با توجه به پیشینه غنی کشور ایران، بخش فرهنگ و هنر با زایش و توسعه صنایع خلاق، می‌تواند از حوزه هزینه محور به عرصه ثروت آفرینی (ثروت اقتصادی، ثروت اجتماعی، اشتغال‌زایی بالا و...) وارد و به عنوان یکی از ارکان اقتصادی کشور عمل کند.
کشور ایران از لحاظ جغرافیا و زیست‌بوم، بدون در نظر گرفتن پتانسیل‌های فراوانی که در دل خود دارد، با مدیریت و برنامه‌ریزی صحیح می‌تواند به‌تنهایی در حوزه صنایع فرهنگی در ایجاد اشتغال نقش پررنگی ایفا کند اما متأسفانه تاکنون به مفهوم صنایع فرهنگی به‌خوبی پرداخته نشده است.
کارآفرینی در بخش فرهنگ، به دلیل توان بالای صنایع فرهنگی برای توسعه و ایجاد اشتغال، نیازمند توجه و حمایت‌های بیشتری است خاصه در عصر حاضر که از کارآفرینی به‌عنوان نیروی محرکه رشد و توسعه اقتصادی و مهم‌ترین عامل ایجاد اشتغال یاد می‌شود. بدین لحاظ، اکثر دولت‌ها، کارآفرینی را به‌عنوان یک استراتژی توسعۀ ملی پذیرفته و اقدامات بسیاری برای توسعۀ آن انجام داده‌اند. بر همین ضرورت نیز معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و بنیاد ملی نخبگان نیز حمایت از کارآفرینی را محور سیاست‌های خود قرار داده‌اند.
یکی از بخش‌های مهم اقتصادی و فرهنگی در ایران، حوزه صنایع‌دستی و هنرهای سنتی است که ابزاری قابل‌توجه برای صادرات کالا، اشتغال‌زایی، جذب توریسم و بالا بردن سطح تولید ملی به شمار می‌رود. کشور ایران از اقوام، آداب و رسوم مختلف تشکیل شده که هرکدام از این اقوام با توجه به تاریخ و فرهنگ خود، در صنایع‌دستی و هنرهای سنتی حرفهای بسیاری برای گفتن دارند و کافی است با نگاهی جامع و برنامه‌ریزی منسجم برای تولید و معرفی این محصولات اقدامات لازم انجام شود.
خوشبختانه در حال حاضر شاهد توسعه و بروز زنجیره رویدادهای کارآفرینی، ایجاد شتاب‌دهنده‌ها، پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد از نقطه شروع تا توسعه آن در کشور هستیم و این اقدامات باعث ایجاد فضای نوآوری و خلاقیت در بین اقشار تحصیل‌کرده و دانشگاهی شده است. پیش از این، رسوخ فرهنگ اقتصاد نفتی در بطن جامعه باعث شده که جامعه دانشگاهی و مردم نیز کمتر به نقش‌آفرینی در حوزه اقتصاد به‌ویژه اقتصاد دانش‌بنیان و اقتصاد وابسته به صنایع فرهنگی بپردازند.
اقتصاد ایران به منظور کاهش وابستگی به صادرات نفتی در راستای سند چشم‌انداز 1404 نیازمند سرمایه‌گذاری، توسعه، گسترش و تولیدات در حوزه‌های جدید است. با توجه به پیشینه غنی کشور ایران، بخش فرهنگ و هنر با زایش و توسعه صنایع خلاق، می‌تواند از حوزه هزینه محور به عرصه ثروت آفرینی (ثروت اقتصادی، ثروت اجتماعی، اشتغال‌زایی بالا و...) وارد و به عنوان یکی از ارکان اقتصادی کشور عمل کند.
صنایع فرهنگی در بعضی از کشورهای منطقه ازجمله ترکیه، مالزی و مصر کمک قابل‌توجهی به اقتصاد خود کرده‌اند. با مروری بر رتبه‌بندی کشورها در حوزه صنایع فرهنگی ملاحظه می‌شود که کشورهای توسعه‌یافته در این حوزه نیز حائز رتبه‌های برتر هستند که بیانگر اهمیت این صنعت در توسعه این کشورهاست؛ اما بسیاری از کشورهای در حال توسعه با اینکه پتانسیل بالایی در صنایع فرهنگی دارند عمدتاً بازیگران حاشیه‌ای این عرصه‌اند.
در کشور ما به کالاهای فرهنگی به مثابه یک صنعت نگریسته نمی‌شود و بخش فرهنگ به‌عنوان یک بخش مولد اقتصادی و نهاد تولید ثروت تلقی نمی‌شود و صرفاً به منزلۀ مرکز هزینه به آن نگریسته می‌شود. همچنین اغلب مدیران مؤسسات فرهنگی، اطلاعات کمی در خصوص قابلیت‌های تجاری و اقتصادی صنایع فرهنگی دارند و به این دلیل که کار خود را اقتصادی و یا دارای بازده اقتصادی نمی‌بینند، غالباً خواهان حمایت‌های دولتی هستند.
چالش اقتصادی دیگر، گسترش کمّی و کیفی صنایع فرهنگی در سطح جهان است. در واقع محصولات فرهنگی کشور برای بقاء و توسعه بایستی وارد رقابت شدید جهانی شوند. کشورهای پیشرو در عرصه صنایع فرهنگی، جایگاه خود را در بازار جهانی یافته‌اند و برای ورود و یافتن جایگاه خود در این عرصه بایستی با شتاب بیشتری حرکت کرد.
با جهانی‌شدن اقتصاد و ظهور شبکه‌های اینترنتی، عرضه، تبادل و دسترسی به محصولات فرهنگی در سراسر جهان آسان و سریع شده است و محدودیت‌های زمانی و مکانی دسترسی به بازار صنایع فرهنگی بسیار کم است. بدین ترتیب رقابت برای تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان محصولات و خدمات فرهنگی کشور دشوار است.
میزان سرمایه‌گذاری لازم برای ایجاد یک شغل مستقیم در سایر صنایع بسیار زیاد است، درحالی‌که در صنایع فرهنگی میزان سرمایه‌گذاری موردنیاز بسیار کمتر است. همچنین اشتغال‌زایی در صنایع فرهنگی بسیار متنوع و زنجیره صنایع فرهنگی دامنه گسترده‌ای از خدمات را در برمی‌گیرد که باعث اشتغال‌زایی در زمینه‌های مختلف این زنجیره می‌شود.
عدم وجود نگاه راهبردی به فقدان قوانین و مقررات منسجم درزمینه برنامه‌ریزی و حمایت از توسعه این صنایع در کشور و همچنین ضعف زیرساخت‌های مالکیت فکری و آسان بودن کپی‌برداری از طرح‌ها و الگوها که سنگ بنای صنایع فرهنگی و خلاق به شمار می‌رود، فضای کسب‌وکار در این زمینه را تضعیف کرده است.
حمزه امیری، رئیس بنیاد نخبگان استان لرستان
حمزه امیری، رئیس بنیاد نخبگان استان لرستان
کلیک کنید
دیدگاه‌ها