مرکز ساماندهی، حمایتی و آموزشی کودکان کار در روزهای آینده به بهره‌برداری خواهد رسید و شرایط را برای حمایت کامل از این کودکان مهیا می‌کند. اکنون 200 کودک کار در خرم‌آباد و بروجرد شناسایی شده‌اند که در نظر داریم علاوه بر خرم‌آباد مرکز ساماندهی کودکان کار بروجرد را نیز ایجاد کنیم.
این مسئول ادامه می‌دهد: با ایجاد چنین مراکزی کودکان کار تحت حمایت کامل قرار گرفته و حتی از نظر مالی نیز به آنها و خانواده‌هایشان کمک می‌شود تا شرایط برای ادامه تحصیل و ساماندهی این کودکان مهیا شود. بی‌گمان حمایت و پشتیبانی از کودکان بد سرپرست، بی‌سرپرست، خیابانی و کار در اولویت سازمان بهزیستی قرار داشته و از تمام ظرفیتمان برای حمایت از آنها استفاده خواهیم کرد.
نگهداری از 100 کودک در مراکز بهزیستی
«سلمان کریمیان» معاون امور اجتماعی بهزیستی لرستان می‌گوید: اکنون 541 کودک بدسرپرست و بی‌سرپرست نزد بستگان سببی و نسبی خود و 100 کودک نیز در مراکز بهزیستی نگهداری می‌شوند. از سوی دیگر اکنون 8 مرکز در سطح استان برای نگهداری این کودکان فعال بوده که از این تعداد 4 مرکز در شهر خرم‌آباد، 2 مرکز در پلدختر، یک مرکز در الیگودرز و یک مرکز نیز در دورود فعال است.
کریمیان در ادامه با اشاره به تلاش برای احداث مراکز نگهداری این کودکان در سایر شهرستان‌های استان نیز بیان می‌کند: در نظر داریم که در سایر شهرستان‌ها با کمک افراد خیر و دارای صلاحیت اقدام به ایجاد مراکز نگهداری کودکان کنیم. تحقق این هدف در صورتی است که افراد واجد شرایط پیدا کنیم. در مورد کودکان خیابانی هم باید گفت که به کودکانی اطلاق می‌شود که برای شب مکانی ندارند. اکنون مرکز ساماندهی کودکان خیابانی آماده پذیرایی از این افراد بوده و محدودیتی نیز در این زمینه ندارد.
علی ابوالقاسمی/ همشهری
کلیک کنید
