اعتیاد به مواد مخدر به عنوان یکی از مهم‌ترین مسائل اجتماعی در استان لرستان، وجوه مختلف جامعه‌شناسی، روان­شناسی، حقوقی و ... دارد. به اعتقاد تحلیل­‌گران اجتماعی، اعتیاد به مواد مخدر یکی از مسائل پیچیده اجتماعی در عصر حاضر است که زمینه‌ساز بروز بسیاری از آسیب­ها و انحرافات اجتماعی می­‌باشد؛ به عبارت دیگر رابطه اعتیاد با مسائل اجتماعی ارتباطی دو جانبه است؛ از یک­سو اعتیاد، جامعه را به رکود و انحطاط می­کشاند و از سوی دیگر پدیده­ای است که ریشه در مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه دارد.

استان لرستان به دلیل آنکه جزء استان‌های توسعه‌نیافته در کشور است (عمدتاً به دلیل توزیع ناعادلانه ثروت و قدرت در جامعه) و همچنین از لحاظ بیکاری جز استان‌های اول در سطح کشور است؛ و بیکاری از آن‌جا که به طور غیر مستقیم از عوامل معنی‌دار در بروز و شیوع اعتیاد است از استان‌های درگیر در شیوع اعتیاد محسوب می‌شود.

میزان شیوع اعتیاد در لرستان بیش از میانگین کشوری است، بر اساس اطلاعات اعلام شده از سوی معاونت پیشگیری و درمان اعتیاد بهزیستی کشور، میانگین شیوع اعتیاد در کشور 2/4 است که این میزان در لرستان بیش از 2/8 می‌باشد. همچنین طبق تحقیقات به عمل آمده در زمینه نوع ماده مصرفی در استان نشان دهنده این است که بیشترین مواد مخدر مورد استفاده در استان به ترتیب شیشه، تریاک، هروئین و کراک است. (1)

بنابراین در جامعه لرستان، مواد مخدر در سیمای یک مسأله یا مشکل اجتماعی رخ نموده­است. این آسیب اجتماعی تعداد زیادی از مردم را تحت تأثیر قرار داده و به طور روز افزونی در حال تعامل با سایر آسیب­های اجتماعی و تبدیل شدن به یک تهدید شالوده و ساخت شکن است. امروز مسؤولین و نهادهای تصمیم­ساز و تدبیر پرداز ما با نوعی فقر شناخت و ضعف تمهید و تدبیر استراتژیک و فقدان رویکردی فراگیر و همه‌سو نگر و مبتنی بر «تعین چندجانبه» جستجوی علل و عوامل متنوع در پس این پدیده مواجه هستند.

در نتیجه این فقر، ضعف استراتژی و تاکتیک­های اتخاذ شده برای مقابله با این تهدید، قادر به تأمین بهینه اهداف خود نبوده‌اند و ما شاهد رشد روزافزون گسترده و عمق تأثیرات مخرب مواد مخدر در استان هستیم. مبارزه با این پدیده مستلزم شناخت همه ابعاد آن (اقتصادی، اجتماعی و...) است، بنابراین برنامه­‌هایی در امر مبارزه با مواد مخدر موفق خواهند بود که با شناخت واقع­‌گرایانه از مسئله طرح و اجرا شود.

 

 با توجه به بررسی آمارهاي موجود و بررسی‌های صورت گرفته می‌توان به دلایل عمده پديد آورنده بسترهاي اعتياد در استان لرستان به موارد زیر اشاره کرد:

1- بالا بودن نرخ بیکاري در بین جوانان

2- فقر و توسعه‌نیافتگی اقتصادی در لرستان

3- عرضه زیاد و سهولت دست رسی به مواد مخدر

4- ضعف تناسب نیرو، تجهیزات و امکانات انتظامی با شرایط موجود.

5- محیط جغرافیایی و محله زندگی نامناسب (حاشیه‌نشینی)

6- کم‌توجهی به نیازهای جوانان، دانش آموزان و نداشتن برنامه‌ریزی مناسب برای اوقات فراغت از سوی دستگاه‌های متولی و خانواده‌ها

 7- گروه دوستان و ارتباطات اجتماعي نامطلوب

8- طبقاتي بودن جامعه و نابرابری‌های اجتماعي

9- سست شدن اعتقادات دینی و باورهای مذهبی و سنتی، گسترش احساس یاس و ناامیدی در بین جوانان از جمله عوامل فرهنگی زمینه‌ساز اعتیاد محسوب می‌شود.

10- کنجکاوی و فرار از زندگی تکراری و یک نواخت

- نقد و نظارت مستمر بر عملکرد و مدیریت سازمان‌های ذی‌ربط در امر مبارزه با مواد مخدر و عدم اکتفا به رویکرد محض نیروی انتظامی.

- گسترش و عملیاتی کردن طرح‌های ضربتی اشتغال و کاهش نرخ بیکاری در استان

- ایجاد مراکز مشاوره و نجات در محلات، پارک‌ها، پایانه‌ها، مدارس، دانشگاه­ها و پادگان­ها به طور شبانه‌روزی با استفاده از کارشناسان مجرب در حوزه‌های علمی.

- توزیع عادلانه امکانات و خدمات موجود در جامعه و استفاده برابر تمامی اعضای جامعه از فرصت‌های مشروع می‌تواند گامی در جهت مقابله با کج­روی­های اجتماعی مثل اعتیاد باشد.

- غنی‌سازی اوقات فراغت جوانان و گسترش امکانات رفاهی، آموزشی و تفریحی برای جوانان.

- جایگزینی رویکرد فرهنگی، درمانی و جبرانی به‌جای رویکرد قهری و انتظامی.

- تجدیدنظر در شیوه‌های رایج بازپروری و تأکید بیشتر بر نقش مددکاران اجتماعی در توان­بخشی معتادان.

- گسترش، تقویت و تجهیز مراکز بازپروری در سطح کشور جهت سرویس­دهی کیفی و کاهش زمان نوبت‌دهی به معتادان درمان­جو و حذف تشریفات اداری و بوروکراسی زائد و امکان بستری شدن مددجویان برای حداقل یک تا دو سال، خصوصاً در مراکز اجتماع درمان (TC).

- گسترش روش‌­های گروه‌درمانی، خانواده‌درمانی و کاردرمانی معتادان مددجو

 

امین روشن پور
کارشناس ارشد جامعه‌شناسی 
با همکاری اداره برآورد اجتماعی معاونت اجتماعی فرماندهی انتظامی لرستان

پی‌نوشت:
روشن‌پور، امین (1395) عوامل اجتماعی مؤثر بر مواد مخدر در استان لرستان، معاونت اجتماعی فرماندهی نیروی انتظامی لرستان